Слова на букву ГЬ. Даргинско-русский словарь. Составитель Юсупов Хизри.

гьа

1. межд. о! (выражает утвердительную или положительную эмоцию);
гьа! ну викIуси викIулрив? о, говоришь то, что говорю я;
о, повторяешь меня?! 2. межд. ага;
гьа! викири! ага! попался! 3. межд. а;
гьа, ит хIу уилрив? а, это был ты? 4. частица а;
ага (в знач. да), что, да;
(отклик на зов);
гьа, нуни балас да, я знаю;
5. первая часть сложных слов со знач. «вперёд, впереди, спереди»: гьабакIес выйти вперёд, гьабарес заделать спереди, гьабикес застрять впереди и т.д.

гьа-гьа

[межд.]
да-да;
ну-ну (выражающее побуждение, напоминание, усиление, согласие, а также удивление);
хIу лявкьулрив? гьагьа! ты идёшь? да-да! гьагьа, гьанна хIу уцири! ну-ну, теперь я тебя поймал!

гьаабакIес

[(мн. гьаабакIадакI-ес), гьаабакIиб, гьаабакIили, гьаабакIибси, гьаабакIа(гьаабакIая), III сов.]
засунуть, подсунуть что-л. под-что-н. вверх. II несов. гьаабикIес.

гьаабалтес

[(мн. гьаабалтадалт-ес), гьаабалта, гьаабалтули, гьаабалтуси, гьаабалтен(гьаабалтена/я), III несов.]
протягивать (наверх);
някъ гьаабалтес протягивать руку (наверх). II сов. гьаабатес.

гьаабатес

[(мн. гьаабатадат-ес), гьаабатур, гьаабатурли, гьаабатурси, гьаабати(гьаабатира/я), III сов.]
протянуть, подать (наверх);
уркьули хъалчи гьаабатур подал доску на крышу;
см. гьабатес. II несов. гьаабалтес.

гьаабизес

[(мн. гьаабизадиз-ес), гьаабизур, гьаабизурли, гьаабизурси, гьаабизи(гьаабизира/я), III сов.]
стать перед чем-л., закрыть, заслонить;
см. гьабизес. II несов. гьаабилзес.

гьаабикIес

[(мн. гьаабикIадикI-ес), гьаабикIу(гьаабикIур), гьаабикIули, гьаабикIуси, гьаабикIен(гьаабикIена/я), III несов.]
засовывать, подсовывать что-л. под что-н. II сов. гьаабакIес.

гьаабилзес

[(мн. гьаабилзадилз-ес), гьаабилзан, гьаабилзули, гьаабилзуси, гьаабилзен(гьаабилзена/я), III несов.]
вставать перед чем-л., закрывать, заслонять. II сов. гьаабизес.

гьаабирхьес

[(мн. гьаабирхьадирхь-ес), гьаабирхьу, гьаабирхьули, гьаабирхьуси, гьаабирхьен(гьаабирхьена/я), III несов.]
ставить перед чем-л., закрывать. II сов. гьаабихьес.

гьаабихьес

[(мн. гьаабихьадихь-ес), гьаабихьиб, гьаабихьили, гьаабихьибси, гьаабихьа(гьаабихьая), III сов.]
поставить перед чем-л., закрыть;
фанера гьаабихьес закрыть фанерой. II несов. гьаабирхьес.

гьаабулхъес

[(мн. гьаабулхъадулхъ-ес), гьаабулхъан, гьаабулхъули, гьаабулхъуси, гьаабулхъен(гьаабулхъена/я), III несов.]
выходить, вылезать, становиться торчащим;
см. гьабулхъес. II сов. гьаабухъес.

гьаабурцес

[(мн. гьаабурцадурц-ес), гьаабурцу, гьаабурцули, гьаабурцуси, гьаабурцен(гьаабурцена/я), III несов.]
ставить, подставлять перед чем-л.;
берхIила нурани хIейгахъес някъ гьаабурцес подставлять руку, чтобы не попадали лучи солнца. II сов. гьаабуцес.

гьаабухъес

[(мн.гьаабухъадухъ-ес), гьаабухъун, гьаабухъи, гьаабухъунси, гьаабухъен(гьаабухъена/я), III сов.]
выйти, вылезти, стать торчащим;
см. гьабухъес. II несов. гьаабулхъес.

гьаабуцес

[(мн. гьаабуцадуц-ес), гьаабуциб, гьаабуцили, гьаабуцибси, гьаабуца(гьаабуцая), III сов.]
поставить, подставить перед чем-л. II несов. гьаабурцес.

гьаагес

[гьаагиб, гьаагили, гьаагибси, гьааги(гьаагира/я), III сов.]
столкнуться;
см. чебяхъес. II несов. гьаигес.

гьаайхъес

[гьаайхъу]
(-ур), -ули, -уси, -ен(-ена/я), III несов. завешивать, занавешивать;
улкьайла гьалайхъанти гьаайхъес занавешивать оконные занавески. II сов. гьаахъес.

гьаайэс

[гьаайу, гьаайули, гьаайуси, гьаайэн, III несов.]
заслонять, загораживать, прикрывать;
шкафла унза гьаайэс прикрывать двери шкафа. II сов. гьааэс.

гьаахъес

[гьаахъиб, гьаахъили, гьаахъибси, гьаахъа(гьаахъая), III сов.]
завесить, занавесить;
улкьайличи се-биалра гьаахъес завесить окно чем-нибудь. II несов. гьаайхъес и гьаихъес.

гьааэс

[гьааиб, гьааили, гьааибси, гьааа(гьааая), III сов.]
1) задёрнуть, задвинуть (задвижку и т.д.), прикрыть;
2) пустить вперёд кого-что.;
мукьри кьарлизи гьааиб пустил впереди ягнят на траву;
3) преградить, загородить;
кьани унзалис гьааиб дверь загородил сундуком;
4) образоваться, получиться перед чем-л. II несов. гьаайэс и гьаиэс.

гьаб

[(гьав, гьар)]
1. нареч. а) раньше, в прошлом;
гьаб илгъуна хIебиуб раньше такого не было, в прошлом такое не случалось;
б) впереди;
нушаб гьаб илдира лебри они тоже были впереди нас;
2. предлог перед, передо;
хIеридукалис гьаб перед обедом;
илала гьав тIашизес хIейуб не смог постоять перед ним;
3. первая часть сложных слов со знач. «перед, впереди»: гьаббашес предшествовать;
гьаббикес отколоться, отпасть спереди;
гьаббулхъес убегать и т.д.

гьаб-гIергъибикIес

[(гьав-гIергъиикI-ес, гьар-гIергъирикI-ес; гьар-гIергъидикI-ес), гьаб-гIергъибикIар, гьаб-гIергъибикIули, гьаб-гIергъибикIуси, гьаб-гIергъибикIен(гьаб-гIергъибикIена/я); несов.]
сменяться одно за другим;
ялчни гьаб-гIергъибикIули, бузули саби рабочие работают, сменяясь один за другим.

гьаб-гIергъибирес

[(гьав-гIергъиир-ес, гьар-гIергъирир-ес; гьар-гIергъидир-ес), гьаб-гIергъибиру(гьаб-гIергъибирар), гьаб-гIергъибирули, гьаб-гIергъибируси, гьаб-гIергъибирен(гьаб-гIергъибирена/я); несов.]
сменять(ся) один за другим;
происходить поочерёдно, попеременно;
вайти ва гIяхIти анцIбукьлуми гьар-гIергъидирули сари плохие и хорошие события происходят попеременно. II сов. гьаб-гIергъибиэс.

гьаб-гIергъибиэс

[(гьав-гIергъии-эс, гьар-гIергъири-эс; гьар-гIергъиди-эс), гьаб-гIергъибиуб, гьаб-гIергъибиубли, гьаб-гIергъибиубси, гьаб-гIергъии(гьаб-гIергъиира/я); сов.]
произойти один за другим, поочерёдно, попеременно;
работать, сменяясь. II несов. гьаб-гIергъибирес.

гьаб-гIергъидеш

[(мн. гьар-гIергъидеш), гьабли, гьабла, ед.]
и мн., очерёдность, последовательность, порядок, очередь;
гьабгIергъидеш буэс нарушить последовательность;
дурадуркIути далдуцунала гьабгIергъидеш кабизахъес установить очерёдность, порядок проводимых мероприятий;
гьабла нумер порядковый номер. Гьаб-гIергъидешла числительное грам. порядковое числительное.

гьаб-гIергъидешагар

[гьабти]
не имеющий очерёдности;
лишённый очерёдности;
непоследовательный, беспорядочный, хаотический;
гьабгIергъидешагар абз соревнование, не имеющее очерёдности;
гьабгIергъидешагар пикри непоследовательное суждение.

гьаб-гIергъидешличилси

[гьабти]
1) последовательный;
2) систематический, планомерный;
гьабгIергъидешличилси сипатбарни систематическое описание.

гьаб-гIергъили

[(мн. гьар-гIергъили) нареч.]
1) поочерёдно, по очереди;
чина-биалра гьабгIергъили гъамбирес подходить куда-нибудь поочерёдно;
2) подряд;
сряду;
гьар-гIергъили кIел истакан держиб выпил подряд два стакана.

гьаб-гIергъиси

[(мн. гьар-гIергъити)]
поочерёдный.

гьаб-уб

[(гьав-ув, гьар-ур) нареч.]
давно, раньше;
гьабван по старинке;
гьабал искони;
гьабагар раньше не бывавший, небывалый. Гьаб-уб хIебиубси небывалый, исключительный, невиданный, неслыханный.

гьаб-убла

[(гьав-увла, гьар-урла)]
первобытный, старинный, стародавний;
архаичный;
гьабубла гIядат старинный обычай;
гьабубла замана старина, стародавнее время;
гьар-урла палтар устаревшая, архаичная одежда;

гьабагар

[(гьавагар(си), гьарагар(си)), гьабагарти]
такой, которого не было раньше.

гьабагес

[(гьаваг-ес, гьараг-ес; гьадаг-ес), гьабагиб, гьабагили, гьабагибси, гьабаги(гьабагира/я); сов.]
наскочить, натолкнуться, столкнуться с кем-чем;
ил учителличил гьавагиб он столкнулся с учителем;
хIябкьяйличир машинти гьадагиб автомашины столкнулись на перекрёстке. II несов. гьабигес.

гьабайсес

[(мн. гьарайс-ес), гьабайсу, гьабайсули, гьабайсуси, гьабайсен(гьабайсена/я), III несов.]
1) удалять, убирать что перед чем;
ухIнаулхъуси мерличибад мегьла хIяри гьабайсес убирать решётку с места входа;
2) пробивать, прорывать;
дурхIнала кIавла гьалабиз хIеркIли гьабайсули саби река прорывает запруду ребят. II сов. гьабасес.

гьабакIес

[(мн. гьадакI-ес), гьабакIиб, гьабакIили, гьабакIибси, гьабакIа(гьабакIая), III сов.]
заткнуть, закрыть, закупорить;
сунуть;
лацлизибси тIярхъи гIягали гьабакIес закрыть дырку в стене тряпкой;
лихIби бамбали гьадакIес заткнуть уши ватой. II несов. гьабикIес.

гьабакIес

[(гьавакI-ес, гьаракI-ес; гьадакI-ес), гьабакIиб, гьабакIили, гьабакIибси, гьабакIи(гьабакIира/я); сов.]
1) выдаться, выступить;
выпятиться;
выдвинуться;
хъали ца музаличил майдайчи гьабакIили саби дом выдался одним углом на площадь;
ил къяйлизив гьавакIили сай он выдвинулся из строя;
2) налезть, нахлобучиться;
шапка хIулбачи гьабакIиб шапка налезла на глаза. II несов. гьабашес.

гьабал

[нареч.]
когда-то, в прошлом, встарь, прежде;
ещё раньше;
ранее;
гьабал илаб махьи бирусири когда-то, ещё раньше там был хутор;
гьабал ил барес гIягIнисири ещё раньше надо было это сделать.

гьабалсес

[(мн. гьадалс-ес), гьабалса, гьабалсули, гьабалсуси, гьабалсен(гьабалсена/я), III несов.]
заклеивать, заделывать;
залеплять;
тIякьани гьадалсес заделывать щели. II сов. гьабасес.

гьабалтес

[(гьавалт-ес, гьаралт-ес; гьадалт-ес), гьабалта, гьабалтули, гьабалтуси, гьабалтен(гьабалтена/я); несов.]
тянуть;
протягивать, простирать;
сирилавси уршили някъ гьабалтули сай сынишка в колыбели тянет руку;
някъби зубрачи гьадалтули сай простирает руки к небесам. II сов. гьабатес.

гьабалхан

диал. 1. прич. от гьабалхес;
2. в знач. прил. отравляющий;
3. в знач. сущ., -ни, -на, -ти;
отравитель(ница).

гьабалхес

[(гьавалх-ес, гьаралх-ес; гьадалх-ес), гьабалха, гьабалхули, гьабалхуси, гьабалхен(гьабалхена/я); несов.]
диал. отравлять;
вацни гьадалхес отравлять мышей. II сов. гьабахес.

гьабарес

[(мн. гьадар-ес), гьабариб, гьабарили, гьабарибси, гьабара(гьабарая), III сов.]
1) закрыть, прикрыть;
закупорить;
заткнуть;
дыру, щель: забить, законопатить;
гIями гьабарес закрыть, заткнуть отверстие;
гамилизибси тIярхъи гьабариб заткнули дыру в корабле;
2) загородить, огородить;
запрудить;
хIяри гьабарес загородить перегородкой;
3) преградить, перекрыть, возвести преграду;
гьуни гьабарес преградить дорогу. II несов. гьабирес.

гьабарцес

[(мн. гьадарц-ес), гьабарцур, гьабарцурли, гьабарцурси, гьабарци(гьабарцира/я), III сов.]
застрять, заклиниться в чём-л.;
тIул турбализиб гьабарцур палец застрял в трубе. II несов. гьабурцес.

гьабаршес

[(мн. гьадарш-ес), гьабаршиб, гьабаршили, гьабаршибси, гьабарша(гьабаршая), III]
1) надеть, нацепить;
гьалайхъан гьабаршес надеть передник;
2) установить, поставить что перед чем-л.;
улкьайличи рекламала уркьули гьабаршиб на окне установил рекламный щит. II несов. гьабиршес.

гьабасес

[(мн. гьарас-ес), гьабасиб, гьабасили, гьабасибси, гьабаса(гьабасая), III сов.]
пробить, прорвать;
промыть;
хIеркIли хIяри гьабасиб река прорвала преграду;
лац гьабасес пробить стену. II несов. гьабайсес и гьабисес1.

гьабасес

[(мн. гьадас-ес), гьабасун, гьабаси, гьабасунси, гьабасен(гьабасена/я), III сов.]
заклеить, заделать, залепить;
улкьайлизирти кьячIани пластилинни гьадасун щели в окне залепил пластилином. II несов. гьабалсес.

гьабатес

[(гьават-ес, гьарат-ес; гьадат-ес), гьабатур, гьабатурли, гьабатурси, гьабати(гьабатира/я); сов.]
1) протянуть;
воздеть;
някъ гьабатес протянуть руку;
2) выставить, выдвинуть;
выпятить;
высунуть;
ил кайкахъес кьяш гьабатур выставил ногу, чтобы заставить его упасть. II несов. гьабалтес.

гьабахес

[(гьавах-ес, гьарах-ес; гьадах-ес), гьабахун, гьабахи, гьабахунси, гьабахен(гьабахена/я); сов.]
диал. отравить;
вайнукьяби газли гьабахун злоумышленников отравили газом. II несов. гьабалхес.

гьабашес

[(гьаваш-ес, гьараш-ес; гьадаш-ес), гьабашар, гьабашули, гьабашуси, гьабашен(гьабашена/я); несов.]
1) выдаваться, выступать;
выпячиваться;
выдвигаться;
2) налезать;
хIулбачи гьадашути гъез волосы, налезающие на глаза. II сов. гьабакIес2.

гьабаэс

[(гьава-эс, гьара-эс), гьабаиб, гьабаили, гьабаибси, гьаа(гьаая); сов.]
1) прорвать;
кIав гьабаэс прорвать запруду;
2) погнать, оттеснить;
нушала бургъантани фашист гъармукаби Берлиннизи бетаайчи гьабаиб наши воины погнали фашистских захватчиков до Берлина. II несов. гьабиэс.

гьаббакIес

[(гьаввакI-ес, гьарракI-ес; гьардакI-ес), гьаббакIиб, гьаббакIили, гьаббакIибси, гьаббакIи(гьаббакIира/я); сов.]
1) выйти, выглянуть;
показаться;
проглянуть, просунуться;
гъагултала гIелабад берхIи гьаббакIиб из-за облаков выглянуло солнце;
улкьайлавад гьаввакIес показаться в окно;
унзалавад гьаввакIес выйти, показаться в дверях;
хьунул азбарла гьарракIиб супруга вышла во двор;
2) взойти;
берхIи гьаббакIиб солнце взошло;
3) перен. навестить, посетить;
зягIипсиличи гьаббакIес навестить больного;
тухумтачи гьаввакIиб посетил родственников;
4) перен. о траве, ростке: пробиться, взойти;
бегIни гьаббакIиб посев взошёл. II несов. гьаббикIес.

гьаббалтес

[(мн. гьардалт-ес), гьаббалта, гьаббалтули, гьаббалтуси, гьаббалтен(гьаббалтена/я), III несов.]
вытягивать, распрямлять;
кьяшми гьардалтес вытягивать ноги. II сов. гьаббатес.

гьаббарес

[(гьаввар-ес, гьаррар-ес; гьардар-ес), гьаббариб, гьаббарили, гьаббарибси, гьаббара(гьаббарая); сов.]
1) пустить вперёд;
гьаббарили хяра, дурхIни хIеркIличи арбякьун пустив собаку вперёд, дети пошли к реке;
2) перен. посчитать лучшим, остановить свой выбор;
илини фантастикала жуз гьаббариб он посчитал лучшей книгу о фантастике. II несов. гьаббирес.

гьаббархьес

[(гьаввархь-ес, гьаррархь-ес; гьардархь-ес), гьаббархьиб, гьаббархьили, гьаббархьибси, гьаббархьа(гьаббархьая); сов.]
пустить, отправить вперёд (раньше других);
дазу балтахъантани хури гьардархьиб пограничники пустили собак вперёд. II несов. гьаббурхьес.

гьаббатес

[(мн. гьардат-ес), гьаббатур, гьаббатурли, гьаббатурси, гьаббати(гьаббатира/я), III сов.]
вытянуть, распрямить;
кьяш гьаббатес распрямить ногу. II несов. гьаббалтес.

гьаббашан

[(гьаввашан, гьаррашан)]
1. прич. от гьаббашес;
2. в знач. прил. а) идущий впереди, лидирующий;
б) предшествующий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
предводитель, лидер, вожак.

гьаббашан

[(гьаввашан, гьаррашан)]
1. прич. от гьаббашес;
2. в знач. прил. а) идущий впереди, лидирующий;
б) предшествующий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
предводитель;
лидер;
вожак, главарь;
поводырь;
заводила;
къатIла дурхIнала гьаввашан ил сай это он вожак ребят квартала.

гьаббашес

[(гьавваш-ес, гьарраш-ес; гьардаш-ес), гьаббашар, гьаббашули, гьаббашуси, гьаббашен(гьаббашена/я); несов.]
1) лидировать;
илала класс дуцIлизиб гьаббашули саби его класс лидирует в беге;
гьаббашуси кьукья головная группа;
2) прохаживать перед кем-чем;
3) происходить раньше, предшествовать. II сов. гьаббукьес.

гьаббашес

[(гьавваш-ес, гьарраш-ес; гьардаш-ес), гьаббашар, гьаббашули, гьаббашуси, гьаббашен(гьаббашена/я); несов.]
уходить;
хъули гьаббашес уходить домой;
дурхIни саби-сабил гьаббашули саби дети уходят сами (самостоятельно). II сов. гьаббукьес.

гьаббаэс

[(гьавва-эс, гьарра-эс; гьарда-эс), гьаббаиб, гьаббаили, гьаббаибси, гьаббаи(гьаббаира/я); сов.]
прийти первым;
быть, стать первым;
унрала урчи гьаббаиб конь соседа пришёл первым;
халал узила жаваб гьаббаиб старший брат ответил первым (букв. ответ старшего брата был первым). II несов. гьаббиэс2.

гьабберд

[гьаббердли, гьаббердла, гьаббердуни;]
1) проточина;
хIеркIли барибси гьабберд проточина, промытая рекой;
2) прорыв;
душмантани алавбуцибси мявализибад гьабберд касес организовать прорыв из кольца вражеского окружения;
3) обвал, обломки скал;
шурила гьабберд гьуйчи кабикили саби обломки скал упали на дорогу.

гьаббердес

[(мн. гьардерд-ес), гьаббердиб, гьаббердили, гьаббердибси, гьабберди(гьаббердира/я), III сов.]
1) прорвать, разрушить;
прорваться;
хIеркIли плотина гьаббердиб река прорвала плотину;
2) пробиться, проложить себе дорогу, прорваться;
3) перен. прорваться;
лопнуть;
жижкIа гьаббердиб нарыв прорвался. II несов. гьабудес.

гьабберкIес

[(гьавверкI-ес, гьарреркI-ес; гьардеркI-ес), гьабберкIиб, гьабберкIили, гьабберкIибси, гьабберкIа(гьабберкIая); сов.]
1) погнать, пустить впереди;
дурзамлис кьяца гьабберкIиб впереди стада пустил козла;
2) угнать, погнать;
къачагъунани урчала илхъи гьабберкIиб разбойники угнали табун лошадей. II несов. гьаббуркIес.

гьабберкес

[(мн. гьардерк-ес), гьабберкун, гьабберки, гьабберкунси, гьабберкен(гьабберкена/я), III сов.]
поесть, покушать впереди чего-л., употребить в пищу перед едой. II несов. гьаббукес.

гьабберхес

[(гьавверх-ес, гьаррерх-ес; гьардерх-ес), гьабберхур, гьабберхурли, гьабберхурси, гьабберхи(гьабберхира/я); сов.]
1) пойти впереди;
2) уйти вперед, стать первым;
дузабличиб дехла ябу гьабберхур на скачках вьючный конь стал первым. II несов. гьаббурхес.

гьаббетакIес

[(гьавветакI-ес, гьарретакI-ес; гьардетакI-ес), гьаббетакIиб, гьаббетакIили, гьаббетакIибси, гьаббетакIи(гьаббетакIира/я); сов.]
1) заглянуть, навестить;
зягIипсиличи гьаббетакIес навестить больного;
2) выйти, торчать (больше чем другие);
ца уркьули кIел сантиметрла гьаббетакIили саби одна доска вышла на два сантиметра. II несов. гьаббетикIес.

гьаббетаэс

[(гьаввета-эс, гьаррета-эс; гьардета-эс), гьаббетаиб, гьаббетаили, гьаббетаибси, гьаббетаи(гьаббетаира/я); сов.]
1) пустить вперёд, пустить на обгон;
узини машина гьаббетаиб брат пустил автомашину на обгон;
2) о занавеске, ширме и т.д.: убрать, отодвинуть;
улкьайла гьалайхъан гьаббетаиб отодвинул оконную занавеску;
3) перен. содраться;
някъла кам гьаббетаиб кожа руки содралась. II несов. гьаббетиэс.

гьаббетеркIес

[(гьавветеркI-ес, гьарретеркI-ес; гьардетеркI-ес), гьаббетеркIиб, гьаббетеркIили, гьаббетеркIибси, гьаббетеркIа(гьаббетеркIая); сов.]
1) пустить, погнать впереди;
хя гьаббетеркIили, гIяяркьяна ватихьиб охотник отправился, пустив собаку вперёд;
2) провести перед чем-л., по чему-л.;
кIунтIбачибад някъ гьаббетеркIиб провёл рукой по губам. II несов. гьаббетуркIес.

гьаббетикIес

[(гьавветикI-ес, гьарретикI-ес; гьардетикI-ес), гьаббетикIур, гьаббетикIули, гьаббетикIуси, гьаббетикIен(гьаббетикIена/я); несов.]
1) заглядывать, навещать;
халанешличи гьаббетикIес навещать бабушку;
2) выдаваться, выступать, выпирать;
выходить, торчать;
зехни лацлизибад гьаббетикIули саби бревно выпирает из стены. II сов. гьаббетакIес.

гьаббетиэс

[(гьаввети-эс, гьаррети-эс; гьардети-эс), гьаббетиу, гьаббетиули, гьаббетиуси, гьаббетиэн(гьаббетиэна/я); несов.]
1) пускать вперёд, пускать на обгон;
илини урчи гьаббетиули сай он пускает коня вперёд;
2) о занавеске, ширме и т.д.: убирать, отодвигать;
3) сдираться;
кьакьати дабрили гумул гьаббетиули саби палец ноги сдирается от тесной обуви. II сов. гьаббетаэс.

гьаббетуркIес

[(гьавветуркI-ес, гьарретуркI-ес; гьардетуркI-ес), гьаббетуркIу, гьаббетуркIули, гьаббетуркIуси, гьаббетуркIен(гьаббетуркIена/я); несов.]
1) пускать, гнать впереди;
илини къачни гьардетуркIули сай он пускает телят вперёд;
2) проводить перед чем-л., по чему-л.;
кIунтIбачибад шинкIаси явлухъ гьаббетуркIес проводить по губам влажным платочком. II сов. гьаббетеркIес.

гьаббигьес

[(мн.гьардигь-ес), гьаббигьун, гьаббигьи, гьаббигьунси, гьаббигьен(гьаббигьена/я), III сов.]
завязать, привязать к чему-л. впереди;
илала хIулбачи цIудара чIянкIи гьаббигьун на его глаза завязали чёрную ткань. II несов. гьаббилгьес.

гьаббизес

[(гьавиз-ес, гьарриз-ес; гьардиз-ес), гьаббизур, гьаббизурли, гьаббизурси, гьаббизи(гьаббизира/я); сов.]
стать впереди, пойти впереди;
дурхIни, гьаббизурли, батбихьиб дети пошли, став впереди. II несов. гьаббилзес.

гьаббикIес

[(гьавикI-ес, гьаррикI-ес; гьардикI-ес), гьаббикIур, гьаббикIули, гьаббикIуси, гьаббикIен(гьаббикIена/я); несов.]
1) выходить, выглядывать, показываться;
азбарлизи гьаббикIес выходить во двор;
гумайлизи гьавикIес выходить на годекан;
2) восходить;
дуцIрум берхIи жявли гьаббикIур летом солнце восходит рано;
3) перен. навещать, посещать;
цаличи ца гьаббикIес навещать друг друга;
больницализи зягIипсиличи гьаббикIес посещать больного в больнице;
4) перен. о траве, ростке: пробиваться, давать всходы;
кьарла чIи гьаббикIули саби пробивается стебелёк травы. II сов. гьаббакIес.

гьаббикала

[гьаббикалали, гьаббикалала;]
гьардиклуми;
оторванный: клочок, обрывок;
отломанный: осколок, обломок;
шишала гьаббикала осколок стекла.

гьаббикес

[(мн. гьардик-ес), гьаббикиб, гьаббикили, гьаббикибси, гьаббики(гьаббикира/я), III сов.]
1) прорваться, разрушиться;
дурхIнани барибси кIавла гьалабиз-лац гьаббикиб стена запруды, сделанной детьми, прорвалась;
2) прорваться;
лопнуть;
жижкIа гьаббикиб нарыв прорвался;
см. гьаббердес. II несов. гьаббиркес.

гьаббилгьес

[(мн.гьардилгь-ес), гьаббилгьа, гьаббилгьули, гьаббилгьуси, гьаббилгьен(гьаббилгьена/я), III несов.]
завязывать, привязывать к чему-л. впереди;
галстук гьаббилгьес завязывать галстук. II сов. гьаббигьес.

гьаббилзес

[(гьавилз-ес, гьаррилз-ес; гьардилз-ес), гьаббилзан, гьаббилзули, гьаббилзуси, гьаббилзен(гьаббилзена/я); несов.]
становиться впереди, идти впереди;
дурхIнас гьаббилзес дигахъу детям нравится идти впереди. II сов. гьаббизес.

гьаббилтIан

1. прич. от гьаббилтIес;
2. в знач. прил. угоняющий, крадущий;
похищающий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
похититель.

гьаббилтIес

[(гьавилтI-ес, гьаррилтI-ес; гьардилтI-ес), гьаббилтIа, гьаббилтIули, гьаббилтIуси, гьаббилтIен(гьаббилтIена/я); несов.]
1) красть, тащить без спросу, без разрешения;
уводить;
унрани се къаршибикалра гьаббилтIа сосед тащит всё, что попадётся;
2) только II: похищать, умыкать;
Батирайли Аминат гьарритIун Батырай похитил Аминат. II сов. гьаббитIес.

гьаббирес

[(гьавир-ес, гьаррир-ес; гьардир-ес), гьаббиру(гьаббирар), гьаббирули, гьаббируси, гьаббирен(гьаббирена/я); несов.]
1) пускать (становиться) впереди;
2) быть в чём-л. впереди, на первом месте. II сов. гьаббиэс1.

гьаббиркес

[(мн. гьардирк-ес), гьаббиркур, гьаббиркули, гьаббиркуси, гьаббиркен(гьаббиркена/я), III несов.]
1) прорываться, лопаться;
кIав гьаббиркур запруда прорвётся;
2) прорываться, лопаться;
бемдурси дяхъи гьаббиркули саби опухшая рана прорывается. II сов. гьаббикес.

гьаббитIес

[(гьавитI-ес, гьарритI-ес; гьардитI-ес), гьаббитIун, гьаббитIи, гьаббитIунси, гьаббитIен(гьаббитIена/я); сов.]
1) украсть, утащить без спросу, без разрешения;
увести, угнать;
урчи гьаббитIес увести коня;
машина гьаббитIунти буциб поймали угонщиков автомашины;
2) только II: похитить, умыкнуть;
рурсби гьаббитIес похитить девушек. II несов. гьаббилтIес.

гьаббихес

[(мн. гьардих-ес), гьаббиху(гьаббихур), гьаббихули, гьаббихуси, гьаббихен(гьаббихена/я), III несов.]
1) проносить перед чем-л.;
2) перен. проноситься, мелькать перед глазами;
представляться взору;
казаться;
риганайла сипат гьаббихули саби образ любимой представляется взору. II сов. гьаббухес.

гьаббиэс

[(гьави-эс, гьарри-эс; гьарди-эс), гьаббиуб, гьаббиубли, гьаббиубси, гьаббии(гьаббиира/я); сов.]
1) стать впереди, первым;
быть во главе;
предшествовать, возглавлять;
учитель гьавиубли, дурхIни экскурсияличи бякьун во главе с учителем, дети ходили на экскурсию;
2) быть в чём-л. впереди, на первом месте;
абзанала хIябал журализиб илди гьаббиуб в трёх видах соревнований они были первыми. II несов. гьаббирес.

гьаббиэс

[(гьави-эс, гьарри-эс; гьарди-эс), гьаббиур, гьаббиули, гьаббиуси, гьаббиэн(гьаббиэна/я); сов.]
приходить первым, становиться первым;
илала класс дуцIлизиб гьаббиули саби его класс становится первым по бегу. II несов. гьаббаэс.

гьаббукес

[(мн. гьардук-ес), гьаббука, гьаббукули, гьаббукуси, гьаббукен(гьаббукена/я), III несов.]
есть, кушать впереди чего-л., употреблять в пищу перед едой;
илини гьаббукуси дарма кьар саби употребляемое им перед едой - это лекарственная трава. II сов. гьабберкес.

гьаббукьес

[(гьавукь-ес, гьаррукь-ес; гьардукь-ес), гьаббукьун, гьаббукьи, гьаббукьунси, гьаббукьен(гьаббукьена/я); сов.]
пойти впереди;
дуцIла цаибил авилизиб илди гьаббукьун в первом круге бега они были впереди. II несов. гьаббашес.

гьаббулхъес

[(гьавулхъ-ес, гьаррулхъ-ес; гьардулхъ-ес), гьаббулхъан, гьаббулхъули, гьаббулхъуси, гьаббулхъен(гьаббулхъена/я); несов.]
убегать;
разг. удирать;
хIенкьлизибад гьаббулхъуси кьял корова, убегающая из стада;
гьавулхъуси такьсирчи полицейтани уциб удирающего преступника поймали полицейские. II сов. гьаббухъес.

гьаббуран

1. прич. от гьабурес;
2. в знач. прил. предсказывающий;
пророчащий;
3. в знач. сущ., -ни, -на, -ти;
а) предсказатель(ница);
вещун(ья);
прорицатель(ница);
гIергъиси замана гьаббуранти имцIабиубли саби в последнее время прорицателей стало много;
б) предсказание, пророчество;
илини гьаббуран бетхIеур его пророчество не сбылось.

гьаббурес

[(мн. гьардур-ес), гьаббуриб, гьаббурили, гьаббурибси, гьаббура(гьаббурая), III сов.]
предсказать;
предречь;
напророчить;
сай гъамли убкIниличила сунени гьаббуриб сам напророчил свою близкую смерть. II несов. гьаббурес2.

гьаббурес

[(мн. гьардур-ес), гьаббуру, гьаббурули, гьаббуруси, гьаббурен(гьаббурена/я), III несов.]
предсказывать, пророчить, пророчествовать;
предрекать;
прорицать;
чис-биалра балагь гьаббурес пророчить беду кому-нибудь. II сов. гьаббурес1.

гьаббуркIан

1. прич. от гьаббуркIес;
2. в знач. прил. гоняющий, угоняющий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
а) угонщик скота, конокрад;
б) загонщик.

гьаббуркIес

[(гьавуркI-ес, гьарруркI-ес; гьардуркI-ес), гьаббуркIу, гьаббуркIули, гьаббуркIуси, гьаббуркIен(гьаббуркIена/я); несов.]
1) гнать, пускать впереди;
2) угонять;
урчи гьаббуркIуси хъулки урчигIелани уциб конюх поймал конокрада, угоняющего лошадь. II сов. гьабберкIес.

гьаббурхес

[(гьавурх-ес, гьаррурх-ес; гьардурх-ес), гьаббурхар, гьаббурхули, гьаббурхуси, гьаббурхен(гьаббурхена/я); несов.]
уходить вперёд, становиться первым;
гьанна илала ябу гьаббурхули саби теперь его конь становится первым. II сов. гьабберхес.

гьаббурхьес

[(гьавурхь-ес, гьаррурхь-ес; гьардурхь-ес), гьаббурхьу, гьаббурхьули, гьаббурхьуси, гьаббурхьен(гьаббурхьена/я); несов.]
пускать, отправлять вперёд (раньше других);
разведчикуни гьаббурхьес отправлять вперёд разведчиков. II сов. гьаббархьес.

гьаббурцан

[(гьавурцан, гьаррурцан; гьардурцан)]
1. прич. от гьаббурцес;
2. в знач. прил. а) водящий, сопровождающий;
б) зажимающий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
поводырь;
гьаббурцанничилси синка медведь с поводырём.

гьаббурцес

[(гьавурц-ес, гьаррурц-ес; гьардурц-ес), гьаббурцу, гьаббурцули, гьаббурцуси, гьаббурцен(гьаббурцена/я); несов.]
1) вести, водить;
урчи гьаббурцес водить коня (за уздечку);
унц гьаббурцес водить быка (на пашне);
сукъур гьавурцес вести слепого;
2) зажимать;
гавлагла хъар гьаббурцес зажимать верх мешка;
къянкъ гьаббурцес зажимать нос. II сов. гьаббуцес.

гьаббуршес

[(гьавурш-ес, гьаррурш-ес; гьардурш-ес), гьаббуршу, гьаббуршули, гьаббуршуси, гьаббуршен(гьаббуршена/я); несов.]
1) пускать, отправлять вперёд;
мурул адамти гьаббуршес пускать мужчин вперёд;
2) перен. прорывать, разрушать;
жижкIа гьаббуршес прорываться нарыву. II сов. гьаббушес.

гьаббухес

[(мн. гьардух-ес), гьаббухиб, гьаббухили, гьаббухибси, гьаббуха(гьаббухая), III сов.]
1) пронести перед чем-л.;
уршила мухIлила гьалабад тIембикIуси кашла кьулса гьаббухиб пронесла ложку ароматной каши перед ртом сына;
2) пронестись, промелькнуть перед глазами;
представиться взору;
показаться. II несов. гьаббихес.

гьаббухъес

[(гьавухъ-ес, гьаррухъ-ес; гьардухъ-ес), гьаббухъун, гьаббухъи, гьаббухъунси, гьаббухъен(гьаббухъена/я); сов.]
убежать;
о коне: понести;
разг. удрать;
дурхIни гьаббухъун дети убежали;
гIяяркьяна чеили, бецI гьаббухъун увидев охотника, волк убежал. II несов. гьаббулхъес.

гьаббуцала

[гьаббуцалали, гьаббуцалала;]
гьардуцалаби;
1) повод, поводок;
унцала гьаббуцала поводок быков;
2) зажим;
кагъуртала гьаббуцала зажим для бумаг;
мухIлиличи гьаббуцала баршес гIяхIси сай хорош, чтобы на рот зажим установить (о том, кто сквернословит);
3) при шитье, ушивании: вытачка;
гьаббуцала халабиубли, шалбар кьакьабиуб брюки оказались узки оттого, что вытачка получилась большой.

гьаббуцалаагар

[гьаббуцалаагарти]
1) без поводка;
гьаббуцалаагар хя собака без поводка;
2) без зажима;
3) без вытачки;
цалра ургъанна гьаббуцалаагар шалбар агара ни у одного воина нет брюк без вытачки.

гьаббуцес

[(гьавуц-ес, гьарруц-ес; гьардуц-ес), гьаббуциб, гьаббуцили, гьаббуцибси, гьаббуца(гьаббуцая); сов.]
вести;
унц гьаббуцес вести быка;
сукъур гьавуцес вести слепого. Къянкъ гьаббуцалли, убкIар погов. о хилом человеке: если зажать нос, то умрёт. II несов. гьаббурцес.

гьаббучIес

[(гьавучI-ес, гьарручI-ес; гьардучI-ес), гьаббучIар, гьаббучIули, гьаббучIуси, гьаббучIен(гьаббучIена/я); несов.]
запевать;
читать или петь в качестве примы;
гьавучIан далайчи запевала;
неш хорлизир гьарручIули сари мать исполняет партию примы в хоре.

гьаббушес

[(гьавуш-ес, гьарруш-ес; гьардуш-ес), гьаббушиб, гьаббушили, гьаббушибси, гьаббуша(гьаббушая), III сов.]
1) пустить, отправить вперёд;
халати гьаббушиб старших (взрослых) пустили вперёд;
гьаббушили дурхIнира сайра, дудеш дуравхъун пустив детей вперед, отец вышел;
2) прорвать, разрушить. II несов. гьаббуршес.

гьабга

[гьабгали, гьабгала;]
гьабгни;
вестник, предвестник о первом урожае;
дуцIрумла гьабга первый урожай лета.

гьабгъа

[гьабгъали, гьабгъала;]
гъабгъни;
пар (поле);
гьабгъалиубси ванза земля под паром;
гьабгъни дацни вспашка паров.

гьабдеш

[(гьавдеш, гьардеш), гьабдешли, гьабдешла, ед.]
и мн.,
1) опережение, предварение;
гIилмулизиб гьабдеш - улкала талихI опережение в науке - везение страны;
дуцIлизиб гьабдеш сархиб достиг опережения в беге;
2) лицевая сторона;
расположенность лицевой стороной;
хIевала гьабдеш лицевая сторона рубашки.

гьабедес

[(мн. гьадед-ес), гьабедиб, гьабедили, гьабедибси, гьабеда(гьабедая), III сов.]
диал. дать взаймы, дать в долг;
арц гьадедес дать деньги в долг. II несов. гьабедлугес.

гьабедлугес

[(мн. гьадедлуг-ес), гьабедлуга, гьабедлугули, гьабедлугуси, гьабедлуген(гьабедлугена/я), III несов.]
диал. давать взаймы, давать в долг;
илини ца къарапул гьабедлугули ахIен он не даёт ни гроша в долг. II сов. гьабедес.

гьабелшес

[(мн. гьаделш-ес), гьабелшун, гьабелши, гьабелшунси, гьабелшен(гьабелшена/я), III сов.]
заложить (проём, щель);
гъял къаркъали гьабелшес заложить щель камнем. II несов. гьалушес.

гьабертес

[(мн. гьадерт-ес), гьабертур, гьабертурли, гьабертурси, гьаберти(гьабертира/я), III сов.]
1) свернуться (закрывая, закупоривая что-л.);
дяхъилизир хIи гьадертур кровь на ране (на краю раны) свернулась;
2) засориться;
турбаби хIегъли гьадертурли сари трубы засорились грязью. II несов. гьаутес.

гьабетакIес

[(мн. гьадетакI-ес), гьабетакIиб, гьабетакIили, гьабетакIибси, гьабетакIа(гьабетакIая), III сов.]
о задвижке, заслонке, штыре и т.д: задвинуть, защёлкнуть. II несов. гьабетикIес.

гьабеталтес

[(мн. гьадеталт-ес), гьабеталта, гьабеталтули, гьабеталтуси, гьабеталтен(гьабеталтена/я), III несов.]
1) ставить, устанавливать (спереди);
2) подавать;
протягивать;
някъ гьабеталтес протягивать руку. II сов. гьабетатес.

гьабетарес

[(мн. гьадетар-ес), гьабетарар, гьабетарули, гьабетаруси, гьабетарен(гьабетарена/я), III несов.]
получаться, образовываться (спереди);
пушикIла мухIлилизир хъутни гьадетарули сари в сопле кузнечных мехов получаются шлаки. II сов. гьабетаэс3.

гьабетатес

[(мн. гьадетат-ес), гьабетатур, гьабетатурли, гьабетатурси, гьабетати(гьабетатира/я), III сов.]
1) поставить, установить (спереди);
2) подать;
протянуть;
някъ гьабетатес подать руку. II несов. гьабеталтес.

гьабетацIес

[(мн. гьадетацI-ес), гьабетацIиб, гьабетацIили, гьабетацIибси, гьабетацIа(гьабетацIая), III сов.]
о ноге: поставить, вступить (вперёд);
подставить;
ил кайкахъес кьяш гьабетацIиб подставил ногу, чтобы он упал. II несов. гьабетицIес.

гьабетаэс

[(мн. гьадета-эс), гьабетаиб, гьабетаили, гьабетаибси, гьабетаа(гьабетаая), III сов.]
1) задвинуть, задёрнуть;
улкьайла гьалайхъан гьабетаэс задёрнуть оконную занавеску;
2) задвинуть, защёлкнуть;
гьабетиан гьабетаили, унза гIекIиб закрыл двери, задвинув задвижку;
3) пустить вперёд что-л. (преграждая дорогу и т.д.);
цIикурмала машиналис уркура гьабетаиб преградил дорогу автомашине молодожёнов, пустив вперёд телегу. II несов. гьабетиэс1.

гьабетаэс

[(мн. гьадета-эс), гьабетаиб, гьабетаили, гьабетаибси, гьабетаи(гьабетаира/я), III сов.]
дойти, дотянуться до кого-чего;
някъ илала мухIлила гьала гьабетаиб рука дотянулась до его рта. II несов. гьабетиэс2.

гьабетаэс

[(мн. гьадета-эс), гьабетаур, гьабетаурли, гьабетаурси, гьабетаи(гьабетаира/я), III сов.]
получиться, образоваться (спереди). II несов. гьабетарес.

гьабетиан

1. прич. от гьаббетиэс;
2. в знач. прил. задвигающий;
защёлкивающий;
3. в знач. сущ., -ни, -на, -ти;
тот, кто задвигает, защёлкивает;
4. в знач. сущ., -ни, -на;
гьадетианти;
заслонка;
вьюшка;
засов, задвижка, защёлка;
газла колонкала гьабетиан заслонка в газовой колонке;
печла турбала гьабетиан вьюшка (задвижка в печной трубе);
унзала гьабетиан дверная задвижка;
унзала мегьла гьабетиан защёлка дверного замка.

гьабетикIан

1. прич. от гьаббетикIес;
2. в знач. прил. задвигающий;
защёлкивающий;
3. в знач. сущ. -ни, -на, -ти;
тот, кто задвигает, защёлкивает;
4. в знач. сущ. -ни, -на;
гьадетикIанти;
штырь, втулка;
защёлка;
гьабетикIан гIябул гвоздь-штырь.

гьабетикIес

[(мн. гьадетикI-ес), гьабетикIу, гьабетикIули, гьабетикIуси, гьабетикIен(гьабетикIена/я), III несов.]
совать, всовывать, заталкивать;
болт гьабетикIес всовывать болт. II сов. гьабетакIес.

гьабетирхьес

[(мн. гьадетирхь-ес), гьабетирхьу, гьабетирхьули, гьабетирхьуси, гьабетирхьен(гьабетирхьена/я), III несов.]
ставить спереди (преграждая, прикрывая);
унзала гьала стол гьабетирхьес преграждать дверь, поставив стол. II сов. гьабетихьес.

гьабетихьес

[(мн. гьадетихь-ес), гьабетихьиб, гьабетихьили, гьабетихьибси, гьабетихьа(гьабетихьая), III сов.]
поставить спереди (преграждая, прикрывая). II несов. гьабетирхьес.

гьабетицIес

[(мн. гьадетицI-ес), гьабетицIу, гьабетицIули, гьабетицIуси, гьабетицIен(гьабетицIена/я), III несов.]
о ноге: ставить, ступать (вперёд). II сов. гьабетацIес.

гьабетиэс

[(мн. гьадети-эс), гьабетиу, гьабетиули, гьабетиуси, гьабетиэн(гьабетиэна/я), III несов.]
1) задвигать, задёргивать;
улкьайла гьалайхъан гьабетиэс задёргивать занавеской окно;
2) задвигать, защёлкивать;
гьабетиан гьабетиэс задвигать задвижку (запирать);
3) пускать вперёд что-л. (преграждая дорогу и т.д.). II сов. гьабетаэс.

гьабетиэс

[(мн. гьадети-эс), гьабетиур, гьабетиули, гьабетиуси, гьабетиэн(гьабетиэна/я), III несов.]
дотягиваться до кого-чего. II сов. гьабетаэс.

гьабетулхъес

[(мн. гьадетулхъ-ес), гьабетулхъан, гьабетулхъули, гьабетулхъуси, гьабетулхъен(гьабетулхъена/я), III несов.]
выпирать, выступать;
уркьули гьабетулхъули саби доска выпирает. II сов. гьабетухъес.

гьабетурцес

[(мн. гьадетурц-ес), гьабетурцу, гьабетурцули, гьабетурцуси, гьабетурцен(гьабетурцена/я), III несов.]
1) подавать, давать, передавать, вручать;
някъ гьабетурцес подавать руку;
жуз гьабетурцес давать книгу;
2) подставлять;
ставить, помещать перед чем;
фонарикла шалалис жуз гьабетурцес подставлять книгу под лучи фонарика. II сов. гьабетуцес.

гьабетухъес

[(мн. гьадетухъ-ес), гьабетухъун, гьабетухъи, гьабетухъунси, гьабетухъен(гьабетухъена/я), III сов.]
выдаться вперёд;
прост. выпереть;
лацлизиб ца къаркъа гьабетухъун из кладки выпер один камень. II несов. гьабетулхъес.

гьабетуцес

[(мн. гьадетуц-ес), гьабетуциб, гьабетуцили, гьабетуцибси, гьабетуца(гьабетуцая), III сов.]
1) подать, дать, передать, вручить;
савгъат гьабетуцес вручить подарок;
2) подставить, поместить (перед чем). II несов. гьабетурцес.

гьабигес

[(гьаиг-ес), гьабигур, гьабигули, гьабигуси, гьабиген(гьабигена/я); несов.]
наскакивать, наталкиваться, сталкиваться с кем-чем;
кьяйчил гьабигес сталкиваться с коровой. II сов. гьабагес.

гьабигьес

[(мн. гьадигь-ес), гьабигьун, гьабигьи, гьабигьунси, гьабигьен(гьабигьена/я), III сов.]
завязать спереди;
галстук гьабигьес завязать галстук. II несов. гьабилгьес.

гьабигьес

[(мн. гьаригь-ес), гьабигьуб, гьабигьубли, гьабигьубси, гьабигьа(гьабигьая), III сов.]
выбросить спереди. II несов. гьабиргьес.

гьабиз

[гьабизли, гьабизла, гьабизуни;]
преграда, препятствие;
гьабизуначилси дуцIбег с препятствиями.

гьабизагар

[гьабизагарти]
не имеющий преград, без препятствий;
беспрепятственный;
гьабизагар бухIнабухъни беспрепятственный въезд.

гьабизес

[(гьаиз-ес, гьариз-ес; гьадиз-ес), гьабизур, гьабизурли, гьабизурси, гьабизи(гьабизира/я); сов.]
1) преградить путь, стать на пути;
хъубзарлис синка гьабизур медведь преградил путь крестьянину;
2) закрыть собой;
фашистунала дзотлис гьаизур закрыл собой фашистский дзот. II несов. гьабилзес.

гьабизунар

с преградами, с препятствиями;
гьабизунар дуцIбег с препятствиями;
гьабизунар гьуни дорога с преградами.

гьабикI

[гьабикIли, гьабикIла, гьабикIуни;]
1) затычка, пробка, кляп, затычина;
мухIлилизи гьабикI къузбарес засунуть кляп в рот;
лихIбази гьабикIуни детакIиб сунул затычки в уши;
2) подсов, палочка для подсовывания.

гьабикIес

[(мн. гьадикI-ес), гьабикIу, гьабикIули, гьабикIуси, гьабикIен(гьабикIена/я), III несов.]
затыкать, закрывать, закупоривать;
лихIби бамбали гьадикIес затыкать уши ватой. II сов. гьабакIес1.

гьабикала

[гьабикалали, гьабикалала;]
гьадиклуми;
1) засор, загрязнение;
шинна турбализибси гьабикала засор в водопроводной трубе;
2) перен. пробка (скопление транспорта);
хIябкьяйличиб гьабикала бетаурли саби на перекрёстке образовалась пробка.

гьабикес

[(мн. гьадик-ес), гьабикиб, гьабикили, гьабикибси, гьабики(гьабикира/я), III сов.]
1) засориться, загрязниться;
стать преградой, препятствием;
трубкализи няс гьадикили, бензин башули ахIен бензин не поступает, из-за засорения трубки;
2) перен. подвернуться, попасться перед чем или кем-л.;
гьабикибси тIерхьали хялис бяхъиб ударил собаку подвернувшейся палкой. II несов. гьабиркес.

гьабил

[гьабилли, гьабилла, ед.,]
Авель (сын Адама и Евы).

гьабил

: гьабил бархIи позавчера;
гьабил бархIила позавчерашний.

гьабилгIес

[(мн. гьадилгI-ес), гьабилгIя(гьабилгIян), гьабилгIули, гьабилгIуси, гьабилгIен(гьабилгIена/я), гьабилгIяхъес, гьабилгIни, III несов.]
затыкать, закупоривать;
заделывать, залеплять;
преграждать;
прудить;
тIярхъи гьабилгIес залеплять дыру. II сов. гьабягIес.

гьабилгьес

[(мн. гьадилгь-ес), гьабилгьа, гьабилгьули, гьабилгьуси, гьабилгьен(гьабилгьена/я), III несов.]
завязывать спереди;
къачала хъябличи зянкъяри гьабилгьес завязывать на шею телёнка колокольчик. II сов. гьабигьес.

гьабилзес

[(гьаилз-ес, гьарилз-ес; гьадилз-ес), гьабилзан, гьабилзули, гьабилзуси, гьабилзен(гьабилзена/я); несов.]
1) преграждать путь, вставать на пути;
илис хя гьабилзули саби собака преграждает ему путь;
2) закрывать собой. II сов. гьабизес.

гьабилтIес

[(мн. гьадилтI-ес), гьабилтIа, гьабилтIули, гьабилтIуси, гьабилтIен(гьабилтIена/я), III несов.]
нахлобучивать. II сов. гьабитIес

гьабиргьес

[(мн. гьариргь-ес), гьабиргьу, гьабиргьули, гьабиргьуси, гьабиргьен(гьабиргьена/я), III несов.]
выбрасывать спереди. II сов. гьабигьес2.

гьабирес

[(мн. гьадир-ес), гьабиру(гьабирар), гьабирули, гьабируси, гьабирен(гьабирена/я), III несов.]
1) закрывать, прикрывать;
закупоривать;
тIярхъи гьабирес закрывать щель;
2) городить, ставить забор, ограду;
прудить;
хIеркIгьабирес прудить ручей;
3) преграждать, перекрывать, возводить преграду;
гьуни гьабирес преграждать дорогу. II сов. гьабиэс2.

гьабиркес

[(мн. гьадирк-ес), гьабиркур, гьабиркули, гьабиркуси, гьабиркен(гьабиркена/я), III несов.]
1) засоряться, загрязняться;
становиться преградой, препятствием;
2) подворачиваться, попадаться перед чем или кем-л. II сов. гьабикес.

гьабирхъес

[(гьаирхъ-ес, гьарирхъ-ес; гьадирхъ-ес), гьабирхъу, гьабирхъули, гьабирхъуси, гьабирхъен(гьабирхъена/я), гьабирхъяхъес, гьабирхъни; несов.]
прогонять, выгонять;
гнать, гонять, шугать;
букIуй вайси хя гьабирхъу чабан плохую собаку прогонит. II сов. гьабяхъес.

гьабирхьес

[(мн. гьадирхь-ес), гьабирхьу, гьабирхьули, гьабирхьуси, гьабирхьен(гьабирхьена/я), III несов.]
1) ставить (подавать на стол для еды);
чуду гьабирхьес ставить пирог, подавать пирог на стол;
2) ставить, перегораживая что-н.;
чялилис хIярила унза гьабирхьес ставить плетневую дверцу для загона. II сов. гьабихьес.

гьабирцIес

[(мн. гьадирцI-ес), гьабирцIу(гьабирцIур), гьабирцIули, гьабирцIуси, гьабирцIен(гьабирцIена/я), III несов.]
закрывать, прикрывать;
закупоривать. II сов. гьабицIес.

гьабиршес

[(мн. гьадирш-ес), гьабиршу, гьабиршули, гьабиршуси, гьабиршен(гьабиршена/я), III несов.]
1) надевать, нацеплять;
гьалайхъан гьабиршес надевать фартук;
2) устанавливать, ставить что-л. перед чем-л. II сов. гьабаршес.

гьабисес

[(мн. гьарис-ес), гьабису, гьабисули, гьабисуси, гьабисен(гьабисена/я), III несов.]
прорывать, пробивать;
лац гьабисес пробивать стену. II сов. гьабасес.

гьабитIес

[(мн. гьадитI-ес), гьабитIун, гьабитIи, гьабитIунси, гьабитIен(гьабитIена/я), III сов.]
нахлобучить(ся);
гьабитIунси кьапIала вегIдурхIя мальчик с нахлобученной шапкой. II несов. гьабилтIес.

гьабихьала

[гьабихьалали, гьабихьалала;]
гьадихьлуми;
1) то, чем закрывают проход, загородка;
2) перен. закусочка, кушанье на скорую руку;
нешла гьабихьала гIяхIхIебизур не понравилось кушанье мамы.

гьабихьес

[(мн. гьадихь-ес), гьабихьиб, гьабихьили, гьабихьибси, гьабихьа(гьабихьая), III сов.]
1) поставить (подать на стол для еды);
беркала гьабихьес поставить еду;
2) поставить, перегородить что-н. II несов. гьабирхьес.

гьабицIес

[(мн. гьадицI-ес), гьабицIиб, гьабицIили, гьабицIибси, гьабицIа(гьабицIая), III сов.]
закрыть, прикрыть;
закупорить;
заткнуть;
забить, законопатить (дыру, щель);
см. гьабарес
1). II несов. гьабирцIес.

гьабиэс

[(гьави-эс, гьари-эс), гьабиу, гьабиули, гьабиуси, гьабиэн(гьабиэна/я); несов.]
1) прорывать, пробивать;
2) перен. теснить;
душманти гьабиэс теснить врагов. II сов. гьабаэс.

гьабиэс

[(мн. гьабиди-эс), гьабиуб, гьабиубли, гьабиубси, гьабии(гьабиира/я), III сов.]
закрыться, прикрыться;
закупориться;
заткнуться;
тIярхъи гьабиуб дыра закрылась. II несов. гьабирес.

гьабкья

[(гьавкья, гьаркья)]
1. передовой, передовые;
гьабкья бригада передовая бригада;
гьабкья адамти передовые люди;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -би;
а) лидер, глава;
вожак;
руководитель;
кьукьяла гьавкья лидер группы;
апарагунала гьавкья вожак, главарь абреков;
б) передовик, ударник;
бузерила гьабкьяби шабагъатлабариб передовиков производства премировали.

гьабкьябарес

[(гьавкьявар-ес, гьаркьярар-ес), гьабкьябариб, гьабкьябарили, гьабкьябарибси, гьабкьябара(гьабкьябарая); сов.]
сделать лидером, вожаком. II несов. гьабкьябирес.

гьабкьябирес

[(гьавкьяир-ес, гьаркьярир-ес), гьабкьябиру(гьабкьябирар), гьабкьябирули, гьабкьябируси, гьабкьябирен(гьабкьябирена/я); несов.]
делать (становиться) лидером, вожаком;
дурхIнани ил гьавкьяирули сай ребята делают его вожаком. II сов. гьабкьябиэс.

гьабкьябиэс

[(гьавкьяи-эс, гьаркьяри-эс), гьабкьябиуб, гьабкьябиубли, гьабкьябиубси, гьабкьябии(гьабкьябиира/я); сов.]
стать лидером, вожаком. II несов. гьабкьябирес.

гьабкьядеш

[(гьавкьядеш, гьаркьядеш), гьабкьядешли, гьабкьядешла, ед.]
и мн.,
1) положение, обязанности лидера;
2) предводительство, верховенство, главенство.

гьабкьяли

[(гьавкьяли, гьаркьяли)]
в знач. нареч. будучи передовиком.

гьабкьяна

[(гьавкьяна, гьаркьяна), гьабкьянали, гьабкьянала, ед.,]
1) лидер, глава;
вожак;
2) передовик.

гьабкьянадеш

[(гьавкьянадеш, гьаркьянадеш), гьабкьянадешли, гьабкьянадешла, ед.,] см. гьабкьядеш.

гьабкьяси

[(гьавкьяси, гьаркьяси; гьабкьяти, гьаркьяти)]
1) передовой, ударный;
гьабкьяси кьукья передовая группа;
гьаркьяти пикруми передовые идеи;
2) современный, прогрессивный;
утончённый;
лебилра гьабкьяси инсаният даршудеш багьандан бургъули саби всё прогрессивное человечество борется за мир.

гьабла

: гьабла бархIи накануне, в предыдущий день;
гьабла бархIи ил тамай аралири накануне он был совсем здоров.

гьабли

[(гьавли, гьарли)]
1. нареч. с лицевой стороны;
правильно;
2. вторая часть сложных слов со знач. «стороной, выставляя вперёд какую-либо сторону»: шалигьабли боком, къакъгьабли спиной, бекIгьавли головой вперёд и т.д.

гьабси

[(гьавси, гьарси)]
1. расположенный лицевой стороной;
2. вторая часть сложных слов со знач. «расположенный какой-либо стороной»: шалигьабси боковой, къакъгьабси расположенный спиной и т.д.

гьабудес

[(мн. гьаруд-ес), гьабуду(гьабудар), гьабудули, гьабудуси, гьабуден(гьабудена/я), III несов.]
прорывать(ся);
забли гьалабиз гьабуду дождь прорвёт преграду;
гьалабиз гьабудар преграда прорвётся. II сов. гьаббердес.

гьабулхъес

[(гьаулхъ-ес, гьарулхъ-ес; гьадулхъ-ес), гьабулхъан, гьабулхъули, гьабулхъуси, гьабулхъен(гьабулхъена/я); несов.]
выпирать, выступать, торчать. II сов. гьабухъес.

гьабуран

1. прич. от гьабурес;
2. в знач. прил. попрекающий;
барибси гIяхIдеш гьабуран адам человек, попрекающий сделанным добром;
3. в знач. сущ. -ай, -а;
-анти;
попрекатель, коритель.

гьабурес

[(мн. гьадур-ес), гьабуру, гьабурули, гьабуруси, гьабурен(гьабурена/я), III несов.]
попрекать, делать кому-н. попрёки за что-н., ставить что-н. кому-н. в укор;
кьацIла кесек гьабурес попрекать куском хлеба. II сов. гьабурес2.

гьабурес

[(мн. гьадур-ес), гьабуриб, гьабурили, гьабурибси, гьабура(гьабурая), III сов.]
попрекнуть. II несов. гьабурес1.

гьабурцес

[(гьаурц-ес, гьарурц-ес; гьадурц-ес), гьабурцу, гьабурцули, гьабурцуси, гьабурцен(гьабурцена/я); несов.]
тянуть, вытягивать, протягивать в каком-либо направлении (руку и т.п.);
хъяшали саламлис някъ гьабурцули сай ребёнок протягивает руку для приветствия. II сов. гьабуцес.

гьабурцес

[(мн. гьадурц-ес), гьабурцар, гьабурцули, гьабурцуси, гьабурцен(гьабурцена/я), III несов.]
застревать, заклиниваться в чем-л. II сов. гьабарцес.

гьабуршес

[(мн. гьадурш-ес), гьабуршу, гьабуршули, гьабуршуси, гьабуршен(гьабуршена/я), III несов.]
стелить, стлать перед кем-л.;
кьяшмау кьалтин гьабуршес стлать под ноги ковёр. II сов. гьабушес.

гьабухъ

[гьабухъли, гьабухъла;]
гьадухълуми;
1) выступ;
уступ;
лацла гьабухъ выступ стены;
шурла гьабухъ уступ скалы;
2) шишка, выпуклость, бугорок, утолщение;
галгала кьялиличибси гьабухъ утолщение на ветке дерева.

гьабухъагар

[гьабухъагарти]
1) не имеющий выступа, уступа;
2) без шишки, не имеющий утолщения.

гьабухъала

[гьабухъалали, гьабухъалала;]
гьадухълуми;
выступ;
торчок;
дерубти кьялубала гьадухълуми торчки сухих стеблей.

гьабухъес

[(гьаухъ-ес, гьарухъ-ес; гьадухъ-ес), гьабухъун, гьабухъи, гьабухъунси, гьабухъен(гьабухъена/я); сов.]
выдаться вперёд;
выступить, накатиться, налезть;
оттопыриться;
разг. выпереть;
ца уркьули гьабухъи саби одна доска выдалась вперёд;
устали лацлизиб ца къаркъа гьабухъахъи сай мастер выпятил один камень в кладке;
къяйлизив гьаухъес выдаться вперёд в строю. II несов. гьабулхъес.

гьабухъуначилси

[гьабухъуначилти]
1) уступчатый, рельефный, угловатый;
гьабухъуначилси дубурла диркь уступчатое горное плато;
2) шишковатый, неровный;
гьабухъуначилси чедила шишковатая поверхность.

гьабухъундеш

[(гьаухъундеш, гьарухъундеш; гьадухъундеш), гьабухъундешли, гьабухъундешла, ед.]
и мн., выпуклость;
торчок;
см. гьабухъала.

гьабуцес

[(гьауц-ес, гьаруц-ес; гьадуц-ес), гьабуциб, гьабуцили, гьабуцибси, гьабуца(гьабуцая); сов.]
протянуть вперёд, предложить;
обнести;
някъ гьабуцес протянуть руку;
кампетунала тIакьа гьабуцес протянуть, предложить коробку конфет. II несов. гьабурцес.

гьабушес

[(мн. гьадуш-ес), гьабушиб, гьабушили, гьабушибси, гьабуша(гьабушая), III сов.]
постелить, постлать перед кем-л.;
цIикурмала кьяшмау кьалтин гьабушиб постлали ковёр под ноги молодожёнов. II несов. гьабуршес.

гьабягIес

[(мн. гьадягI-ес), гьабягIун, гьабягIи, гьабягIунси, гьабягIен(гьабягIена/я), гьабягIяхъес, гьабягIни, III сов.]
заткнуть, залепить, заляпать;
преградить;
запрудить;
сосуд: закупорить, укупорить;
дыру, щель: забить, законопатить;
шиша гьабягIес закупорить бутыль. II несов. гьабялгIес.

гьабягIяла

[гьабягIялали, гьабягIялала;]
гьадягIлуми;
затычка, пробка, кляп, затычина, тампон, втулка;
урца гьабягIяла деревянная затычка;
мухIлилизибси гьабягIяла кляп во рту.

гьабяхъес

[(гьавяхъ-ес, гьаряхъ-ес; гьадяхъ-ес), гьабяхъиб, гьабяхъили, гьабяхъибси, гьабяхъи(гьабяхъира/я), гьаяхъес, гьабяхъни; сов.]
1) прогнать, выгнать;
согнать;
отпугнуть;
халадудешли анхълизибад дурхIни гьабяхъиб дед прогнал детей из сада;
2) погнать;
гьавяхъибси гонимый;
3) отмахнуть, отмахнуться (рукой);
тIентIгьабяхъес отмахнуться от мухи. II несов. гьабирхъес.

гьав

[гьавли, гьавла, ед.]
(совокуп: -ани);
1) пафос, энтузиазм, душевный настрой;
дух, настроение;
расположение духа, состояние;
гьавличил гъайикIес говорить с пафосом;
адамла гьав башахъуси далай песня, дающая человеку душевный настрой;
гьав ахъбиубдеш энтузиазм;
гьав ахъбиэс ободриться;
гьав ахъбурцес животворить, тонизировать;
гьав ахъбуцес воодушевить, ободрить, приободрить;
гьав лебси жизнерадостный;
2) вдохновение, воодушевление;
наитие, творческий подъём;
гьав агара нет вдохновения;
гьавличил узес работать с вдохновением. Гьав агарли не в себе кто;
без настроения. Гьавла адам человек настроения.

гьав

1. -ли, -ла, ед. и мн., гав, гавканье;
хяла гьав гавканье собаки;
2. первая часть сложных слов со знач. «гавкать»: гьавбикIес гавкать, гьавбухъес гавкнуть и т.д.

гьава

[гьавали, гьавала, ед.,]
1) воздух;
умуси гьава чистый воздух;
тяхIуси гьава свежий, прохладный воздух;
гьаваличиб урцес летать по воздуху;
гьавала дергъ воздушный бой;
2) климат;
гьава барсбиубли саби климат изменился;
3) перен. настроение;
см. гьав1;
4) перен. страсть, любовь, увлечение.

гьава-аргъ

[гьавали, гьавала, ед.]
и мн., собир.
1) погода;
дубуртазир гIяхIти гьавааргъ сари в горах хорошая погода
2) климат;
буцIарси гьавааргъ жаркий климат;
урхьула гьавааргъ морской климат.

гьаваагар

[гьаваагарти]
без воздуха, безвоздушный;
гьаваагар алавла безвоздушное пространство.

гьаваагардеш

[гьаваагардешли, гьаваагардешла, ед.,]
отсутствие воздуха, безвоздушность.

гьавагар

[гьавагарти]
1) без настроения, не имеющий настроения;
2) без вдохновения, без творческого подъёма.

гьавагарбарес

[(гьавагарвар-ес, гьавагаррар-ес; гьавагардар-ес), гьавагарбариб, гьавагарбарили, гьавагарбарибси, гьавагарбара(гьавагарбарая); сов.]
1) лишить пафоса, энтузиазма, душевного настроя, расположения духа, настроения;
илала гъайли дудеш гьавагарвариб его слова лишили отца расположения духа;
2) лишить вдохновения, воодушевления, творческого подъёма. II несов. гьавагарбирес.

гьавагарбирес

[(гьавагарир-ес, гьавагаррир-ес; гьавагардир-ес), гьавагарбиру(гьавагарбирар), гьавагарбирули, гьавагарбируси, гьавагарбирен(гьавагарбирена/я); несов.]
1) лишать(ся) пафоса, энтузиазма, душевного настроя, расположения духа, настроения;
хандрить;
ил ишбархIира гьавагарирули сай он и сегодня лишается расположения духа;
2) лишать(ся) вдохновения, воодушевления, творческого подъёма. II сов. гьавагарбиэс.

гьавагарбиэс

[(гьавагари-эс, гьавагарри-эс; гьавагарди-эс), гьавагарбиуб, гьавагарбиубли, гьавагарбиубси, гьавагари(гьавагарира/я); сов.]
1) лишиться пафоса, энтузиазма, душевного настроя, расположения духа, настроения;
гьавагариубси адам человек, лишившийся душевного настроя;
унрубала къалмакъарли ил гьавагариахъуб он лишился настроения из-за ссоры соседей;
2) лишиться вдохновения, воодушевления, творческого подъёма;
гьавагариубси поэт поэт, лишившийся вдохновения. II несов. гьавагарбирес.

гьавагардеш

[гьавагардешли, гьавагардешла, ед.,]
1) отсутствие пафоса, энтузиазма, душевного настроя, расположения духа, настроения;
расстройство;
хандра;
илала гьавагардеш гьалмагъунани хIисаббариб друзья заметили отсутствие у него душевного настроя;
2) отсутствие вдохновения, воодушевления, творческого подъёма;
гьавагардеш ли, лукIес вирули ахIен не может писать из-за отсутствия вдохновения.

гьавагарли

[нареч.]
1) не в настроении;
без душевного настроя;
не имея настроения;
гьавагарли виэс быть не в настроении;
гьавагарли далайикIес петь без душевного настроя;
2) без воодушевления, не имея вдохновения.

гьавагни

[гьавагнили, гьавагнила, ед.,] см. гьавагарли.

гьавагри

[гьавагрили, гьавагрила, ед.,] см. гьавагардеш.

гьавала

1. род. п. от гьава;
2. в знач. прил. а) воздушный;
гьавала дергъ воздушный бой;
гьавала гами воздушное судно;
гьавала къачагъуни воздушные пираты;
гьавала цIакьаначи къаршиси противовоздушный;
б) климатический;
гIергъиси замана гьавала шуртIри дарскадирули сари в последнее время климатические условия стали меняться;
в) перен. очень легкий, нежный;
гьавала палтар воздушные, очень лёгкие одежды;
гьавала пикруми воздушные, лёгкие мысли, мечтания;
г) перен. любовный;
гьавала хIер любовный взгляд. Гьавала кIялгIни лушан строитель воздушных замков, мечтатель о несбыточном.

гьавала-дергъла

военно-воздушный;
гьаваладергъла цIакьани военно-воздушные силы.

гьаваласи

- ти воздушный, утопический, несбыточный;
ветреный;
гьаваласи адам ветреный человек, мечтатель, утопист. Гьавала уммай воздушный поцелуй.

гьавалибирхъес

[(гьавалиирхъ-ес, гьавалирирхъ-ес; гьавалидирхъ-ес), гьавалибирхъу(гьавалибирхъур), гьавалибирхъули, гьавалибирхъуси, гьавалибирхъен(гьавалибирхъена/я), гьавалибирхъяхъес, гьавалибирхъни; несов.]
освежать(ся), проветривать(ся), прохлаждать(ся);
хъали гьавалибирхъяхъес проветривать комнату;
гIяхIли азбарлаб гьавалибирхъули саби гости освежаются во дворе;
юртла гьавалибирхъни воздухообмен дома. II сов. гьавалибяхъес.

гьавалибяхъес

[(гьаваливяхъ-ес, гьавалиряхъ-ес; гьавалибяхъдя-хъ-ес), гьавалибяхъиб, гьавалибяхъили, гьавалибяхъибси, гьавалибяхъи(гьавалибяхъира/я), гьавалияхъес, гьавалибяхъни; сов.]
обдуть;
прохладиться, освежиться, проветриться;
гьаргалав гьаваливяхъес проветриться на веранде. II несов. гьавалибирхъес. Гьавалибяхъяхъес проветрить, освежить.

гьавапуш

[гьавапушли, гьавапушла, гьавапушуни;]
тех. воздуходувка.

гьавбикIес

[(мн. гьавдикI-ес), гьавбикIар, гьавбикIули, гьавбикIуси, гьавбикIен(гьавбикIена/я), III несов.]
гавкать, лаять;
хя гьавбикIули саби собака гавкает.

гьавбулхъес

[(мн. гьавдулхъ-ес), гьавбулхъан, гьавбулхъули, гьавбулхъуси, гьавбулхъен(гьавбулхъена/я), III несов.]
гавкать, лаять;
урга-ургади гьавбулхъес лаять временами. II сов. гьавбухъес.

гьавбухъес

[(мн.гьавдухъ-ес), гьавбухъун, гьавбухъи, гьавбухъунси, гьавбухъен(гьавбухъена/я), III сов.]
гавкнуть;
азбарлабад хя гьавбухъун со двора гавкнула собака. II несов. гьавбулхъес.

гьавли

1. нареч. передом, передней стороной;
2. часть сложного слова: выставляя вперёд, какой-л. стороной;
шалигьавли боком (букв. боковой стороной);
къакъгьавли спиной.

гьавличил

[нареч.]
1) с пафосом, с энтузиазмом, душевным настроем, расположением духа;
ил гьавличил вяшикIули сай он действует с энтузиазмом;
2) с вдохновением, воодушевлением, творческим подъёмом;
гьавличил лукIес писать с вдохновением.

гьавси

[гьавти]
расположенный (смотрящий) передней стороной.

гьагь

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
выдох, вдох, зевота;
зевок;
ухънала гьагь зевота старика;
2. первая часть сложных слов со знач. «подуть;
выдохнуть;
зевать»: гьагьбарес подуть на что-л., гьагьбикIес вздыхать или зевать;
гьагьбулхъес вздыхать или зевать и т.д.

гьагьала

[гьагьли, гьагьла, мн.,]
зевота;
см. гьагь.

гьагьбалтес

[гьагьбалта, гьагьбалтули, гьагьбалтуси, гьагьбалтен; несов.] см. гьагьбикIес1. II сов. гьагьбатес.

гьагьбарес

[(мн. гьагьдар-ес), гьагьбариб, гьагьбарили, гьагьбарибси, гьагьбара(гьагьбарая); сов.]
подуть;
мугьур гьагьбарес подуть на печать. II несов. гьагьбирес.

гьагьбатес

[(мн. гьагьдат-ес), гьагьбатур, гьагьбатурли, гьагьбатурси, гьагьбати(гьагьбатира/я); сов.] см. гьагьбарес. II несов. гьагьбалтес.

гьагьбикIес

[(гьагьикI-ес, гьагьрикI-ес; гьагьдикI-ес), гьагьбикIар, гьагьбикIули, гьагьбикIуси, гьагьбикIен(гьагьбикIена/я); несов.]
1) дышать, дуть;
дяргIибти някъбачи гьагьикIес дышать, дуть на замёрзшие руки;
2) зевать;
усес дигули, гьагьикIес зевать, желая спать;
гьагьмайкIуд! не зевай! прекрати зевоту!
3) перен. пылать (жаром);
быть душным;
гьагьбикIуси гьава жаркий воздух;
гьагьбикIуси хъали душная комната;
4) перен. пылать (предаваться чувству любви, страсти);
дигайли гьагьрикIуси пылающая любовью, страстью.

гьагьбирес

[(мн. гьагьдир-ес), гьагьбиру, гьагьбирули, гьагьбируси, гьагьбирен(гьагьбирена/я); несов.]
дуть (выпускать ртом тёплую струю воздуха);
уршила дяргIибти тIулби гьагьдирес дуть на замёрзшие пальцы сына. II сов. гьагьбарес.

гьагьбулхъес

[(гьагьулхъ-ес, гьагьрулхъ-ес; гьагьбулхъдул-хъ-ес), гьагьбулхъан, гьагьбулхъули, гьагьбулхъуси, гьагьбулхъен(гьагьбулхъена/я); несов.] см. гьагьбикIес. II сов. гьагьбухъес.

гьагьбуршес

[гьагьбуршу, гьагьбуршули, гьагьбуршуси, гьагьбуршен(гьагьбуршена/я); несов.] см. гьагьирес. II сов. гьагьбушес.

гьагьбухъес

[(гьагьухъ-ес, гьагьрухъ-ес; гьагьдухъ-ес), гьагьбухъун, гьагьбухъи, гьагьбухъунси, гьагьбухъен(гьагьбухъена/я); сов.]
1) подуть;
дяргIибти тIулбачи гьагьухъес подуть на замерзшие пальцы;
2) зевнуть;
усес дигули, гьагьухъес зевнуть, желая спать;
3) перен. запылать (жаром);
стать душным;
хъулибси гьава гьагьбухъун воздух в комнате стал душным;
4) перен. запылать (предаться чувству любви, страсти);
дигайли гьагьбухъунси уркIи сердце, пылающее страстью. II несов. гьагьбулхъес.

гьагьбушес

[гьагьбушиб, гьагьбушили, гьагьбушибси, гьагьбуша(гьагьбушая); сов.] см. гьагьэс. II несов. гьагьбуршес.

гьагьирес

[гьагьиру, гьагьирули, гьагьируси, гьагьирен(гьагьирена/я); несов.]
1) вздыхать, делать вздохи;
выдыхать;
декIли гьагьирес вздыхать тяжело;
2) зевать. II сов. гьагьэс.

гьагьэс

гьагь-иб, гьагь-или, гьагь-ибси, гьагь-а(гьагь-ая), гьагь-ахъес, гьагь-ибни;
сов.
1) вздохнуть, сделать вздох;
выдохнуть;
2) зевнуть;
чуйнарил гьагьили, усаун заснул, зевнув несколько раз. II несов. гьагьирес.

гьадев

[гьадевли, гьадевла;]
гьадугьби;
попрёк;
кахIедурхути гьадугьби вечные попрёки.

гьадирк

[гьадиркли, гьадиркла, гьадиркуни;]
1) клапан;
пушала гьадирк клапан кузнечного меха;
2) в муз. инструменте пистон.

гьадирхь

[гьадирхьли, гьадирхьла, гьадирхьуни;]
ограждение, заслонка;
къаркъала гьадирхь каменная заслонка.

гьадурц

[гьадурцли, гьадурцла, гьадурцуни;]
щит;
гьадурцличилси ур-гъан воин со щитом;
гьадурцла жураличилси щитовидный.

гьажаэс

[гьажаиб, гьажаили, гьажаибси, гьажаа(гьажаая), III сов. устар.]
рассыпать;
разбросать;
ризкьи гьажаиб рассыпал зерно;
жузира, тетрадунира гьажаэс разбросать книги и тетради. II несов. гьажиэс.

гьаждарес

[гьаждариб, гьаждарили, гьаждарибси, гьаждара(гьаждарая);]
III мн.;
сов. см. гьажаэс. II несов. гьаждирес.

гьаждеш

[гьаждешли, гьаждешла, ед., устар.]
разбросанность, отсутствие порядка;
хъалицIала гьаждеш домашний беспорядок.

гьаждирес

[гьаждиру(гьаждирар), гьаждирули, гьаждируси, гьаждирен(гьаждирена/я);]
IIIмн.;
несов. рассыпать(ся), разбрасывать(ся);
гье гьаждирес рассыпать, разбрасывать семена. II сов. гьаждиэс.

гьажиэс

[гьажиу, гьажиули, гьажиуси, гьажиэн(гьажиэна/я), III несов.]
рассыпать, разбрасывать, распылять;
дягIли вавнала гье гьажиули сари ветер разбрасывает, распыляет семена цветов. II сов. гьажаэс.

гьажли

[нареч. устар.]
разбросанно, беспорядочно;
гьажли гIямру дуркIан беспорядочно проводящий жизнь.

гьажси

[гьажти]
рассыпанный, разбросанный, беспорядочный.

гьаигес

[гьаигур, гьаигули, гьаигуси, гьаиген(гьаигена/я), III несов.]
сталкиваться, ударяться, наскакивать;
цаличил ца гьаигес сталкиваться друг с другом. II сов. гьаагес.

гьаигьес

[гьаигьуб, гьаигьубли, гьаигьубси, гьаигьа(гьаигьая); сов.]
бросить впереди, вперёд и т.п.;
подбросить;
хъярчили декь хIулбази гьаигьуб ряженый бросил муку в глаза. II несов. гьаиргьес.

гьаиргьес

[гьаиргьу, гьаиргьули, гьаиргьуси, гьаиргьен(гьаиргьена/я); несов.]
бросать впереди, вперёд и т.п.;
подбрасывать;
зоопарклизибси къапланнис диъ гьаиргьули сай подбрасывает мясо тигру в зоопарке. II сов. гьаигьес.

гьаирес

[гьаиру, гьаирули, гьаируси, гьаирен(гьаирена/я); несов.]
предвещать, предрекать;
вайси гьаирес предрекать плохое. II сов. гьаэс.

гьаихъес

[гьаихъу(гьаихъур), гьаихъули, гьаихъуси, гьаихъен(гьаихъена/я), III несов.]
завешивать, занавешивать;
улкьайличи штораби гьаихъес занавешивать окно шторами. II сов. гьаахъес.

гьаиэс

[гьаиу, гьаиули, гьаиуси, гьаиэн(гьаиэна/я), III несов.]
образовываться, получаться;
турбализи гьабикала гьаиули саби в трубе образовывается засор. II сов. гьааэс.

гьай

1. частица да (употребляется при ответе для выражения утверждения, согласия);
ва ГIяли? - гьай эй Али? - да! 2. межд. о, ох (выражает какое-н. чувство);
гьай баркалла! о, спасибо! гьай, гIяхIна бетаур! ох, получилось хорошо! 3. первая часть сложных слов со знач. «повести, отправиться, ответить»: гьайбарес повести, отправиться, гьайирес отправляться или отвечать «да» и т. д.

гьай-аман

[межд.]
1) ох, ах, эх (выражает сожаление, печаль, боль и другие чувства);
гьайаман ахъри дигиб! эх, хотел бы иметь возможность (силу)!
2) усиливает слово, к которому примыкает одно или вместе с местоименными словами «как», «какой»;
гьайаман, илис сецад къияннил хIериэс! живётся ему, ох как тяжко;
гьайаман, сен анцIукьирил хIу наб ох, как надоел ты мне.

гьай-аман-гьай

[межд.]
1) ох, ах, эх (выражает сожаление, печаль, боль и другие чувства);
2) усиливает слово, к которому примыкает одно или вместе с местоименными словами «как», «какой»;
гьайаман-гьай, анцIукьири хIу нушаб! ох, и надоел же ты нам;
3) охи;
оханье, жалобы;
разг. гьайхъали охи да ахи.

гьай-гIяйиб

[межд.]
жаль, как жаль;
гьайгIяйиб, ну илав къаршихIейкира жаль, я не оказался там.

гьай-гIяйиб-гьай

1. межд. жаль, как жаль;
гьайгIяйиб-гьай, дагла багьадур ишбархIи агара как жаль, нет вчерашнего молодца;
2. вводн. сл. к (большому, великому, крайнему) сожалению;
гьайгIяйиб-гьай, гьаввакIес замана агара к большому сожалению, нет времени зайти.

гьай-гIяйиббикIес

[(гьай-гIяйибикI-ес, гьай-гIяйибрикI-ес; гьай-гIяйибдикI-ес), гьай-гIяйиббикIар, гьай-гIяйиббикIули, гьай-гIяйиббикIуси, гьай-гIяйиббикIен(гьай-гIяйиббикIена/я); несов.]
сожалеть, выражать сожаление;
гьуниваэс хIейъниличи гьай-гIяйибикIули сай сожалеет, что не смог встретиться.

гьай-дарман

[межд.]
ох, ах, эх;
гьайдарман, дару дигиб фольк. ох, был бы я меня порох.

гьайбарес

[(гьайвар-ес, гьайрар-ес; гьайдар-ес), гьайбариб, гьайбарили, гьайбарибси, гьайбара(гьайбарая); сов.]
1) повести, погнать;
унц гьайбарес погнать быка;
2) отправиться, двинуть;
архIяличи гьайбарес отправиться в путешествие;
машина гьайбарес повести автомобиль;
3) вспахать;
хъу гьайбарес аркьулра иду вспахать поле;
хъуми гьайдарес вспахать поля. II несов. гьайбирес.

гьайбат

1. кр. прил. от гьайбатси;
великолепный, красивый, очаровательный;
гьайбат дунъя великолепный мир;
2. в знач. сущ., -ли, -ла, -уни;
великолепие, красота, очарование;
хIера, гьари, ишабси гьайбатличи! посмотри на здешнее великолепие!

гьайбатбарес

[(гьайбатвар-ес, гьайбатрар-ес; гьайбатдар-ес), гьайбатбариб, гьайбатбарили, гьайбатбарибси, гьайбатбара(гьайбатбарая); сов.]
сделать великолепным, красивым, очаровательным. II несов. гьайбатбирес.

гьайбатбирес

[(гьайбатир-ес, гьайбатрир-ес; гьайбатдир-ес), гьайбатбиру(гьайбатбирар), гьайбатбирули, гьайбатбируси, гьайбатбирен(гьайбатбирена/я); несов.]
делать (становиться) великолепным, красивым, очаровательным;
ил хIял-тIабигIятIлизив гьайбатирули сай перен. он становится очаровательным по характеру. II сов. гьайбатбиэс.

гьайбатбиэс

[(гьайбати-эс, гьайбатри-эс; гьайбатди-эс), гьайбатбиуб, гьайбатбиубли, гьайбатбиубси, гьайбати(гьайбатира/я); сов.]
стать великолепным, красивым, очаровательным;
ил устала хIянчи гьатIира гьайбатбиуб работа этого мастера стала ещё более великолепной. II несов. гьайбатбирес.

гьайбатдеш

[гьайбатдешли, гьайбатдешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
1) великолепие, красота, роскошь;
богатство, блеск, люкс, шик, прекрасность, пышность, краса, помпезность;
югла тIабигIятла гьайбатдеш великолепие южной природы;
гьайбатдешличилси жагадеш пышная красота, роскошь;
2) простор, приволье, раздолье, свобода;
дачаличиб дурхIнас гьайбатдеш саби ребятам на даче приволье.

гьайбатдешагар

[гьайбатдешагарти]
1) не имеющий великолепия, не роскошный;
2) не привольный, не раздольный.

гьайбатли

[нареч.]
1) великолепно, красиво, очаровательно;
алавла гьайбатли саби округа (окружающая местность) великолепна;
2) вольно, привольно, свободно;
гьайбатли хIерирес жить привольно.

гьайбатси

[гьайбатти]
1) великолепный, красивый, очаровательный, восхитительный;
гьайбатси далай великолепная песня;
гьайбатси хIер восхитительный взгляд;
2) вольный, привольный;
лёгкий, пластичный;
импозантный, торжественный;
гьайбатти гIямру привольная жизнь;
гьайбатти музыка торжественная музыка.

гьайбетирес

[(гьайветир-ес, гьайретир-ес; гьайбетирде-тир-ес), гьайбетирар, гьайбетирули, гьайбетируси, гьайбетирен(гьайбетирена/я); несов.] см. гьайбирес. II сов. гьайбетиэс.

гьайбетиэс

[(гьайвети-эс, гьайрети-эс; гьайдети-эс), гьайбетиуб, гьайбетиубли, гьайбетиубси, гьайбетии(гьайбетиира/я); сов.] см. гьайбиэс. II несов. гьайбетирес.

гьайбикIес

[(гьайикI-ес, гьайрикI-ес; гьайдикI-ес), гьайбикIар, гьайбикIули, гьайбикIуси, гьайбикIен(гьайбикIена/я); несов.]
откликаться, отвечать, говорить «да»;
дурхIни гьайбикIули ахIен дети не откликаются.

гьайбирес

[(гьайир-ес, гьайрир-ес; гьайдир-ес), гьайбиру(гьайбирар), гьайбирули, гьайбируси, гьайбирен(гьайбирена/я); несов.]
1) гнать, вести;
урчи гьайбирес вести, гнать коня;
2) идти, двигаться, направляться, отправляться, следовать, трогаться;
школализи гьайбирес идти в школу;
вацIализи гьайирес отправляться в лес. II сов. гьайбиэс.

гьайбиэс

[(гьайи-эс, гьайри-эс; гьайди-эс), гьайбиуб, гьайбиубли, гьайбиубси, гьайи(гьайира/я); сов.]
отправиться, направиться, двинуться;
о корабле: отчалить;
быстро: помчаться, устремиться, хлынуть;
гIяскар гьайбиуб войско двинулось;
дурхIни вацIализи гьайбиуб дети отправились в лес;
унц гIинизлабяхI гьайбиуб бык направился к источнику. II несов. гьайбирес.

гьайгьай

1. вводн. сл. разумеется, само собой разумеется, без сомнения;
конечно, естественно;
устар. натурально;
ил, гьайгьай, вархьли сай он, конечно, прав;
гьайгьай, ну хIушачи лявкьяс разумеется, я приду в вам;
2. частица да, разумеется;
конечно, естественно, ещё бы, несомненно (употребляется при утверждении, подтверждении);
хIед музыка дигахъиду? гьайгьай! вы любите музыку? конечно!

гьайгьайра

вводн. сл. наверняка, несомненно, конечно же;
надо думать, или надо полагать;
разумеется;
гьайгьайра, ну лявкьяс конечно же, я приду;
гьайгьайра, ил илав ургар надо полагать, он там.

гьайда

1. частица айда;
пойдем, идём;
гьайда вацIализи! айда в лес! 2. в знач. сказ. айда, сыпься, марш (употребляется для обозначения быстрого отправления куда-н.);
айгъирличи айиб ва гьайда сел на скакуна и айда;
гьайда ишавад! прост. неодобр. сыпь(ся) отсюда! марш отсюда!

гьайирес

[гьайиру, гьайирули, гьайируси, гьайирен(гьайирена/я); несов.]
откликаться, отзываться, отвечать, говорить «да»;
неш жирикIули хьалли, илини гьайирули ахIен он не откликается, хотя мать зовёт. II сов. гьайэс.

гьайкар

[гьайкарли, гьайкарла;]
гьайкурти;
1) амулет, талисман, оберег;
хIули хIейгахъуси гьайкар амулет от сглаза;
2) перен. памятник;
археологияла гьайкар археологический памятник;
белкIла гьайкурти памятники письменности.

гьайкуртар

1) с амулетами, талисманами;
имеющий амулеты, талисманы;
гьайкуртар хъяша ребёнок с множеством амулетов;
2) перен. с памятниками, с предметами культуры прошлого.

гьайт

1. межд. ах, вот это да, ну и ну, ух ты (выражает восторг, сильное одобрение);
гьайт, ахIмакь! ах, молодец! 2. частица да (в ответ);
см. гьай;
3. -ли, -ла, ед. и мн., ату (команда собаке: бери! лови! хватай!);
хя гьайтличи хIерли саби собака ждёт команду ату.

гьайт-гьуйт

1. межд. браво, ай да (возгласы, выражающие одобрение, восхищение);
гьайтгьуйт, жагьил къушум! браво, компания молодых! 2. -ли, -ла, мн., а) возгласы, восклицания, выкрики;
гьайтличил булхъули саби танцуют с возгласами;
б) веселье, торжество;
гьайтличи цалабикиб собрались на веселье.

гьайт-гьуйтагар

[гьайтти]
1) без возгласов, без восклицаний;
2) без веселья, без песен и танцев;
гьайтгьуйтагар мекъ свадьба без веселья.

гьайт-гьуйтбикIес

[(гьайт-гьуйтикI-ес, гьайт-гьуйтрикI-ес; гьайт-гьуйтдикI-ес), гьайт-гьуйтбикIар, гьайт-гьуйтбикIули, гьайт-гьуйтбикIуси, гьайт-гьуйтбикIен(гьайт-гьуйтбикIена/я); несов.]
1) восторгаться, выражать одобрение;
восклицать браво;
2) веселиться;
гьайт-гьуйтбикIути жагьилти веселящаяся молодёжь.

гьайтбикIес

[(гьайтикI-ес, гьайтрикI-ес; гьайтдикI-ес), гьайтбикIар, гьайтбикIули, гьайтбикIуси, гьайтбикIен(гьайтбикIена/я); несов.]
1) восторгаться, выражать одобрение;
2) говорить «ату».

гьайтъала

[гьайтъалали, гьайтъалала, мн.,] см. гьайт.

гьайхъан

[гьайхъай, гьайхъана; гьайхъанти;]
нагрудник;
дурхI-нала гьайхъан детский нагрудник.

гьайэс

[гьайиб, гьайили, гьайибси, гьайа(гьайая); сов.]
откликнуться, отозваться, ответить «да»;
илини бусягIят гьайиб он отозвался тотчас. II несов. гьайирес.

гьакI

1. -ли, -ла, ед. и мн., а) взмах, размах;
кивок;
някъла гьакI взмах руки;
бекIла гьакI кивок головы;
б) перен. секс (половые отношения);
гьакIла масъулти проблемы секса;
2. первая часть сложных слов со знач. «махать, трясти, качать»: гьакIбарес помахать, покачать;
гьакIбирес махать, качать и т.д.

гьакIар

[гьакIарли, гьакIарла, мн.,] см. гьакI1. а).

гьакIар-пялхъяр

[гьакIарли, гьакIарла, мн.,]
беспорядочные движения, раскачивание и трепыхание.

гьакIар-пялхъярбулхъес

[(гьакIарулхъ-ес, гьакIаррулхъ-ес; гьакIардулхъ-ес), гьакIаран, гьакIарули, гьакIаруси, гьакIарен(гьакIарена/я); несов.]
раскачиваться и трепыхаться. II сов. гьакIар-пялхъярбухъес.

гьакIар-пялхъярбухъес

[(гьакIарухъ-ес, гьакIаррухъ-ес; гьакIардухъ-ес), гьакIарун, гьакIари, гьакIарунси, гьакIарен(гьакIарена/я); сов.]
качнуть и подёргаться. II несов. гьакIар-пялхъярбулхъес.

гьакIар-пялхъяръала

[гьакIарли, гьакIарла, мн.,] см. гьакIар-пялхъяр.

гьакIар-пяхIяр

[гьакIарли, гьакIарла, мн.,]
раскачивание и трясение.

гьакIар-пяхIярбарес

[(гьакIар-пяхIярвар-ес, гьакIар-пяхIяррар-ес; гьакIар-пяхIярдар-ес), гьакIар-пяхIярбариб, гьакIар-пяхIярбарили, гьакIар-пяхIярбарибси, гьакIар-пяхIярбара(гьакIар-пяхIярбарая); сов.]
покачать и потрясти;
илини бекIгьакIар-пяхIярбариб он покачал и потряс головой. II несов. гьакIар-пяхIярбирес.

гьакIар-пяхIярбикIес

[(гьакIар-пяхIярикI-ес, гьакIар-пяхIяррикI-ес; гьакIар-пяхIярдикI-ес), гьакIар-пяхIярбикIар, гьакIар-пяхIярбикIули, гьакIар-пяхIярбикIуси, гьакIар-пяхIярбикIен(гьакIар-пяхIярбикIена/я); несов.]
качать и трясти.

гьакIар-пяхIярбирес

[(гьакIар-пяхIярир-ес, гьакIар-пяхIяррир-ес; гьакIар-пяхIярдир-ес), гьакIар-пяхIярбиру(гьакIар-пяхIярбирар), гьакIар-пяхIярбирули, гьакIар-пяхIярбируси, гьакIар-пяхIярбирен(гьакIар-пяхIярбирена/я); несов.]
качать и трясти;
кьалтин гьакIар-пяхIярбирес трясти ковёр. II сов. гьакIар-пяхIярбиэс.

гьакIар-пяхIярбиэс

[(гьакIар-пяхIяри-эс, гьакIар-пяхIярри-эс; гьакIар-пяхIярди-эс), гьакIар-пяхIярбиуб, гьакIар-пяхIярбиубли, гьакIар-пяхIярбиубси, гьакIар-пяхIяри(гьакIар-пяхIярира/я); сов.]
покачаться и потрястись. II несов. гьакIар-пяхIяр-бирес.

гьакIар-пяхъяр

[гьакIарли, гьакIарла, мн.,]
раскачивание и трясение.

гьакIар-пяхъярбарес

[(гьакIар-пяхъярвар-ес, гьакIар-пяхъяррар-ес; гьакIар-пяхъярдар-ес), гьакIар-пяхъярбариб, гьакIар-пяхъярбарили, гьакIар-пяхъярбарибси, гьакIар-пяхъярбара(гьакIар-пяхъярбарая); сов.]
покачать и потрясти;
дурхIнани галга гьакIар-пяхъярбариб ребята покачали и потрясли дерево. II несов. гьакIар-пяхъярбирес.

гьакIар-пяхъярбикIес

[(гьакIар-пяхъярикI-ес, гьакIар-пяхъяррикI-ес; гьакIар-пяхъярдикI-ес), гьакIар-пяхъярбикIар, гьакIар-пяхъярбикIули, гьакIар-пяхъярбикIуси, гьакIар-пяхъярбикIен(гьакIар-пяхъярбикIена/я); несов.]
качать и трясти.

гьакIар-пяхъярбирес

[(гьакIар-пяхъярир-ес, гьакIар-пяхъяррир-ес; гьакIар-пяхъярдир-ес), гьакIар-пяхъярбиру(гьакIар-пяхъярбирар), гьакIар-пяхъярбирули, гьакIар-пяхъярбируси, гьакIар-пяхъярбирен(гьакIар-пяхъярбирена/я); несов.]
качать и трясти;
трепать;
дягIли байрахъ гьакIар-пяхъярбирули саби ветер треплет флаг. II сов. гьакIар-пяхъярбиэс.

гьакIар-пяхъярбиэс

[(гьакIар-пяхъяри-эс, гьакIар-пяхъярри-эс; гьакIар-пяхъярди-эс), гьакIар-пяхъярбиуб, гьакIар-пяхъярбиубли, гьакIар-пяхъярбиубси, гьакIар-пяхъяри(гьакIар-пяхъярира/я); сов.]
покачаться и потрястись. II несов. гьакIар-пяхъяр-бирес.

гьакIарай

[гьакIарайли, гьакIарайла, гьакIарайти;]
1) качка;
шатание;
2) перен. опахало;
пяхIлала гьакIарай опахало из перьев.

гьакIарбарес

[(гьакIарвар-ес, гьакIаррар-ес; гьакIардар-ес), гьакIарбариб, гьакIарбарили, гьакIарбарибси, гьакIарбара(гьакIарбарая); сов.]
потрясти, покачать, встряхнуть;
пошатать;
галга гьакIарбарес встряхнуть дерево. II несов. гьакIарбирес.

гьакIарбикIес

[(гьакIарикI-ес, гьакIаррикI-ес; гьакIардикI-ес), гьакIарбикIар, гьакIарбикIули, гьакIарбикIуси, гьакIарбикIен(гьакIарбикIена/я); несов.]
1) качать;
бекIли гьакIарикIес качать головой;
2) качаться;
покачиваться;
колыхать, колебаться, колыхаться;
трястись;
къаякъ урхьуличиб гьакIарбикIули саби лодка покачивается на море;
галга гьакIарбикIули саби дерево качается;
уркура гьакIарбикIули саби телега трясётся;
3) шататься;
цула гьакIарбикIули саби зуб шатается;
гьакIарбикIуси шаткий;
прост. трясучий, качкий,
4) перен. шататься;
бержибти гьакIарбикIули, арбякьун пьяные ушли, шатаясь.

гьакIарбирес

[(гьакIарир-ес, гьакIаррир-ес; гьакIардир-ес), гьакIарбиру(гьакIарбирар), гьакIарбирули, гьакIарбируси, гьакIарбирен(гьакIарбирена/я); несов.]
1) качать;
бекI гьакIарбирес качать головой;
2) трясти(сь), качать(ся), колебать(ся);
встряхивать(ся);
шатать(ся);
ил ацIибхIели, ута гьакIарбирули саби когда он поднимается, стул шатается. II сов. гьакIарбиэс.

гьакIарбиэс

[(гьакIари-эс, гьакIарри-эс; гьакIарди-эс), гьакIарбиуб, гьакIарбиубли, гьакIарбиубси, гьакIари(гьакIарира/я); сов.]
потрястись, покачаться, встряхнуться;
раскачаться;
качнуться;
кьячIаъличиб автобус гьакIарбиуб автобус качнулся на повороте. II несов. гьакIарбирес.

гьакIарбулхъес

[(гьакIарулхъ-ес, гьакIаррулхъ-ес; гьакIардулхъ-ес), гьакIарбулхъан, гьакIарбулхъули, гьакIарбулхъуси, гьакIарбулхъен(гьакIарбулхъена/я); несов.] см. гьакIарбирес. II сов. гьакIарбухъес.

гьакIарбухъес

[(гьакIарухъ-ес, гьакIаррухъ-ес; гьакIардухъ-ес), гьакIарбухъун, гьакIарбухъи, гьакIарбухъунси, гьакIарбухъен(гьакIарбухъена/я); сов.] см. гьакIарбиэс. II несов. гьакIарбулхъес.

гьакIарсабарес

[(гьакIарсабарсар-ес, гьакIарсабарсарар-ес; гьакIарсабарса-дар-ес), гьакIарсабариб, гьакIарсабарили, гьакIарсабарибси, гьакIарсабара(гьакIарсабарая); сов.]
потрясти, покачать, встряхнуть;
галга гьакIарсабарес встряхнуть дерево. II несов. гьакIарсабирес.

гьакIарсабикIес

[(гьакIарсабикIсайкI-ес, гьакIарсабикIсарикI-ес; гьакIарсабикIсадикI-ес), гьакIарсабикIар, гьакIарсабикIули, гьакIарсабикIуси, гьакIарсабикIен(гьакIарсабикIена/я); несов.] см. гьакIарбикIес.

гьакIарсабирес

[(гьакIарсабирсайр-ес, гьакIарсабирсарир-ес; гьакIарсабирса-дир-ес), гьакIарсабиру(гьакIарсабирар), гьакIарсабирули, гьакIарсабируси, гьакIарсабирен(гьакIарсабирена/я); несов.] см. гьакIарбирес. II сов. гьакIарсабарес.

гьакIаръала

[гьакIаръалали, гьакIаръалала, мн.,]
размахивание;
някъбала жигарти гьакIаръала оживлённое размахивание рук;
см. гьакIар.

гьакIбарес

[(гьакIвар-ес, гьакIрар-ес; гьакIдар-ес), гьакIбариб, гьакIбарили, гьакIбарибси, гьакIбара(гьакIбарая); сов.]
1) махнуть, сделать взмах, движение по воздуху чем-н.;
размахнуть, сделать сильный взмах;
замахнуться;
някъ гьакIбарес махнуть рукой;
гIярчумаг гьакIбариб размахнул(ся) кнутом;
2) покачать;
бекIгьакIбарес покачать головой. II несов. гьакIбирес.

гьакIбарили

1. дееприч. от гьакIбарес;
2. в знач. нареч. с размаху;
гьакIбарили, бяхъес ударить с размаху.

гьакIбикIес

[(гьакIикI-ес, гьакIрикI-ес; гьакIдикI-ес), гьакIбикIар, гьакIбикIули, гьакIбикIуси, гьакIбикIен(гьакIбикIена/я); несов.]
1) махать, помахивать, размахиваться;
някъба гьакIбикIес махать руками;
кIанали гьакIрикIес размахиваться платком;
2) качаться, покачиваться;
совершать движение в такт, в лад;
куртIлизиб рурсби дурусли гьакIбикIулри в плавании девушки двигались в лад, в такт;
3) прост. хлябать, шататься;
кьяшличиб чакма гьакIбикIули саби сапог хлябает на ноге;
4) загребать, грести;
шалхъали гьакIикIес грести веслом.

гьакIбикIудеш

[(гьакIикIудеш, гьакIрикIудеш; гьакIдикIудеш), гьакIбикIудешли, гьакIбикIудешла, ед.]
и мн., махание;
качание;
трясение;
шатание;
ганзила гьакIбикIудеш качание, шатание лестницы.

гьакIбикIули

[(гьакIикIули, гьакIрикIули; гьакIбикIулидикI-ули)]
1. дееприч. от гьакIбикIес;
2. в знач. нареч. о ходьбе: вразвалку, вперевалку;
гьакIикIули, шалгIев-ухъун прошёл, шагая вперевалку.

гьакIбирес

[(гьакIир-ес, гьакIрир-ес; гьакIдир-ес), гьакIбиру(гьакIбирар), гьакIбирули, гьакIбируси, гьакIбирен(гьакIбирена/я); несов.]
1) махать, размахивать помахивать;
някъ гьакIбирес махать рукой;
2) качать;
покачивать;
трясти;
някъби дуцили, гьакIрирес качать, держа руки;
цIедешла галга гьакIбирес трясти плодовое дерево. II сов. гьакIбиэс.

гьакIбиэс

[(гьакIи-эс, гьакIри-эс; гьакIди-эс), гьакIбиуб, гьакIбиубли, гьакIбиубси, гьакIи(гьакIира/я); сов.]
качнуться;
гьакIбиубли, кабикес качнувшись, упасть. II несов. гьакIбирес.

гьакIбулхъес

[(гьакIулхъ-ес, гьакIрулхъ-ес; гьакIдулхъ-ес), гьакIбулхъан, гьакIбулхъули, гьакIбулхъуси, гьакIбулхъен(гьакIбулхъена/я); несов.]
1) качаться, шататься;
гьаршдукIличиб гьакIбулхъес качаться на качелях;
2) перен. усердно, жадно приниматься за что-л.;
набрасываться, накидываться, налегать на что-л.;
кашлизи гьакIбулхъес налегать на кашу;
хIянчилизи гьакIбулхъес приниматься за работу. II сов. гьакIбухъес.

гьакIбухъес

[(гьакIухъ-ес, гьакIрухъ-ес; гьакIдухъ-ес), гьакIбухъун, гьакIбухъи, гьакIбухъунси, гьакIбухъен(гьакIбухъена/я); сов.]
1) качнуться;
гьакIбухъи, тIяхIбухъес качнувшись, прыгнуть;
2) перен. усердно, жадно приняться, налечь на что-л.;
хъубзури дегIнурбази гьакIбухъун крестьяне взялись за посевы;
мурякьянаби сагаличиб гьакIбухъи саби косари развернулись на лугу. II несов. гьакIбулхъес.

гьакIчебарес

[(мн. гьакIчедар-ес), гьакIчебариб, гьакIчебарили, гьакIчебарибси, гьакIчебара(гьакIчебарая), III сов.]
замахнуться;
тIерхьа гьакIчебарес замахнуться палкой. II несов. гьакIчебирес.

гьакIчебирес

[(мн. гьакIчедир-ес), гьакIчебиру(гьакIчебирар), гьакIчебирули, гьакIчебируси, гьакIчебирен(гьакIчебирена/я), III несов.]
замахиваться;
бяхъес или, някъ гьакIчебирес замахиваться рукой для удара. II сов. гьакIчебарес.

гьакIчебулхъес

[(гьакIчеулхъ-ес, гьакIчерулхъ-ес; гьакIчедулхъ-ес), гьакIчебулхъан, гьакIчебулхъули, гьакIчебулхъуси, гьакIчебулхъен(гьакIчебулхъена/я); несов.]
замахиваться, заносить руку для удара или для броска. II сов. гьакIчебухъес.

гьакIчебухъес

[(гьакIчеухъ-ес, гьакIчерухъ-ес; гьакIчедухъ-ес), гьакIчебухъун, гьакIчебухъи, гьакIчебухъунси, гьакIчебухъен(гьакIчебухъена/я); сов.]
замахнуться, занести руку для удара или для броска. II несов. гьакIчебулхъес.

гьакIъала

[гьакIъалали, гьакIъалала, мн.,]
помахивание, размахивание (слегка, изредка, время от времени);
вамсурли, някъбалара бекIлара гьакIъала кадерхур помахивание головы и размахивание рук прекратились от усталости.

гьакабалтес

[(гьакакалт-ес, гьакабалткаралт-ес; гьакадалт-ес), гьакабалта, гьакабалтули, гьакабалтуси, гьакабалтен(гьакабалтена/я); несов.] см. гьабалтес и гьабурцес. II сов. гьакабатес.

гьакабалтес

[(мн. гьакадалт-ес), гьакабалта, гьакабалтули, гьакабалтуси, гьакабалтен(гьакабалтена/я), III несов.]
соединять разные части вместе, скреплять;
мегьла гими гьакадалтес соединять железные провода. II сов. гьакабатес.

гьакабарес

[(мн. гьакадар-ес), гьакабариб, гьакабарили, гьакабарибси, гьакабара(гьакабарая), III сов.]
смешать, размешать;
краскаби гьакадарес смешать краски. II несов. гьакабирес.

гьакабарес

[(мн. гьакабаркадар-ес), гьакабариб, гьакабарили, гьакабарибси, гьакабара(гьакабарая), III сов.] см. гьабарес. II несов. гьакабирес.

гьакабатес

[(гьакакат-ес, гьакабаткарат-ес; гьакадат-ес), гьакабатур, гьакабатурли, гьакабатурси, гьакабати(гьакабатира/я), III сов.] см. гьабатес и гьабуцес. II несов. гьакабалтес.

гьакабатес

[(мн. гьакадат-ес), гьакабатур, гьакабатурли, гьакабатурси, гьакабати(гьакабатира/я), III сов.]
соединить разные части вместе, скрепить;
уркьли гьакадатес скрепить (соединить) доски. II несов. гьакабалтес.

гьакабаэс

[(мн. гьакада-эс), гьакабаиб, гьакабаили, гьакабаибси, гьакабаи(гьакабаира/я), III сов.]
дойти, дотянуться, достичь (сверху вниз);
гъез хIулбачи гьакадаили сари волосы дошли до глаз. II несов. гьакабиэс3.

гьакабетикес

[(мн. гьакадетик-ес), гьакабетикиб, гьакабетикили, гьакабетикибси, гьакабетики(гьакабетикира/я), III сов.]
смешаться;
краскаби гьакадетикили ахIен краски не смешались. II несов. гьакабетиркес.

гьакабетиркес

[(мн. гьакадетирк-ес), гьакабетиркур, гьакабетиркули, гьакабетиркуси, гьакабетиркен(гьакабетиркена/я), III несов.]
смешиваться;
гьамадли гьакабетиркес легко смешиваться. II сов. гьакабетикес.

гьакабизес

[(гьакайз-ес, гьакариз-ес; гьакадиз-ес), гьакабизур, гьакабизурли, гьакабизурси, гьакабизи(гьакабизира/я); сов.] см. гьабизес. II несов. гьакабилзес.

гьакабилзес

[(гьакабилзлз-ес, гьакарилз-ес; гьакадилз-ес), гьакабилзан, гьакабилзули, гьакабилзуси, гьакабилзен(гьакабилзена/я); несов.] см. гьабилзес. II сов. гьакабизес.

гьакабирес

[(гьакабиркайр-ес, гьакабиркарир-ес; гьакабиркадир-ес), гьакабиру(гьакабирар), гьакабирули, гьакабируси, гьакабирен(гьакабирена/я); несов.]
стеречь, охранять;
дурзамлис гьакабиркайрес стеречь стадо. II сов. гьакабиэс.

гьакабирес

[(мн. гьакадир-ес), гьакабиру(гьакабирар), гьакабирули, гьакабируси, гьакабирен(гьакабирена/я), III несов.]
мешать, соединять;
чягъирличил шин гьакадирес мешать воду с вином. II сов. гьакабиэс.

гьакабирхъес

[(мн. гьакабирхъкадирхъ-ес), гьакабирхъу, гьакабирхъули, гьакабирхъуси, гьакабирхъен(гьакабирхъена/я), гьакабирхъяхъес, гьакабирхъни, III несов.]
устанавливать, ставить ограду, перегородку и т. п. хъумала ургаб хIяри гьакабирхъес устанавливать ограду между полями. II сов. гьакабяхъес.

гьакабирхъес

[(мн. гьакадирхъ-ес), гьакабирхъу, гьакабирхъули, гьакабирхъуси, гьакабирхъен(гьакабирхъена/я), гьакабирхъяхъес, гьакабирхъни, III несов.]
1) соединять, объединять;
жаняхIхъайчил гьакабирхъес соединять коридор с комнатой;
2) перен. ударять друг об друга. II сов. гьакабяхъес.

гьакабиэс

[(гьакабикай-эс, гьакабикари-эс; гьакабикади-эс), гьакабииб, гьакабиили, гьакабиибси, гьакабиа(гьакабиая); сов.]
встать на охрану;
кIелра урши ваяхIлис гьакабиуб оба сына стали охранять вещи. II несов. гьакабирэс.

гьакабиэс

[(мн. гьакабиди-эс), гьакабиуб, гьакабиубли, гьакабиубси, гьакабии(гьакабиира/я), III сов.]
смешаться, раствориться, соединиться;
олифа краскаличил гьакабиуб олифа смешалась с краской. II несов. гьакабирес.

гьакабиэс

[(мн. гьакабиди-эс), гьакабиур, гьакабиули, гьакабиуси, гьакабиэн(гьакабиэна/я), III несов.]
доходить, дотягиваться, достигать (сверху вниз);
хъалчибад гьабатурси уркьули иличи гьакабиули саби доска, протянутая с крыши, доходит до него. II сов. гьакабаэс.

гьакабяхъес

[(мн. гьакабяхъкадяхъ-ес), гьакабяхъиб, гьакабяхъили, гьакабяхъибси, гьакабяхъи(гьакабяхъира/я), гьакаяхъес, гьакабяхъни, III сов.]
установить, поставить ограду, перегородку и т. п. II несов. гьакабирхъес.

гьакабяхъес

[(мн.гьакадяхъ-ес), гьакабяхъиб, гьакабяхъили, гьакабяхъибси, гьакабяхъя(гьакабяхъяя), гьакаяхъес, гьакабяхъни; сов.]
соединить, объединить. II несов. гьакабирхъес.

гьакаэс

[гьакаиб, гьакаили, гьакаибси, гьакаи(гьакаира/я), III сов.]
преградить, пустив вперёд что-л.;
цIикурмас машина гьакаэс преградить дорогу молодожёнам с помощью автомашины. II несов. гьакайэс2.

гьала

1. нареч. перед, впереди;
кьацIгьала кабихьес поставить хлеб перед кем-л.;
гьала кайэс сесть впереди;
2. предлог у;
къапула гьала тIашкайзес стоять у ворот;
3. первая часть сложных слов со знач. «перед;
вперёд;
впереди»: гьалабуцес держать впереди;
гьалабикес опередить, прийти первым;
гьалабирес преграждать и т.д. Гьалалезмила грам. о звуках: переднеязычный. ГьалауркIи предсердие. ГьалахIурпри инициалы. Гьалахъали прихожая, холл.

гьала-гIела

[нареч.]
вперёд-назад;
гьалагIела хIеръили вяшикIес действовать осмотрительно (букв. действовать, посмотрев вперёд-назад).

гьала-гIелабарес

[(мн. гьала-гIеладар-ес), гьала-гIелабариб, гьала-гIелабарили, гьала-гIелабарибси, гьала-гIелабара(гьала-гIелабарая), III сов.]
подать вперёд-назад;
машина гьала-гIелабарес подать автомашину вперёд-назад. II несов. гьала-гIелабирес.

гьала-гIелабикес

[(гьала-гIелаик-ес, гьала-гIеларик-ес; гьала-гIеладик-ес), гьала-гIелабикиб, гьала-гIелабикили, гьала-гIелабикибси, гьала-гIелабики(гьала-гIелабикира/я); сов.]
оказаться впереди и позади;
дуцIлизиб урчи чуйнарил гьала-гIелабикиб в беге конь не раз оказывался впереди и позади. II несов. гьала-гIелабиркес.

гьала-гIелабирес

[(мн. гьала-гIеладир-ес), гьала-гIелабиру(гьала-гIелабирар), гьала-гIелабирули, гьала-гIелабируси, гьала-гIелабирен(гьала-гIелабирена/я), III несов.]
подавать вперёд-назад;
гьала-гIелабирули, машина рамкьализибад дураиб вывел автомашину из жижи, подавая вперёд-назад. II сов. гьала-гIелабиэс.

гьала-гIелабиркес

[(гьалаирк-ес, гьаларирк-ес; гьаладирк-ес), гьалаур, гьалаули, гьалауси, гьалаен(гьалаена/я); несов.]
оказаться впереди и позади (поочерёдно). II сов. гьала-гIелабикес.

гьала-гIелабиэс

[(гьала-гIелаи-эс, гьала-гIелари-эс; гьала-гIелади-эс), гьала-гIелабиуб, гьала-гIелабиубли, гьала-гIелабиубси, гьала-гIелаи(гьала-гIелаира/я); сов.]
податься вперёд-назад. II несов. гьала-гIелабирес.

гьала-гьала

[нареч.]
1) вначале, впервые, сперва, сначала, в первую очередь;
первым делом;
прежде, раньше;
во-первых;
прост. перво-наперво, впервой;
гьалагьала кьацIли укен сначала поешь;
дурхIни гьалагьала бяхIиб, кIинайс гьалмагъбикиб дети сначала подрались, потом подружились;
гьалагьала хIечи хъарси бара первым делом сделай то, что тебе поручили;
гьалагьала хIу цархIилтачила пикриикIен во-первых, ты думай о других;
2) чуть впереди;
гьалагьала кабиэс сесть чуть впереди.

гьалаайхъес

[гьалаайхъу, гьалаайхъули, гьалаайхъуси, гьалаайхъен(гьалаайхъена/я), III несов.]
занавешивать;
см. гьалаихъес. II сов. гьалаахъес.

гьалаахъес

[гьалаахъиб, гьалаахъили, гьалаахъибси, гьалаахъа(гьалаахъая), III сов.]
занавесить;
завесить;
см. гьалахъес. II несов. гьалаайхъес.

гьалааэс

[гьалааиб, гьалааили, гьалааибси, гьалааа(гьалааая), III сов.]
1) пустить впереди;
мукьара гьалааа пусти ягнёнка впереди;
2) опередить кого-что;
то же, что обогнать;
опередить кого в чём;
ярашличиб къаршикарлис урчи гьалааэс кьасбариб на скачках решил обогнать коня соперника. II несов. гьалаиэс.

гьалаб

[(гьалав, гьалар)]
1. нареч. впереди, перед, передо;
спереди;
кьацI хIела гьалаб саби хлеб находится перед тобой;
урши дила гьалав лев мальчик (сын) находится передо мной;
дила урши леблисалра гьалав сай мой сын впереди всех;
неш абзлизир гьалар сари мать в соревновании впереди;
2. нареч. раньше, прежде, встарь, некогда;
гьалаб вайтIа бири раньше, прежде было плохо;
гьалар гIямру къиянти дири прежде жизнь была тяжелой;
3. нареч. накануне;
пока;
байрамлис гьалаб накануне праздника;
4. нареч. предпочтительно, лучше;
урухкIесичиб вебкIес гьалаб саби лучше умереть, чем бояться;
рурсичир урши гьалав сай сын предпочтительнее, чем дочь;
5. предлог у, перед, спереди, при, предо;
хIулбала гьалаб перед глазами;
унзала гьалаб у дверей;
6. союз раньше чем, покамест, покамест не, пока не, до тех пор пока не;
ил вакIес гьалар къалмакъар аги покамест он не пришёл, не было ссоры.

гьалаб-гIелаб

[(гьалав-гIелав, гьалар-гIелар)]
впереди и позади;
гьалабгIелаб гьалмагъуни саби впереди и позади друзья.

гьалаб-гIелабси

[(гьалав-гIелавси, гьалар-гIеларси; гьалаб-гIелабти, гьалар-гIеларти)]
расположенный, находящийся впереди и позади;
илини гьалабгIелабси чебиули ахIен он не видит находящееся впереди и позади.

гьалаб-гьалаб

[(гьалав-гьалав, гьалар-гьалар) нареч.]
сперва, сначала, первым, поначалу;
в первую очередь;
гьалабгьалаб наб дигуси бирис сперва сделаю что мне хочется;
гьалав-гьалав гъайухъес выступить первым, в первую очередь.

гьалаб-гьалабси

[(гьалав-гьалавси, гьа-лар-гьаларси; гьалаб-гьалабти, гьалар-гьаларти)]
1) расположенный спереди, передний;
гьалабгьалабси къяйлизив сай находится в переднем ряду;
2) начальный, предварительный, рабочий;
гьалабгьалабси ахтарди дознание (предварительная проверка);
гьалабгьалабси шартI предпосылка.

гьалабад

[(гьалавад, гьаларад) нареч.]
спереди, впереди, перед;
нешра дудешра гьалабад аркьулри мать и отец шли спереди, впереди;
гьалабад шалгIеббухъес пройти перед чем-л.

гьалабадбикес

[(гьалабадбиквадик-ес, гьалабадбикрадрик-ес; гьалабадбикраддик-ес), гьалабадбикиб, гьалабадбикили, гьалабадбикибси, гьалабадбики(гьалабадбикира/я); сов.]
пойти спереди (с передней стороны);
гьалабадбикес кьасбариб решили пойти с передней стороны. II несов. гьалабадбиркес.

гьалабадбиркес

[(гьалабадбирквадирк-ес, гьалабадбиркрадрирк-ес; гьалабадбиркраддирк-ес), гьалабадбиркур, гьалабадбиркули, гьалабадбиркуси, гьалабадбиркен(гьалабадбиркена/я); несов.]
идти спереди (с передней стороны). II сов. гьалабадбикес.

гьалабадли

[(гьалавадли, гьаларадли) нареч.]
спереди;
см. гьалабад.

гьалабадси

[(гьалавадси, гьаларадси; гьалабадсибадти, гьалабадсирадти)]
находящийся спереди, с передней стороны.

гьалабал

[(гьалавал, гьаларал) нареч.]
давно, ещё;
заранее, наперёд;
гьалабал гIячихъси давно известный;
гьалабал кабизахъурси утверждённый заранее;
гьалабал пикриба-рибси преднамеренный, заранее подготовленный.

гьалабарес

[(гьалавар-ес, гьаларар-ес; гьаладар-ес), гьалабариб, гьалабарили, гьалабарибси, гьалабара(гьалабарая); сов.]
1) преградить, загородить, закрыть доступ кому или чему-л.;
забаррикадировать;
тIярхъи гьалабарес закрыть дырку;
гьуни гьалабарес загородить дорогу;
2) запрудить, перегородить плотиной реку, водоём;
хIеркI гьалабаралли, кIав бетарар если запрудить реку, получится пруд;
3) перен. отдать предпочтение;
предпочесть;
унцличиб кьял гьалабарес отдать предпочтение корове перед быком;
рурсиличир урши гьалаварес предпочесть сына перед дочерью. II несов. гьалабирес.

гьалабван

[(гьалавван, гьаларван) нареч.]
1) как раньше, как бывало;
ил гьалавван разили ахIен он не рад как раньше;
2) недавно;
прост. намедни, давеча;
гьалабван биубси анцIбукь событие, которое произошло недавно;
гьалабван бакIибти адамти люди, пришедшие намедни;
гьалабван барибси новоиспечённый, недавний.

гьалабдеш

[(гьалавдеш, гьалардеш), гьалабдешли, гьалабдешла, ед.]
и мн.,
1) преимущество, приоритет;
чила-села-биалра гьалаб гьалабдеш биэс иметь преимущество перед кем-чем-нибудь;
2) первородство, старшинство;
3) первенство;
гьалабдеш сархес выиграть первенство.

гьалабелкI

[гьалабелкIли, гьалабелкIла, гьалабелкIани;]
1) введение;
2) вступительная часть;
3) пролог.

гьалабелкIагар

[гьалабелкIагарти]
без введения, без пролога, не имеющий пролога;
гьалабелкIагар повесть повесть без пролога.

гьалабелкIес

[(мн. гьаладелкI-ес), гьалабелкIун, гьалабелкIи, гьалабелкIунси, гьалабелкIен(гьалабелкIена/я), III сов.]
предпослать;
жузлис гьалагъай гьалабелкIес предпослать книге предисловие. II несов. гьалалукIес.

гьалаберхес

[(гьалаверх-ес, гьаларерх-ес; гьаладерх-ес), гьалаберхур, гьалаберхурли, гьалаберхурси, гьалаберхи(гьалаберхира/я); сов.]
выйти вперёд;
абзаначиб унрала урчи гьалаберхур на соревнованиях конь соседа вышел вперёд. II несов. гьалабурхес.

гьалабетаэс

[(гьалавета-эс, гьаларета-эс; гьаладета-эс), гьалабетаиб, гьалабетаили, гьалабетаибси, гьалабетаа(гьалабетаая); сов.]
пустить вперёд, на обгон;
обогнать. II несов. гьалабетиэс.

гьалабетиэс

[(гьалавети-эс, гьаларети-эс; гьаладети-эс), гьалабетиу, гьалабетиули, гьалабетиуси, гьалабетиэн(гьалабетиэна/я); сов.]
пускать вперёд, на обгон;
обгонять. II несов. гьалабетаэс.

гьалабехI

[гьалабехIли, гьалабехIла, гьалабехIани;]
1) нос (передняя часть);
къаякъла гьалабехI нос лодки;
самолётла гьалабехI нос самолёта;
2) носок;
дабрила гьалабехI носок обуви.

гьалабиз

[гьалабизли, гьалабизла, гьалабизуни;]
1) преграда, заслон, заграждение;
запруда, дамба, плотина;
гьалабиз белшес построить преграду;
хIеркIла иртIни къаркъала гьалабизличи бяхIигули саби течение реки разбивается о каменную преграду;
2) перен. преграда, препятствие;
помеха, закавыка, препона;
лерилра гьалабизуни ахъес преодолеть все преграды;
чисалра гьалабизли ветмаруд не будь преградой никому.

гьалабизагар

[гьалабизагарти]
беспрепятственный, открытый, без преграды;
хIулбала гьалаб гьалабизагар майдан тIинтIбиублири перед глазами простиралась безграничная, беспрепятственная степь;
гIямрулизиб гьалабизагар гьуни хIебирар в жизни путь без преграды не бывает.

гьалабизес

[(гьалайз-ес, гьалариз-ес; гьаладиз-ес), гьалабизур, гьалабизурли, гьалабизурси, гьалабизи(гьалабизира/я); сов.]
1) преградить доступ к чему-л.;
загородить;
прикрыть, заслонить;
гьункьябас къачагъуни гьалабизур бандиты преградили дорогу путникам;
шалалис гьалабизес заслонить свет;
синка гьункьябас гьалабизур медведь преградил путь путникам;
2) встать на охрану, защиту чего-л., быть в карауле;
встать на караул;
тямада анхъ батахъес гьалайзур аксакал встал на охрану сада;
3) перен. появиться;
4) перен. показаться, померещиться, почудиться, предстать;
унра муэрлизив гьалайур сосед предстал во сне. II несов. гьалабилзес.

гьалабикес

[(гьалаик-ес, гьаларик-ес; гьаладик-ес), гьалабикиб, гьалабикили, гьалабикибси, гьалабики(гьалабикира/я); сов.]
опередить, войти вперёд, возглавить;
мугIяллимти дурхIнас гьалабикиб учителя опередили детей. II несов. гьалабиркес.

гьалабил

[(гьалавил, гьаларил)]
передний, находящийся впереди;
гьалабил цула передний зуб;
яргализив гьалавил находящийся впереди в очереди.

гьалабилзес

[(гьалаилз-ес, гьаларилз-ес; гьаладилз-ес), гьалабилзан, гьалабилзули, гьалабилзуси, гьалабилзен(гьалабилзена/я); несов.]
1) преграждать доступ к чему-л., препятствовать;
прикрывать, заслонять;
вайнукьябас гьалабилзес препятствовать злоумышленникам;
лябкьутас гьаларилзес препятствовать идущим;
берхIилис гьалабилзес заслонять солнце;
2) охранять, оберегать чего-л.;
становиться на охрану, защиту чего-л.;
набадури датахъес гьалаилзес становиться на охрану моркови;
3) перен. появляться;
4) перен. показываться, мерещиться, представляться;
къаралди гьалабилзули саби мерещится призрак. ХIела садакьа балагьлис гьалабилзаб благопож. пусть твое подаяние будет становиться преградой беде. II сов. гьалабизес

гьалабирес

[(гьалаир-ес, гьаларир-ес; гьаладир-ес), гьалабиру(гьалабирар), гьалабирули, гьалабируси, гьалабирен(гьалабирена/я); несов.]
1) преграждать, прикрывать, закрывать доступ кому или чему-л.;
кьяпIи гьалабирес прикрывать дымоход;
2) прудить;
хIеркI гьалабирес прудить реку;
3) перен. отдавать предпочтение, предпочитать. II сов. гьалабиэс.

гьалабиркес

[(гьалаирк-ес, гьаларирк-ес; гьаладирк-ес), гьалабиркур, гьалабиркули, гьалабиркуси, гьалабиркен(гьалабиркена/я); несов.]
1) опережать чего или кого-л., выходить вперёд;
чинабалра асилти гьалабиркур везде доблестные выходят вперёд;
2) возглавлять;
становиться во главе чего-н., брать на себя руководство чем-н.;
хIурмат-хатирлизибра гIяхIялдешлизибра илди гьалабиркур в уважении и гостеприимстве они опередят других. II сов. гьалабикес.

гьалабирхьан

1. прич. от гьалабирхьес;
2. в знач. прил. а) предлагающий;
б) предлагаемый;
3. в знач. сущ. -ай, -а;
-анти;
а) соискатель;
б) предъявитель.

гьалабирхьес

[(гьалаирхь-ес, гьаларирхь-ес; гьаладирхь-ес), гьалабирхьу, гьалабирхьули, гьалабирхьуси, гьалабирхьен(гьалабирхьена/я); несов.]
1) ставить;
масъала гьалабирхьес ставить задачу;
2) перен. представлять, рекомендовать;
предъявлять, сообщать;
репрезентировать;
хIяжатси документ гьалабирхьес представлять необходимый документ;
лайикьси адамла кандидатура гьалабирхьес предлагать кандидатуру достойного человека. II сов. гьалабихьес.

гьалабихь

[гьалабихьли, гьалабихьла, ед.,]
предложенное, предложение;
инициатива;
илала гьалабихь бетхIеберхур его инициатива не прошла. Гьалабихь падеж предложный падеж.

гьалабихьес

[(гьалаихь-ес, гьаларихь-ес; гьаладихь-ес), гьалабихьиб, гьалабихьили, гьалабихьибси, гьалабихьа(гьалабихьая); сов.]
поставить;
представить;
выставить (кандидатуру);
выдвинуть, внести, предложить;
предписать, преподнести, рекомендовать;
масъала гьалабихьес поставить задачу;
хIушала директорла кандидатура гьалабихьа внеси кандидатуру вашего директора. II несов. гьалабирхьес.

гьалабиэс

[(гьалаи-эс, гьалари-эс; гьалади-эс), гьалабиуб, гьалабиубли, гьалабиубси, гьалаи(гьалаира/я); сов.]
1) стать впереди;
2) прикрыться, закрыться;
3) запрудиться;
хIеркI гьалабиуб река запрудилась;
4) перен. стать предпочтительнее. II несов. гьалабирес.

гьалабла

[(гьалавла, гьаларла)]
старый, допотопный, древний, старинный, давний, давнишний;
прежний;
минувший, предыдущий;
гьалабла дунъя старый мир, строй;
гьалавла гьалмагъ старый друг;
гьаларла гIядатуни старинные обычаи.

гьалабли

[(гьалавли, гьаларли) нареч.]
перед лицом, при их присутствии;
саби гьалабли бурес сказать при их присутствии.

гьалабра

[(гьалавра, гьаларра) нареч.]
и раньше, и в прежние времена;
гъабзадеш гьаларра кьиматладирутири мужество ценилось и в прежние времена.

гьалабри

[(гьалаври, гьаларри)]
было бы лучше;
было бы предпочтительнее;
ил цIахдеш чекасниличиб вебкIни гьалабри было бы лучше умереть, чем перенести такой позор.

гьалабси

[(гьалавси, гьаларси; гьалабсирти, гьалабсибти)]
1) передний;
гьалабси хIула переднее колесо;
гьалавси адам передний человек;
2) предыдущий;
гьалабси бархIи предыдущий день;
3) перен. лучший;
передовой;
гьалавси учIан лучший ученик.

гьалабси-гьабли

[(гьалавси-гьавли, гьаларси-гьарли; гьалабти-гьабли) нареч.]
по порядку, по очереди (букв. передний первым);
гьалабти-гьабли бетицIули саби заходят по порядку.

гьалабулхъес

[(гьалаулхъ-ес, гьаларулхъ-ес; гьалабулхъдул-хъ-ес), гьалабулхъан, гьалабулхъули, гьалабулхъуси, гьалабулхъен(гьалабулхъена/я); несов.]
опережать кого-чего-л., выходить вперёд;
дуцIлизиб гьалабулхъес выходить вперёд в беге. II сов. гьалабухъес.

гьалабурхес

[(гьалаурх-ес, гьаларурх-ес; гьаладурх-ес), гьалабурхар, гьалабурхули, гьалабурхуси, гьалабурхен(гьалабурхена/я); несов.]
выходить вперёд;
абзаназиб гьалабурхес выходить вперёд в соревнованиях. II сов. гьалаберхес.

гьалабурцес

[(гьалаурц-ес, гьаларурц-ес; гьаладурц-ес), гьалабурцу, гьалабурцули, гьалабурцуси, гьалабурцен(гьалабурцена/я); несов.]
держать впереди (взяв в руки, не выпускать, удерживать около груди);
виштIаси гьалаурцес держать ребёнка на руках. II сов. гьалабуцес.

гьалабуршес

[(гьалаурш-ес, гьаларурш-ес; гьаладурш-ес), гьалабуршу, гьалабуршули, гьалабуршуси, гьалабуршен(гьалабуршена/я); несов.]
1) ставить перед кем-чем;
2) перен. выдвигать вперед, подталкивать;
вегIла гъамти гьалабуршес выдвигать своих родственников;
3) диал. подставлять;
кьяш гьалабуршес подставлять ногу. II сов. гьалабушес.

гьалабухъес

[(гьалаухъ-ес, гьаларухъ-ес; гьаладухъ-ес), гьалабухъун, гьалабухъи, гьалабухъунси, гьалабухъен(гьалабухъена/я); сов.]
опередить кого или чего-л., выйти вперёд;
ярашличиб хьанцIа урчи гьалабухъун на скачках вышел вперёд серый конь;
белчIудилизив гьалаухъес выйти вперёд в учебе. II несов. гьалабулхъес.

гьалабуцес

[(гьалауц-ес, гьаларуц-ес; гьаладуц-ес), гьалабуциб, гьалабуцили, гьалабуцибси, гьалабуца(гьалабуцая); сов.]
подержать впереди (взяв в руки, не выпустить, удержать на руках). II несов. гьалабурцес.

гьалабушес

[(гьалауш-ес, гьаларуш-ес; гьаладуш-ес), гьалабушиб, гьалабушили, гьалабушибси, гьалабуша(гьалабушая); сов.]
1) поставить перед кем-чем;
2) перен. выдвинуть вперёд, подтолкнуть;
вегIла гъамти гьалабушес выдвинуть своих родственников;
урши гьалаушес выдвинуть сына вперёд;
3) диал. подставить;
кьяш гьалабушес подставить ногу. II несов. гьалабуршес.

гьалабяхI

[(гьалавяхI, гьаларяхI; гьаладяхI) нареч.]
вперёд;
гьалабяхI арбукьес уйти вперёд;
гьалабяхI арбукьни прогресс;
гьалабяхI арбякьунси продвинутый;
гьалабяхI башес идти вперёд;
перен. прогрессировать, процветать;
гьалабяхI башуси идущий вперёд;
перен. поступательный, прогрессивный.

гьалабяхIбарес

[(гьалабяхIбарвяхIвар-ес, гьалабяхIбарряхIрар-ес; гьалабяхIбардяхIдар-ес), гьалабяхIбариб, гьалабяхIбарили, гьалабяхIбарибси, гьалабяхIбара(гьалабяхIбарая); сов.]
направить, пустить вперёд;
илини урчи гьалабяхIбариб он пустил коня вперёд. II несов. гьалабяхIбирес.

гьалабяхIбикIес

[(гьалабяхIбикIвяхIикI-ес, гьалабяхIбикIряхI-рикI-ес; гьалабяхIбикIдяхIдикI-ес), гьалабяхIбикIар, гьалабяхIбикIули, гьалабяхIбикIуси, гьалабяхIбикIен(гьалабяхIбикIена/я); несов.]
направляться, идти вперёд;
нушала бургъанти гьалабяхIбикIули саби наши воины идут вперёд.

гьалабяхIбирес

[(гьалабяхIбирвяхIир-ес, гьалабяхIбирряхIрир-ес; гьалабяхIбирдяхIдир-ес), гьалабяхIбиру(гьалабяхIбирар), гьалабяхIбирули, гьалабяхIбируси, гьалабяхIбирен(гьалабяхIбирена/я); несов.]
направлять(ся), пускать(ся) вперёд;
гIяскурти гьалабяхIбирдяхIдирес направлять войска вперёд. II сов. гьалабяхIбиэс.

гьалабяхIбиэс

[(гьалабяхIбивяхIи-эс, гьалабяхIбиряхIри-эс; гьалабяхIбидяхIди-эс), гьалабяхIбиуб, гьалабяхIбиубли, гьалабяхIбиубси, гьалабяхIбии(гьалабяхIбиира/я); сов.]
направиться, пуститься вперёд;
ил гьалабяхIбивяхIиуб он пустился вперёд. II несов. гьалабяхIбирес.

гьалабяхIли

[(гьалавяхIли, гьаларяхIли; гьаладяхIли) нареч.]
1) передом, лицевой стороной;
гьалабяхIли кабизес поставить передом;
2) см. гьалабяхI.

гьалабяхIси

[(гьалавяхIси, гьаларяхIси; гьалабяхIсибяхIти, гьалабяхIсидяхIти)]
1) передний, расположенный впереди;
гьалабяхIси мер переднее место;
2) направленный, устремлённый вперёд;
гьалабяхIси хIер взгляд, устремлённый вперёд.

гьалагIебшни

[гьалагIебшнили, гьалагIебшнила, мн.,]
ранняя осень;
гьалагIебшнила рангси вацIа пёстрый лес ранней осени.

гьалагъай

[гьалагъайли, гьалагъайла, ед.]
и мн., вступление;
предисловие;
сегъуналра гьалагъай агарли без всяких предисловий;
гьалагъай белкIес написать предисловие;
гьалагъайлизиб бурес разъяснить в предисловии.

гьалагъайагар

ти без предисловия;
не имеющий предисловия, вступительной статьи.

гьалагьарбарес

[(гьалагьарвар-ес, гьалагьаррар-ес; гьалагьардар-ес), гьалагьарбариб, гьалагьарбарили, гьалагьарбарибси, гьалагьарбара(гьалагьарбарая); сов.]
поставить, повернуть лицевой стороной;
шкаф гьалагьарбарес поставить шкаф лицевой стороной. II несов. гьалагьарбирес.

гьалагьарбирес

[(гьалагьарир-ес, гьалагьаррир-ес; гьалагьардир-ес), гьалагьарбиру(гьалагьарбирар), гьалагьарбирули, гьалагьарбируси, гьалагьарбирен(гьалагьарбирена/я); несов.]
ставить (становиться) лицевой стороной;
поворачивать(ся);
буйрухъ хIясибли, дурхIни гьалагьарбирули саби по команде, дети поворачиваются. II сов. гьалагьарбиэс.

гьалагьарбиэс

[(гьалагьари-эс, гьалагьарри-эс; гьалагьарди-эс), гьалагьарбиуб, гьалагьарбиубли, гьалагьарбиубси, гьалагьари(гьалагьарира/я); сов.]
стать, повернуться лицевой стороной. II несов. гьалагьарбирес.

гьалагьардеш

[гьалагьардешли, гьалагьардешла, ед.]
и мн., переднее, лицевое положение;
повёрнутость лицом.

гьалагьарли

[нареч.]
передом;
машина гьалагьарли арбукес мер агара нет места, чтобы отвести автомашину подавая вперёд.

гьалагьарси

[гьалагьарти]
расположенный передом, лицевой стороной.

гьалагьуни

[гьалагьунили, гьалагьунила;]
гьалагьундури/гьалагьунби;
начало, первый момент или исходный пункт, исходная точка;
хIянчила гьалагьуни начало работы;
гьалагьуни кабихьес положить начало;
гьалагьуни бедес дать начало (начать);
гьалагьуни бурцес главенствовать;
гьалагьуни буцибдеш главенство. Гьалагьуни лугули ахIен проходу не даёт кто-л. кому-л.

гьаладуб

[гьаладубли, гьаладубла, гьаладубани;]
1) перед и перёд;
хIевала гьаладуб бяси саби перёд платья испачкан;
юртла гьаладуб перёд дома;
2) начало;
повестла гьаладуб начало повести.

гьалайзиб

[(гьалайзибзив, гьалайзибзир) нареч.]
вначале, в первое время, сначала;
гьалайзибзив ил гIясили ахIенри вначале он не был сердит.

гьалайхъан

[гьалайхъанни, гьалайхъанна, гьалайхъанти;]
передник, фартук;
клеёнкала гьалайхъан клеёнчатый передник;
къаркъала устала гьалайхъан фартук, передник каменщика.

гьалайхъес

[гьалайхъу, гьалайхъули, гьалайхъуси, гьалайхъен(гьалайхъена/я), III несов.]
занавешивать, завешивать;
улкьай гьалайхъес занавешивать окно. II сов. гьалахъес.

гьалайэс

[гьалайу(гьалайур), гьалайули, гьалайуси, гьалайэн(гьалайэна/я), III сов.]
1) пускать что-л. вперёд, навстречу к идущему;
2) перен. мерещиться, чудиться, представляться;
муэртазир наб жагати гIямру гьалайур во сне мне чудится красивая жизнь. II несов. гьалааэс.

гьалак

1. кр. ф. от гьалакси;
2. первая часть сложных слов со знач. «быстро»: гьалакбарес ускорить и убыстрить;
гьалакбикIес спешить и т.д.

гьалак-бехIзибарес

[(гьалак-бехIзивар-ес, гьалак-бехIзирар-ес; гьалак-бехIзидар-ес), гьалак-бехIзибариб, гьалак-бехIзибарили, гьалак-бехIзибарибси, гьалак-бехIзибара(гьалак-бехIзибарая); сов.]
сделать нервным, заставить нервничать;
ил бехIемцI-ла хабарли бегIти гьалак-бехIзибариб весть об этой аварии заставила родителей нервничать. II несов. гьалак-бехIзибирес.

гьалак-бехIзибирес

[(гьалак-бехIзиир-ес, гьалак-бехIзирир-ес; гьалак-бехIзидир-ес), гьалак-бехIзибиру(гьалак-бехIзибирар), гьалак-бехIзибирули, гьалак-бехIзибируси, гьалак-бехIзибирен(гьалак-бехIзибирена/я); несов.]
делать (становиться) нервным, заставлять нервничать;
илала хIял-тIабигIят гьалак-бехIзидирули сари его характер становится нервным. II сов. гьалак-бехIзибиэс.

гьалак-бехIзибиэс

[(гьалак-бехIзии-эс, гьалак-бехIзири-эс; гьалак-бехIзиди-эс), гьалак-бехIзибиуб, гьалак-бехIзибиубли, гьалак-бехIзибиубси, гьалак-бехIзии(гьалак-бехIзиира/я); сов.]
стать нервным, занервничать;
уршила баркьудиличила багьурхIели, дудеш гьалак-бехIзииуб когда узнал о поступке сына, отец занервничал. II несов. гьалак-бехIзи-бирес.

гьалак-бехIзили

[нареч.]
нервно, возбуждённо, взволнованно, раздражённо;
разг. вгорячах;
гьалакбехIзили гъай-икIес говорить взволнованно.

гьалак-бехIзиси

[гьалакти]
нервный, возбуждённый, взволнованный, раздражённый;
гьалакбехIзиси адам нервный человек;
гьалакти гъай взволнованные слова.

гьалак-гьалакли

[нареч.]
торопливо, спешно;
гьалакгьалакли чарухъес спешно вернуться;
гьалакгьалакли бурес рассказать торопливо.

гьалакIи

[гьалакIили, гьалакIила, гьалакIиби;]
лом;
гьалакIиличил къаркъа адилтIес добывать камни с помощью лома.

гьалакIибарес

[(мн. гьалакIидар-ес), гьалакIибариб, гьалакIибарили, гьалакIибарибси, гьалакIибара(гьалакIибарая), III сов.]
поддеть;
гьалакIи гьалакIибарили, къаркъа ахъбуциб поддев ломом, поднял камень. II несов. гьалакIибирес.

гьалакIибирес

[(мн. гьалакIидир-ес), гьалакIибиру(гьалакIибирар), гьалакIибирули, гьалакIибируси, гьалакIибирен(гьалакIибирена/я), III несов.]
поддевать;
илини машиналиу дехь гьалакIибирули сай он поддевает машину балкой. II сов. гьалакIибиэс.

гьалакIибиэс

[(мн. гьалакIиди-эс), гьалакIибиуб, гьалакIибиубли, гьалакIибиубси, гьалакIии(гьалакIиира/я), III сов.]
зацепиться (при поддевании);
гьачамлис гьалакIибиубли ахIен пока не зацепился. II несов. гьалакIибирес.

гьалакаэс

[гьалакаиб, гьалакаили, гьалакаибси, гьалакаа(гьалакаая), III сов.] см. гьалакбарес. II несов. гьалакиэс.

гьалакбарес

[(гьалаквар-ес, гьалакрар-ес; гьалакдар-ес), гьалакбариб, гьалакбарили, гьалакбарибси, гьалакбара(гьалакбарая); сов.]
1) поторопить, ускорить;
гьалакбарили, бархьес послать, поторопив, ускорив;
аркьути гьалакбарес поторопить идущих, едущих;
2) перен. обжечь;
цIали кьацI гьалакбариб хлеб сгорел (букв. огонь поторопил хлеб);
3) перен. погибнуть;
привести к гибели, скоропостижной смерти;
4) перен. ускорить (в проявлении чувств и т.д.);
хIу берхIили гьалакраркь! поэт. да ускорит солнце твои чувства (букв. да обожжёт тебя солнце!). II несов. гьалакбирес.

гьалакбикIес

[(гьалакикI-ес, гьалакрикI-ес; гьалакдикI-ес), гьалакбикIар, гьалакбикIули, гьалакбикIуси, гьалакбикIен(гьалакбикIена/я); несов.]
1) торопиться, спешить;
хъули гъамбикIуцад урчи гьалакбикIар лошадь, с приближением к дому, спешит;
къуллукъ таманбарес гьалакикIес спешить закончить дело;
2) перен. горячиться;
гъайлизив гьалакикIес горячиться в разговоре;
илгъуна анцIбукьлизив гьалакикIес асухIебирар нельзя горячиться в таком деле;
3) перен. нервничать;
4) перен. о часах: спешить.

гьалакбикIудеш

[(гьалакикIудеш, гьалакрикIудеш; гьалакдикIудеш), гьалакбикIудешли, гьалакбикIудешла, ед.]
и мн.,
1) торопливость, спешка;
гьалакбикIудешли, иличила хъумартур из-за спешки, забыли об этом;
2) перен. горячность, вспыльчивость, возбуждённость;
гьалакикIудешличил гъайикIес говорить с горячностью.

гьалакбикес

[(гьалакик-ес, гьалакрик-ес; гьалакдик-ес), гьалакбикиб, гьалакбикили, гьалакбикибси, гьалакбики(гьалакбикира/я); сов.]
поспешить, поторопиться;
кумекличи гьалакбикес поспешить на помощь;
гьалакхIейкили, се-биалра бирес делать что-л. не спеша. II несов. гьалакбиркес.

гьалакбирес

[(гьалакир-ес, гьалакрир-ес; гьалакдир-ес), гьалакбиру(гьалакбирар), гьалакбирули, гьалакбируси, гьалакбирен(гьалакбирена/я); несов.]
1) торопить(ся), поторапливать(ся);
ускорять(ся);
пошевеливать(ся);
аркьути гьалакбирес торопить идущих, едущих;
2) перен. горячиться;
гъайлизиб гьалакбирес горячиться в разговоре. II сов. гьалакбиэс.

гьалакбиркес

[(гьалакирк-ес, гьалакрирк-ес; гьалакдирк-ес), гьалакбиркур, гьалакбиркули, гьалакбиркуси, гьалакбиркен(гьалакбиркена/я); несов.]
спешить, торопиться;
бархIехъ лебилра хъулибяхI гьалакбиркур вечером все поспешат домой. II сов. гьалакбикес.

гьалакбиубдеш

[(гьалакиубдеш, гьалакриубдеш; гьалакдиубдеш), гьалакбиубдешли, гьалакбиубдешла, ед.]
и мн.,
1) поспешность;
2) перен. горячность;
гьалакбиубдешли, къалмакъар адикьур горячность привела к ссоре.

гьалакбиэс

[(гьалаки-эс, гьалакри-эс; гьалакди-эс), гьалакбиуб, гьалакбиубли, гьалакбиубси, гьалаки(гьалакира/я); сов.]
1) поторопиться, поспешить;
ускориться;
лебилра хъули гьалакбиуб все поспешили домой;
хIянчила юрухъ гьалакбиуб темп работы ускорился;
2) перен. погорячиться;
саби ургаб унруби гьалакбиуб соседи погорячились между собой;
3) перен. обжечься, обгореться;
кьацI гьалакбиуб хлеб обжёгся;
4) перен. умереть, погибнуть, скоропостижно скончаться;
гьалакбиъни гибель. II несов. гьалакбирес.

гьалакдеш

[гьалакдешли, гьалакдешла, ед.]
и мн.,
1) прыть (в беге);
скорость;
см. хъярхъдеш;
2) торопливость, спешка, гонка;
гьалакдеш гьархIели багалати хIедирар торопливость не всегда полезна;
3) перен. горячность, вспыльчивость, возбуждённость;
горячка, задор;
хIял-тIабигIятла гьалакдеш вспыльчивость характера.

гьалакдешагар

[гьалакдешагарти]
1) не прыткий;
2) неторопливый, неспешный;
гьалакдешагар ихтилат неторопливая беседа;
3) перен. не вспыльчивый.

гьалакиэс

[гьалакиу, гьалакиули, гьалакиуси, гьалакиэн(гьалакиэна/я); сов.]
торопить;
см. гьалакбирес
1). II несов. гьалакаэс.

гьалакли

[нареч.]
быстро, торопливо, спешно;
впопыхах, наспех;
гьалакли архIяличи дуравхъун спешно отправился в путь;
гьалакли барибси хIянчи спешно выполненная работа;
гьалакли бетурхуси скоротечный.

гьалаксабарес

[(гьалаксабарсар-ес, гьалаксабарсарар-ес; гьалаксабарсадар-ес), гьалаксабариб, гьалаксабарили, гьалаксабарибси, гьалаксабара(гьалаксабарая); сов.]
1) см. гьалакбарес;
2) перен. возбудить, воспалить;
заволновать;
зягIипси гьалаксабарсарес возбудить больного. II несов. гьалаксабирес.

гьалаксабирес

[(гьалаксабирсайр-ес, гьалаксабирсарир-ес; гьалаксабирсадир-ес), гьалаксабиру(гьалаксабирар), гьалаксабирули, гьалаксабируси, гьалаксабирен(гьалаксабирена/я); несов.]
1) см. гьалакбирес;
2) перен. возбуждать, воспалять;
волновать;
ил хабарли уркIи гьалаксабирули саби эта новость возбуждает сердце. II сов. гьалаксабиэс.

гьалаксабиэс

[(гьалаксабисай-эс, гьалаксабисари-эс; гьалаксабисади-эс), гьалаксабиуб, гьалаксабиубли, гьалаксабиубси, гьалаксабии(гьалаксабиира/я); сов.]
1) см. гьалакбиэс;
2) перен. возбудиться, воспалиться;
заволноваться;
гьимилизив гьалаксабисайэс воспалиться гневом. II несов. гьалаксабирес.

гьалаксарес

[гьалаксарар, гьалаксарули, гьалаксаруси, гьалаксарен(гьалаксарена/я), III несов.]
1) поторапливаться, суетиться;
мекъ бирути унруби гьалаксарули саби соседи, играющие свадьбу, суетятся;
2) перен. возбуждаться, воспаляться;
волноваться;
уркIи гьалаксарули саби сердце волнуется. II сов. гьалаксаэс.

гьалаксаурдеш

[гьалаксаурдешли, гьалаксаурдешла, ед.]
и мн.,
1) торопливость, суета;
2) перен. взволнованность, волнение, ажиотаж, горячка, возбуждённость, взбудораженность;
шантала гьалаксаурдеш взбудораженность сельчан.

гьалаксаэс

[гьалаксаур, гьалаксаурли, гьалаксаурси, гьалаксаи(гьалаксаира/я), III сов.]
поторопиться, засуетиться;
лебилра гьалаксаур все засуетились. II несов. гьалаксарес.

гьалакси

[гьалакти]
1) торопливый;
поспешный;
срочный;
гьалакси хIянчи срочная работа;
гьалакси гьункья торопливый путник;
2) проворный, резкий, шибкий;
гьалакси жагьил проворный молодой человек;
3) экстренный, немедленный;
см. къалабаси;
4) перен. горячий, вспыльчивый, нервный;
гьалакти хIял-тIабигIят вспыльчивый характер. Гьалакти шин урхьнази кахIедиур погов. торопливая вода до моря не доходит.

гьалакьяна

[гьалакьянани, гьалакьянала, гьалакьянаби,]
1) лидер, вожак, предводитель;
хIуребала гьалакьяна предводитель рати;
дурхIнала гьалакьяна вожак ребят;
2) встречающий;
поездличирад кадацIибхIели, нушаб гьалакьяна гьуниваиб когда сошли с поезда, нас приветствовал встречающий.

гьалала

[гьалалали, гьалалала, гьалалаби;]
перёд, фас, фасад;
передняя сторона;
преддверие (двери);
передок (повозки);
хъа жагаси гьалала красивый фасад дома;
хIевала гьалала передняя сторона платья или рубашки.

гьаланачи

[нареч.]
сначала, сперва;
вначале, на первых порах, первое время;
первым долгом;
раньше, прежде;
разг. спервоначала, поначалу;
гьаланачи пикриухъен, гIур жаваб чарбара сначала подумай, потом отвечай;
гьаланачи яхши-хушдара сперва поприветствуй;
гьаланачи къиянни бирар первое время будет трудно;
гьаланачи лерил секIал далкадикилри поначалу всё было в порядке.

гьаланачиб

[(гьаланачив, гьаланачир) нареч.] см. гьаланачи.

гьаланачибал

[(гьаланачивал, гьаланачирал) нареч.]
вначале, на первых порах, первое время;
см. гьаланачи.

гьаласайэс

[гьаласайу(гьаласайур), гьаласайули, гьаласайуси, гьаласайэн(гьаласайэна/я), III несов.]
1) см. гьалаиэс;
2) перен. чудиться. II сов. гьаласаэс.

гьаласаэс

[гьаласаиб, гьаласаили, гьаласаибси, гьаласаи, III сов.]
1) см. гьалааэс;
2) перен. почудиться. II несов. гьаласайэс.

гьалахIеб

[гьалахIебли, гьалахIебла, мн.,]
предвесенье, ранняя весна;
гьалахIебла бурхIни дни ранней весны;
гьалахIеб садаиб наступила ранняя весна.

гьалахибси

[гьалахибти]
досрочный, преждевременный, наступающий раньше нужного времени, срока;
гьалахибси балбуц досрочное мероприятие.

гьалахили

[нареч.]
преждевременно, предварительно, вперёд, заранее, наперёд;
гьалахили пикрибарибси анцIбукь подготовленный заранее поступок, проступок;
гьалахили пикриикIан думающий заранее;
гьалахили бурес предсказать;
гьалахили багьахъес предварить, предупредить;
гьалахили багьес предугадать, предусмотреть;
гьалахили балан прозорливец;
гьалахили балахъан предвестник;
гьалахили балес предвидеть, провидеть;
гьалахили буран предвозвестник, предсказатель, провозвестник;
гьалахили бурес предвещать, прорицать, пророчествовать, пророчить, прочить, предсказывать.

гьалахъали

[гьалахъалили, гьалахъалила;]
гьалахъулри;
передняя, прихожая;
гьарзаси гьалахъали просторная прихожая.

гьалахъес

[гьалахъиб, гьалахъили, гьалахъибси, гьалахъа(гьалахъая), III сов.]
завесить, занавесить;
улкьай гьалахъес занавесить окно. II несов. гьалайхъес.

гьалахъячIдеш

[гьалахъячIдешли, гьалахъячIдешла, ед.]
и мн., большее расположение спереди, в передней части.

гьалахъячIли

[нареч.]
1) больше располагая в передней части;
машина гьалахъячIли мурали бицIиб автомашину наполнили сеном, располагая больше в передней части;
2) досрочно, раньше времени, до наступления чего-либо;
мекъличи гьалахъячIли дакIирая приходите на свадьбу раньше времени.

гьаликI

[гьаликIли, гьаликIла, гьаликIуни;]
1) рычаг (устройство или машина);
гьаликIли ахъбуцес поднять рычагом;
2) перен. залог, доказательство, обеспечение чего-н.;
гьалмагъдешла гьаликI залог дружбы;
сархибдешлумала гьаликI залог успеха.

гьаликIлибирес

[(мн. гьаликIлидир-ес), гьаликIлибиру(гьаликIлибирар), гьаликIлибирули, гьаликIлибируси, гьаликIлибирен(гьаликIлибирена/я), III несов.]
быть залогом (доказательством) чего-л.;
сархибдешунас гьаликIлибирес быть залогом успехов;
мардеш дигайлис гьаликIлидирар верность будет залогом любви. II сов. гьаликIлибиэс.

гьаликIлибиэс

[(мн. гьаликIлиди-эс), гьаликIлибиуб, гьаликIлибиубли, гьаликIлибиубси, гьаликIлии(гьаликIлиира/я), III сов.]
стать залогом (доказательством) чего-л.;
гьалмагъдешлис гьаликIлибиуб стал залогом дружбы. II несов. гьаликIлибирес.

гьаликIлибурцес

[(мн. гьаликIлидурц-ес), гьаликIлибурцу, гьаликIлибурцули, гьаликIлибурцуси, гьаликIлибурцен(гьаликIлибурцена/я), III несов.]
делать залогом. II сов. гьаликIлибуцес.

гьаликIлибуцес

[(мн. гьаликIлидуц-ес), гьаликIлибуциб, гьаликIлибуцили, гьаликIлибуцибси, гьаликIлибуца(гьаликIлибуцая), III сов.]
сделать залогом (доказательством). II несов. гьаликIлибурцес.

гьалли-гьалаб

[(гьаллив, гьаллир) нареч.]
подле, рядом;
перен. на юру или на самом юру (на виду у всех).

гьалли-гьалабси

[(гьалливси, гьаллирси; гьаллибти, гьаллирти)]
находящийся подле, возле, рядом;
перен. на юру или на самом юру (на виду у всех);
гьаллигьалабси чебиули ахIен не видит то, что находится подле.

гьалмагъ

[гьалмагъли, гьалмагъла, гьалмагъуни;]
1) товарищ, приятель, друг, дружище;
кореш;
товарищ;
дудешла гьалмагъ друг, товарищ отца;
2) подруга, приятельница;
3) суженый;
4) диал. невеста, нареченная;
уршила гьалмагъ невеста сына;
5) диал. любовник;
прост. хахаль, ухажёр;
6) первая часть сложных слов со знач. «дружить»: гьалмагъбикес подружиться;
гьалмагъбуцес сделать другом;
гьалмагъбушес сдружить и т.д. ХIуни набзи хIела гьалмагъ чи саял бурадли, нуни хIези хIу чи сайрил бурис посл. скажи мне кто твой друг, я тебе скажу кто ты. Гьалмагъ гьалмагълис дяхIимцIала сай посл. друг другу - зеркало. Марти гьалмагъуни - хIила узби саби погов. друзья верные - братья родные. Арцлис гьалмагъ асес хIейруд погов. друга за деньги не купишь.

гьалмагъ-тяниш

[гьалмагъли, гьалмагъла, мн.,]
знакомые, приятели.

гьалмагъ-хъилан

[гьалмагъни, гьалмагъна, гьалмагъти;]
дружок, знакомец, знакомый, приятель;
знакомка, знакомая, приятельница;
гьалмагътира сайра, дудеш чарухъун отец вернулся с приятелями;
гьалмагътира сарира, неш чаррухъун мать вернулась с приятельницами.

гьалмагъ-хъиландеш

[гьалмагъли, гьалмагъла, мн.,]
добрососедство;
дружеские отношения.

гьалмагъ-хъилантар

[гьалмагъти]
с множеством друзей, приятелей;
имеющий много знакомых.

гьалмагъбарес

[(гьалмагъвар-ес, гьалмагърар-ес; гьалмагъдар-ес), гьалмагъбариб, гьалмагъбарили, гьалмагъбарибси, гьалмагъбара(гьалмагъбарая); сов.]
сделать друзьями, приятелями;
уршили лебилра къатIла дурхIни гьалмагъбариб сын сделал друзьми всех ребят квартала. II несов. гьалмагъбирес.

гьалмагъбикес

[(гьалмагъик-ес, гьалмагърик-ес; гьалмагъдик-ес), гьалмагъбикиб, гьалмагъбикили, гьалмагъбикибси, гьалмагъбики(гьалмагъбикира/я); сов.]
1) подружиться, стать приятелями, товарищами;
лебилра дурхIни гьалмагъбикиб все дети подружились;
2) сжиться, сойтись, сдружиться;
гьалмагъбикибти унруби сдружившиеся соседи. Урчи бецIличил гьалмагъбикес хIебирар посл. конь не может подружиться с волком. II несов. гьалмагъбиркес.

гьалмагъбирес

[(гьалмагъир-ес, гьалмагърир-ес; гьалмагъдир-ес), гьалмагъбиру(гьалмагъбирар), гьалмагъбирули, гьалмагъбируси, гьалмагъбирен(гьалмагъбирена/я); несов.]
делать (становиться) друзьями, приятелями;
бучIанти жявли гьалмагъбирули саби учащиеся быстро становятся друзьями. II сов. гьалмагъбиэс.

гьалмагъбиркес

[(гьалмагъирк-ес, гьалмагърирк-ес; гьалмагъдирк-ес), гьалмагъбиркур, гьалмагъбиркули, гьалмагъбиркуси, гьалмагъбиркен(гьалмагъбиркена/я); несов.]
дружить, становиться приятелями, товарищами;
дурхIни итмадан гьалмагъбиркур дети сразу становятся приятелями, друзьями;
см. гьалмагъбирес. II сов. гьалмагъбикес.

гьалмагъбирхъес

[(гьалмагъирхъ-ес, гьалмагърирхъ-ес; гьалмагъдирхъ-ес), гьалмагъбирхъур, гьалмагъбирхъули, гьалмагъбирхъуси, гьалмагъбирхъен(гьалмагъбирхъена/я), гьалмагъбирхъяхъес, гьалмагъбирхъни; несов.]
делать, считать товарищами, приятелями;
см. гьалмагъбирес. II сов. гьалмагъбяхъес.

гьалмагъбиэс

[(гьалмагъи-эс, гьалмагъри-эс; гьалмагъди-эс), гьалмагъбиуб, гьалмагъбиубли, гьалмагъбиубси, гьалмагъи(гьалмагъира/я); сов.]
сдружиться, стать приятелями, товарищами;
ил набчил гIярмиялизив гьалмагъиуб он стал моим приятелем в армии. II несов. гьалмагъбирес.

гьалмагъбурцес

[(гьалмагъурц-ес, гьалмагърурц-ес; гьалмагъдурц-ес), гьалмагъбурцу, гьалмагъбурцули, гьалмагъбурцуси, гьалмагъбурцен(гьалмагъбурцена/я); несов.]
делать, считать товарищами, приятелями;
гьарилли вегIличи мешути гьалмагъбурцу каждый делает товарищами себе подобных. II сов. гьалмагъбуцес.

гьалмагъбуршес

[(гьалмагъурш-ес, гьалмагърурш-ес; гьалмагъдурш-ес), гьалмагъбуршу, гьалмагъбуршули, гьалмагъбуршуси, гьалмагъбуршен(гьалмагъбуршена/я); несов.]
сдруживать, делать товарищами, приятелями;
см. гьалмагъбирес. II сов. гьалмагъбушес.

гьалмагъбуцес

[(гьалмагъуц-ес, гьалмагъруц-ес; гьалмагъдуц-ес), гьалмагъбуциб, гьалмагъбуцили, гьалмагъбуцибси, гьалмагъбуца(гьалмагъбуцая); сов.]
сделать, посчитать товарищами, приятелями;
хяли жита гьалмагъбуциб букв. собака подружилась с кошкой;
гIяхIгъабзани хьунча гьалмагъхIерцу храбрец труса не сделает другом. II несов. гьалмагъбурцес.

гьалмагъбушес

[(гьалмагъуш-ес, гьалмагъруш-ес; гьалмагъдуш-ес), гьалмагъбушиб, гьалмагъбушили, гьалмагъбушибси, гьалмагъбуша(гьалмагъбушая); сов.]
сдружить, сделать приятелями, товарищами;
къияндешли ялчни гьалмагъбушиб трудности сдружили рабочих. II несов. гьалмагъбуршес.

гьалмагъбяхъес

[(гьалмагъвяхъ-ес, гьалмагъряхъ-ес; гьалмагъдяхъ-ес), гьалмагъбяхъиб, гьалмагъбяхъили, гьалмагъбяхъибси, гьалмагъбяхъи(гьалмагъбяхъира/я), гьалмагъяхъес, гьалмагъбяхъни; сов.]
сделать товарищами, приятелями;
уршили унра дурхIни гьалмагъбяхъес кьасбариб сын решил сделать приятелями соседских ребят. II несов. гьалмагъбирхъес.

гьалмагъдеш

[гьалмагъдешли, гьалмагъдешла, мн.,]
1) дружба, товарищество, приязнь;
дявтазир дебшладиубти гьалмагъдеш закалённая в боях дружба;
делхъхIелхъути гьалмагъдеш нерушимая дружба;
2) ист. товарищество (объединение).

гьалмагъдешла

1. род. п. от гьалмагъдеш;
2. в знач. прил. товарищеский, дружеский, приятельский;
гьалмагъдешла суд товарищеский суд;
гьалмагъдешла бархбасуни товарищеские отношения.

гьалмагъси

[гьалмагъти]
дружеский, дружественный;
гьалмагъси улка дружеская страна.

гьалмагъунар

1) с множеством друзей, приятелей;
имеющий много товарищей;
2) с множеством любовниц;
3) с множеством любовников.

гьалушес

[гьалуша, гьалушули, гьалушуси, гьалушен(гьалушена/я), III несов.]
закладывать дырку, отверстие в стене;
илини унзадиала гьалушули сай он закладывает дверной проём. II сов. гьабелшес.

гьам

[гьамли, гьамла, ед.,]
1. пар, жар, 2. первая часть сложных слов со знач. «быть душно, отдаваться жаром»: гьамбикIес отдаваться жаром;
гьамбухъес быть душным и т.д.

гьамадбарес

[(мн. гьамаддар-ес), гьамадбариб, гьамадбарили, гьамадбарибси, гьамадбара(гьамадбарая), III сов.]
облегчить, сократить, упростить;
бузери гьамадбарес облегчить труд;
белчIуди гьамадбарес упростить учёбу. II несов. гьамадбирес.

гьамадбизес

[(мн. гьамаддиз-ес), гьамадбизур, гьамадбизурли, гьамадбизурси, гьамадбизи(гьамадбизира/я), III сов.]
показаться, представиться лёгким, нетрудоёмким, нетрудным, посильным;
хIела хIянчи наб гьамадбизур твоя работа мне показалась легкой;
иш хIянчи гьала-гьала наб гьамадбизур эта работа мне сначала показалась нетрудной. II несов. гьамадбилзес.

гьамадбикIес

[(мн. гьамаддикI-ес), гьамадбикIар, гьамадбикIули, гьамадбикIуси, гьамадбикIен(гьамадбикIена/я), III несов.]
становиться лёгким, нетрудоёмким, нетрудным;
см. гьамадбирес.

гьамадбилзес

[(мн. гьамаддилз-ес), гьамадбилзан, гьамадбилзули, гьамадбилзуси, гьамадбилзен(гьамадбилзена/я), III несов.]
казаться, представляться лёгким, нетрудным, посильным;
урхIла къуллукъ гьариллис гьамадбилзан чужое дело каждому кажется лёгким. II сов. гьамадбизес

гьамадбирес

[(мн. гьамаддир-ес), гьамадбиру(гьамадбирар), гьамадбирули, гьамадбируси, гьамадбирен(гьамадбирена/я), III несов.]
облегчать, упрощать;
рационализировать;
делать (становиться) лёгким, нетрудным, посильным;
бузерила шуртIри гьамаддирес облегчать условия труда. II сов. гьамадбиэс.

гьамадбиубдеш

[(мн. гьамаддиубдеш) , гьамадбиубдешли, гьамадбиубдешла, ед.,]
облегчение, упрощение.

гьамадбиэс

[(мн. гьамадди-эс), гьамадбиуб, гьамадбиубли, гьамадбиубси, гьамади(гьамадира/я), III сов.]
облегчиться, упроститься, стать лёгким, посильным, нетрудным;
яшав гьамадбиуб быт облегчился. ХIянчи гьамадбиаб! привет. да будет лёгким труд! II несов. гьамадбирес.

гьамадбулхъес

[(мн. гьамаддулхъ-ес), гьамадбулхъан, гьамадбулхъули, гьамадбулхъуси, гьамадбулхъен(гьамадбулхъена/я), III несов.]
облегчаться, становиться лёгким, нетрудным;
унрубала кумекличибли, наб хIянчи гьамадбулхъан мне работа станет лёгкой с помощью соседей. II сов. гьамадбухъес.

гьамадбухъес

[(мн.гьамаддухъ-ес), гьамадбухъун, гьамадбухъи, гьамадбухъунси, гьамадбухъен(гьамадбухъена/я), III сов.]
облегчиться, стать лёгким, нетрудным;
яшавла шуртIри гьамаддухъун жизненные условия облегчились. II несов. гьамад-булхъес.

гьамаддеш

[гьамаддешли, гьамаддешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
лёгкость, несложность;
исполняемость, достига-емость;
преодолеваемость без большого труда, усилий;
хIянчила гьамаддеш лёгкость труда.

гьамадли

[нареч.]
1) легко, несложно, нетрудно;
гьамадли мура уден коси сено легко;
гьамадли иргъуси разборчивый, лёгкий для восприятия;
2) свободно;
француз мезли гьамадли гъайикIули сай свободно говорить по-французски;
3) перен. с успехом, смело;
ил столла гIела гьамадли шел адам кабатес вирар за этот стол смело можно посадить пять человек.

гьамадси

[гьамадти]
легкий, нетрудный, несложный;
простой;
гьамадси хъарбаркь лёгкое поручение;
ахъес гьамадси лаг подъём, нетрудный для преодоления.

гьаман

[нареч.]
всегда, постоянно;
часто, зачастую;
всякий раз;
нуша гьаман гIямруличила гъай-дикIехIе мы всегда разговариваем о жизни;
неш гьаман муэрлизир чериулра часто вижу маму во сне.

гьаман-гьаман

[нареч.]
очень часто, всякий раз;
гьамангьаман урши гьаниркули сай очень часто вспоминаю сына.

гьамбал

[гьамбалли, гьамбалла, гьамбалти;]
грузчик, носильщик;
прост. амбал;
разг. здоровяк;
базарла гьамбал носильщик рынка.

гьамбалдеш

[гьамбалдешли, гьамбалдешла, мн.,]
занятие, работа носильщика.

гьамбикIес

[гьамбикIар, гьамбикIули, гьамбикIуси, гьамбикIен(гьамбикIена/я), III несов.]
стать душно, жарко;
аргъ гьамбикIули саби погода стала душной.

гьамбиэс

[гьамбиуб, гьамбиубли, гьамбиубси, гьамбии(гьамбиира/я), III сов.]
стать душно, жарко;
хIерила гIергъи гьамбиуб после обеда стало душно. II несов. гьамбирес.

гьамдеш

[гьамдешли, гьамдешла, ед.]
и мн., духота, жара;
берхIила гьамдеш чекасес къияннири было трудно выдержать солнечную жару.

гьамли

[нареч.]
душно, жарко;
гьанна гьамли саби теперь душно.

гьамси

[гьамти]
душный, жаркий;
гьамси аргъ душная погода.

гьамхъ

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
запашок;
2. первая часть сложных слов со знач. «пахнуть, отдаваться запахом»: гьамхъбикIес пахнуть;
гьамхъбулхъес пахнуть, отдаваться запашком и т.д.

гьамхъбикIес

[(гьамхъикI-ес, гьамхърикI-ес; гьамхъдикI-ес), гьамхъбикIар, гьамхъбикIули, гьамхъбикIуси, гьамхъбикIен(гьамхъбикIена/я); несов.]
издавать, источать неприятные запахи, вонь;
отдавать;
диъ гьамхъбикIули саби мясо дурно пахнет;
гьамхъмайкIудну, уввацIи! не воняй, убирайся!

гьамхъбирес

[(мн. гьамхъдир-ес), гьамхъбиру(гьамхъбирар), гьамхъбирули, гьамхъбируси, гьамхъбирен(гьамхъбирена/я), III несов.]
II сов. гьамхъбиэс.

гьамхъбиэс

[(мн. гьамхъди-эс), гьамхъбиуб, гьамхъбиубли, гьамхъбиубси, гьамхъи(гьамхъира/я), III сов.]
испортиться, стать издающим запах;
гьамхъбиубси диъ белхьун сварили мясо, издающее запах. II несов. гьамхъбирес.

гьамхъбулхъес

[(гьамхъулхъ-ес, гьамхърулхъ-ес; гьамхъдулхъ-ес), гьамхъбулхъан, гьамхъбулхъули, гьамхъбулхъуси, гьамхъбулхъен(гьамхъбулхъена/я); несов.]
издавать, источать неприятные запахи, вонь;
отдавать запахом. II сов. гьамхъбухъес.

гьамхъбухъес

[(гьамхъухъ-ес, гьамхърухъ-ес; гьамхъдухъ-ес), гьамхъбухъун, гьамхъбухъи, гьамхъбухъунси, гьамхъбухъен(гьамхъбухъена/я); сов.]
издать неприятный запах, вонь;
вайси гягIгьамхъбухъун издал неприятный запах. II несов. гьамхъбулхъес.

гьамхъдеш

[гьамхъдешли, гьамхъдешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
запах, вонь от портящегося продукта;
диъла гьамхъдешли гьигьикIес къияннири трудно было дышать от вони испорченного мяса.

гьамхъли

[нареч.]
дурно от вони, запаха.

гьамхъси

[гьамхъти]
зловонный;
гьамхъси дярхъ зловонный коровник.

гьан

1. вспоминание;
гьан агара нет и помину;
2. первая часть сложных слов со знач. «вспомнить;
напомнить;
выдерживать»: гьанбиркес вспоминаться;
гьанбуршес напоминать;
гьандуцес выдержать, вытерпеть и т.д.

гьанаала

[гьанаалали, гьанаалала, гьанаалаби;]
грёза, призрак, фантасмагория.

гьанагар

[гьанагарти]
1) неожиданный, внезапный;
гьанагар балагь внезапная, неожиданная беда;
2) невообразимый, немыслимый;
случайный, непредвиденный, неописуемый;
гьанагар балагь нежданная беда;
гьанагар анцIбукь непредвиденное событие. Гьанагар изай уц! прокл. чтоб тебя поразила немыслимая болезнь!

гьанагардеш

[гьанагардешли, гьанагардешла, гьанагардешуни;]
неожиданность, внезапность, случайность;
гьанагардешла анцIбукь кабикиб случилось событие неожиданности.

гьанагарли

[нареч.]
неожиданно, нежданно, нечаянно, внезапно;
ил гьанагарли бетаур это случилось неожиданно;
гьанагарли дакIубиэс появиться внезапно.

гьанагархIели

[нареч.]
неожиданно, когда не ждали;
см. гьанагарли.

гьанагри

[гьанагрили, гьанагрила, гьанагриби;]
неожиданность, внезапность;
см. гьанагардеш.

гьанакьес

[гьанакьур, гьанакьурли, гьанакьурси, гьанакьи(гьанакьира/я); сов.] см. гьанбушес. II несов. гьаналкьес.

гьаналкьес

[гьаналкьа, гьаналкьули, гьаналкьуси, гьаналкьен(гьаналкьена/я); несов.] см. гьанбуршес. II сов. гьанакьес.

гьанарес

[гьанарар, гьанарули, гьанаруси, гьанарен(гьанарена/я); несов.]
1) думаться;
рисоваться;
2) вспоминаться, приходить на память;
итхIелла анцIбукь наб якьинни гьанарар тогдашний случай мне вспоминается отчётливо;
3) ощущаться;
ванадеш гьанарули саби ощущается тепло;
4) перен. галлюцинировать, грезиться, мерещиться;
чудиться;
къаралдлуми гьанарули сари мерещатся призраки. II сов. гьанаэс.

гьанаэс

[гьанаур, гьанаурли, гьанаурси, гьанаи(гьанаира/я); сов.]
1) представиться, вспомниться, прийти на память;
бецIла тIама гьанаур послышался вой волка;
2) показаться, померещиться;
почудиться;
хIед ил гьанаурси саби тебе это померещилось. II несов. гьанарес.

гьанбаж

[гьанбажли, гьанбажла, гьанбажуни;]
1) мираж, иллюзия;
бацI авлахъличибси гьанбаж мираж в пустыне;
2) перен. книжн. нечто кажущееся;
талихIла гьанбаж мираж счастья.

гьанбик

[гьанбикли, гьанбикла, гьанбикуни;]
1) помысел, мысль, намерение, замысел;
гIяхIбаркьла гьанбикуни благие помыслы;
ил секIал гьанбиклизибра аги этого и в помыслах не было;
2) утверждение, довод, догадка;
гIилмуласи гьанбик научная догадка;
3) умысел, задумка;
вай барес гьанбик умысел сделать плохое;
4) мнение, понятие, воззрение;
илала гьанбик балкIси саби его мнение неверное;
5) впечатление, предположение;
суждение, точка зрения;
гьанбик гьалабихьес высказать предположение.

гьанбикагар

[гьанбикагарти]
бездумный, беспечный, беззаботный;
легкомысленный;
баркьудиличи гьанбикагар хIеруди легкомысленное отношение к делу.

гьанбикагардеш

[гьанбикагардешли, гьанбикагардешла, ед.]
и мн., бездумность, беспечность, беззаботность;
баркьудлумазиб гьанбикагардеш чебаэсли саби в делах заметна беспечность.

гьанбикес

[(гьаник-ес, гьанрик-ес; гьандик-ес), гьанбикиб, гьанбикили, гьанбикибси, гьанбики(гьанбикира/я); сов.]
1) вспомниться, припомниться;
вздуматься, представиться;
хIела къуллукъличила наб кьанни гьанбикиб о твоём деле я вспомнил поздно;
къияйзиикибхIели, наб дудеш гьаникиб когда я попал в тяжёлое положение, вспомнил отца;
2) перен. захотеть;
зягIипсилис миъ гьанбикиб больному захотелось льда. II несов. гьанбиркес.

гьанбикиливан

[нареч.]
как попало;
вслепую, не разобравшись, наугад;
палтар гьанбикиливан лайкадакIиб разбросал одежду как попало;
гьанбикиливан вяшикIес действовать наугад.

гьанбикуназиахъес

[гьанбикуназиахъиб, гьанбикуназиахъили, гьанбикуназиахъибси, гьанбикуназиахъи(гьанбикуназиахъира/я); сов.]
предаться, отдать себя во власть воспоминаниям;
ил гIурра гьанбикуназиахъиб он снова предался воспоминаниям. II несов. гьанбикуназиихъес.

гьанбикуназиихъес

[гьанбикуназиихъур, гьанбикуназиихъули, гьанбикуназиихъуси, гьанбикуназиихъен(гьанбикуназиихъена/я); несов.]
предаваться, отдавать себя во власть воспоминаний;
гьанбикуназиихъес дигахъуси адам человек, любящий предаваться воспоминаниям. II сов. гьанбикуназиахъес.

гьанбикунар

с воспоминаниями, имеющий множество воспоминаний.

гьанбиркес

[(гьанирк-ес, гьанрирк-ес; гьандирк-ес), гьанбиркур, гьанбиркули, гьанбиркуси, гьанбиркен(гьанбиркена/я); несов.]
1) вспоминаться, помниться;
бухънабас гьалабла дунъя гьанбиркур старики помнят старый мир;
2) подозревать(ся), думать(ся), полагать, ждать;
предполагать(ся);
наб ил секIал бетхIерар или, гьанбиркули саби мне думается, что это не получится;
3) перен. мерещиться, чудиться, мниться. II сов. гьанбикес.

гьанбурцес

[(мн. гьандурц-ес), гьанбурцу, гьанбурцули, гьанбурцуси, гьанбурцен(гьанбурцена/я); несов.]
1) выдерживать;
стойко переносить;
терпеть, безропотно и стойко переносить что-н. страдание, боль, неудобства;
гIямрула къиян-жапа гьандурцес выдерживать тяготы жизни;
2) сохранять стойкость, спокойствие;
илис къияндикиб, амма гьандурцули сай ему трудно, но выдерживает;
3) перен. мириться с наличием, существованием кого-чего-н., поневоле допускать что-л.;
унрубала къалмакъар гьандурцес чевкъули саби приходится терпеть ссору соседей. II сов. гьанбуцес.

гьанбуршес

[(гьанурш-ес, гьанрурш-ес; гьандурш-ес), гьанбуршу, гьанбуршули, гьанбуршуси, гьанбуршен(гьанбуршена/я); несов.]
1) напоминать;
замана-заманаличиб гьанбуршес время от времени напоминать;
2) упоминать, вспоминать;
ириъ кабикибси анцIбукьличилара гьанбуршес вспоминать и о прошлогоднем случае. II сов. гьанбушес.

гьанбуцес

[(мн. гьандуц-ес), гьанбуциб, гьанбуцили, гьанбуцибси, гьанбуца(гьанбуцая); сов.]
1) выдержать, вытерпеть;
къияйзир гьандуцес выдержать трудности;
гуж-зулму гьандуцес вытерпеть издевательства;
2) перен. смириться с наличием, существованием кого-чего-н. II несов. гьанбурцес.

гьанбушес

[(гьануш-ес, гьанруш-ес; гьандуш-ес), гьанбушиб, гьанбушили, гьанбушибси, гьанбуша(гьанбушая); сов.]
1) напомнить;
закинуть словечко или слово;
ит анцIбукьличила гьанбушес чебиркур придётся напомнить о том деле;
2) упомянуть, вспомнить;
привести, перечислить;
гьабкьябала лугIилизив букIунра гьанушиб в числе передовиков упомянули и чабана. II несов. гьанбуршес.

гьангуз

[гьангузли, гьангузла, гьангузуни;]
могильная плита (для крытия ниши);
хIялтIлизи гьангузуни далгес уложить могильные плиты в нише. ХIу гьангузли кьакьаваркь! прокл. чтоб тебя стеснили могильные плиты!

гьангуз-къаркъа

[гьангузли, гьангузла;]
гьангуз-къаркъуби;
могильная плита и камни;
см. гьангуз.

гьанкI

1. -ли, -ла, ед., сон;
гьанкI ахъес выспаться (букв. провести сон);
гьанкI бемцIни бессонница;
гьанкI башахъуси снотворный;
гьанкI гъудурли разг. спросонок;
гьанкI хIехъес недоспать;
2. первая часть сложных слов со знач. «спать»: гьанкIбикIес дремать;
гьанкIбулхъес засыпать и т.д.

гьанкIагар

[гьанкIагарти]
бессонный, лишённый сна, проводимый без сна;
гьанкIагар дуги беркIес провести бессонную ночь.

гьанкIагарбарес

[(гьанкIагарвар-ес, гьанкIагаррар-ес; гьанкIагардар-ес), гьанкIагарбариб, гьанкIагарбарили, гьанкIагарбарибси, гьанкIагарбара(гьанкIагарбарая); сов.]
лишить сна;
дурхIнала вяв-чIярли ил гьанкIагарвариб крики детей лишили его сна. II несов. гьанкIагарбирес.

гьанкIагарбирес

[(гьанкIагарир-ес, гьанкIагаррир-ес; гьанкIагардир-ес), гьанкIагарбиру(гьанкIагарбирар), гьанкIагарбирули, гьанкIагарбируси, гьанкIагарбирен(гьанкIагарбирена/я); несов.]
лишать(ся) сна. II сов. гьанкIагарбиэс.

гьанкIагарбиэс

[(гьанкIагари-эс, гьанкIагарри-эс; гьанкIагарди-эс), гьанкIагарбиуб, гьанкIагарбиубли, гьанкIагарбиубси, гьанкIагари(гьанкIагарира/я); сов.]
лишиться сна;
зягIиприкили, халанеш гьанкIагарриуб заболев, бабушка лишилась сна. II несов. гьанкIагарбирес.

гьанкIагардеш

[гьанкIагардешли, гьанкIагардешла, ед.,]
бессонница;
гьанкIагардешлизив виэс страдать бессонницей.

гьанкIагарли

[нареч.]
бессонно;
абзур дуги гьанкIагарли беркIиб целую ночь провёл бессонно.

гьанкIагри

[гьанкIагрили, гьанкIагрила, ед.,]
бессонница;
см. гьанкIагардеш.

гьанкIала

[гьанкIалали, гьанкIалала, гьанкIалаби;]
сон;
см. гьанкI.

гьанкIбикIес

[(гьанкIикI-ес, гьанкIрикI-ес; гьанкIдикI-ес), гьанкIбикIар, гьанкIбикIули, гьанкIбикIуси, гьанкIбикIен(гьанкIбикIена/я); несов.]
засыпать(ся), дремать;
спаться;
вокзалла заллизи кабиибти гьанкIбикIулри сидящие в зале вокзала, дремали;
уталичи кайили, ухъна гьанкIикIулри сидя на стуле, старик дремал;
гьанкIрикIуси рухъна дремлющая старушка.

гьанкIбикIудеш

[(гьанкIикIудеш, гьанкIрикIудеш; гьанкIдикIудеш), гьанкIбикIудешли, гьанкIбикIудешла, мн.;]
дремота, засыпание;
хIулбала гьанкIдикIудеш букв. засыпание глаз.

гьанкIбулхъес

[(гьанкIулхъ-ес, гьанкIрулхъ-ес; гьанкIдулхъ-ес), гьанкIбулхъан, гьанкIбулхъули, гьанкIбулхъуси, гьанкIбулхъен(гьанкIбулхъена/я); несов.]
дремать;
креслолизив гьанкIулхъес дремать в кресле. II сов. гьанкIбухъес.

гьанкIбухъес

[(гьанкIухъ-ес, гьанкIрухъ-ес; гьанкIдухъ-ес), гьанкIбухъун, гьанкIбухъи, гьанкIбухъунси, гьанкIбухъен(гьанкIбухъена/я); сов.]
подремать;
дурхIни гьанкIбухъун дети подремали. II несов. гьанкIбулхъес.

гьанкIлабирес

[(гьанкIлаир-ес, гьанкIларир-ес; гьанкIладир-ес), гьанкIлабиру(гьанкIлабирар), гьанкIлабирули, гьанкIлабируси, гьанкIлабирен(гьанкIлабирена/я); несов.]
становиться сонными, заспанными. II сов. гьанкIлабиэс.

гьанкIлабиэс

[(гьанкIлаи-эс, гьанкIлари-эс; гьанкIлади-эс), гьанкIлабиуб, гьанкIлабиубли, гьанкIлабиубси, гьанкIлаи(гьанкIлаира/я); сов.]
стать сонными, заспанными;
гьанкIладиубти хIулби сонные, заспанные глаза. II несов. гьанкIлабирес.

гьанна

[нареч.]
сейчас;
нынче, ныне, теперь, уже, гьанна гIур бареси агара сейчас больше делать нечего;
гьанна хIу паргъатии сейчас ты успокойся;
гьанна ну ишавра теперь я здесь. Гьаннаалра хотя бы сейчас, хотя бы теперь. Гьанна-гъамли в скором времени. Гьанна-гьанна теперь, сейчас. Гьанна-гьаннара и сейчас, и теперь. Гьанна-гьатIи теперь уж;
сейчас-то;
гьанна гIур селра барес хIейрар теперь уж больше ничего не сделаешь. Гьаннадал уже, с этих пор. Гьаннайчиб чем сейчас. Гьаннайчибра и чем сейчас. Гьаннала/уб (гьаннаув, гьаннаур) до сих пор, до этого времени, раньше, прежде. Гьанналис пока, до этого. Гьанналичибад с этих пор, с этого времени. Гьанналичи бикайчи до сих пор, доныне, доселе, ещё, по сию пору, посейчас. Гьанналичибад бехIбихьили отныне, с этих пор. Гьаннара и сейчас, и теперь.

гьаннала

текущий, теперешний, новый, современный, настоящий;
гьаннала адам современный человек;
гьаннала баркьудлуми текущие дела. Гьаннала гIергъи отныне, с этих пор. Гьаннала гIергъила дальнейший. Гьаннала замана
1) настоящее время, современность;
2) теперь;
3) грам. настоящее время (глагола). Гьаннала заманала современный, передовой, нынешний;
сегодняшний.

гьанни

предлог ради кого-чего;
из-за чего-л., по причине чего-л.;
дурхIни гьанни ради детей;
пергер хIулби гьанни ради прекрасных глаз.

гьансабикес

[(гьансабиксайк-ес, гьансабиксарик-ес; гьансабикса-дик-ес), гьансабикиб, гьансабикили, гьансабикибси, гьансабики(гьансабикира/я); сов.]
вспомниться, прийти на память, всплыть в памяти;
ит анцIбукь наб дуги гьансабикиб то событие вспомнилось мне ночью. II несов. гьансабиркес.

гьансабиркес

[(гьансабирксарк-ес, гьансабирксарирк-ес; гьансабиркса-дирк-ес), гьансабиркур, гьансабиркули, гьансабиркуси, гьансабиркен(гьансабиркена/я); несов.]
вспоминаться, приходить на память;
илис дергъла гьалмагъуни мурталра гьансабиркур он постоянно вспоминает боевых друзей. II сов. гьансабикес.

гьансабуршес

[(гьансабуршсарш-ес, гьансабуршсарурш-ес; гьансабуршсадурш-ес), гьансабуршу, гьансабуршули, гьансабуршуси, гьансабуршен(гьансабуршена/я); несов.]
напоминать, вызывать в памяти;
нуни хъумартурси уршили гьансабуршу то, что я забываю, напоминает сын. II сов. гьансабушес.

гьансабушес

[(гьансабушсавш-ес, гьансабушсаруш-ес; гьансабушса-душ-ес), гьансабушиб, гьансабушили, гьансабушибси, гьансабуша(гьансабушая); сов.]
напомнить, вызвать в памяти;
ит анцIбукьли наб виштIахIели биубси секIал гьансабушиб это событие напомнило мне случай детства. II несов. гьансабуршес.

гьансарес

[гьансарар, гьансарули, гьансаруси, гьансарен(гьансарена/я), III несов.] см. гьанарес. II сов. гьансаэс.

гьансаэс

[гьансаур, гьансаурли, гьансаурси, гьансаи(гьансаира/я), III сов.] см. гьанаэс. II несов. гьансарес.

гьанси

[гьанти]
1) незабвенный, незабываемый;
уркIилис гьанси манзил незабываемая сердцем пора;
гьанси риганай незабвенная любимая;
2) перен. жаждущий;
хIела дигай гьанси поэт. твоей любви жаждущий.

гьанчI

1. -ли, -ла, ед. и мн., выгибание, сгибание, вгибание, изгибание;
кроватла гьанчI сгибание кровати;
2. первая часть сложных слов со знач. «выгибаться;
изогнуться»: гьанчIбикIес выгибаться;
гьанчIбухъес изогнуться и т.д.

гьанчIар

[гьанчIарли, гьанчIарла, мн.,] см. гьанчI.

гьанчIарбикIес

[(мн. гьанчIардикI-ес), гьанчIарбикIар, гьанчIарбикIули, гьанчIарбикIуси, гьанчIарбикIен(гьанчIарбикIена/я), III несов.]
о пружине, пружинной мебели и т.п.: гнуться, изгибаться, прогибаться;
адам кайалли, диван гьанчIарбикIар если сядет человек, диван прогибается.

гьанчIарбулхъес

[(мн. гьанчIардулхъ-ес), гьанчIарбулхъан, гьанчIарбулхъули, гьанчIарбулхъуси, гьанчIарбулхъен(гьанчIарбулхъена/я), III несов.]
гнуться, изгибаться, прогибаться;
см. гьанчIарбикIес. II сов. гьанчIарбухъес.

гьанчIарбухъес

[(мн.гьанчIардухъ-ес), гьанчIарбухъун, гьанчIарбухъи, гьанчIарбухъунси, гьанчIарбухъен(гьанчIарбухъена/я), III сов.]
погнуться, изогнуться, прогнуться;
ил кайибхIели, диван гьанчIарбухъун когда он сел, диван прогнулся. II несов. гьанчIарбулхъес.

гьанчIаръала

[гьанчIаръалали, гьанчIаръалала, мн.,] см. гьанчI.

гьанчIбикIес

[(мн. гьанчIдикI-ес), гьанчIбикIар, гьанчIбикIули, гьанчIбикIуси, гьанчIбикIен(гьанчIбикIена/я), III несов.]
гнуться, изгибаться, прогибаться;
см. гьанчIарбикIес.

гьанчIбулхъес

[(мн. гьанчIдулхъ-ес), гьанчIбулхъан, гьанчIбулхъули, гьанчIбулхъуси, гьанчIбулхъен(гьанчIбулхъена/я), III несов.]
гнуться, изгибаться, прогибаться;
см. гьанчIарбулхъес. II сов. гьанчIбухъес.

гьанчIбухъес

[(мн.гьанчIдухъ-ес), гьанчIбухъун, гьанчIбухъи, гьанчIбухъунси, гьанчIбухъен(гьанчIбухъена/я), III сов.]
погнуться, изогнуться, прогнуться;
см. гьанчIарбухъес. II несов. гьанчI-булхъес.

гьанчIъала

[гьанчIъалали, гьанчIъалала, мн.,] см. гьанчI.

гьапI

1. -ли, -ла, мн., а) выгибание, сгибание, вгибание, изгибание;
б) болтание;
2. межд. оп (возглас, выражающий призыв, побуждение к прыжку и т.д.);
3. первая часть сложных слов со знач. «гнуться;
изгибаться»: гьапIбикIес изгибаться;
гьапIбухъес изогнуться и т.д.

гьапIар

[гьапIарли, гьапIарла, мн.,] см. гьапI.

гьапIарбикIес

[(мн. гьапIардикI-ес), гьапIарбикIар, гьапIарбикIули, гьапIарбикIуси, гьапIарбикIен(гьапIарбикIена/я), III несов.]
1) гнуться, изгибаться, прогибаться;
2) болтаться;
тIагьалаб берта гьапIарбикIули саби в бурдюке сгусток кайтака и сыра болтается (плескается).

гьапIарбулхъес

[(мн. гьапIардулхъ-ес), гьапIарбулхъан, гьапIарбулхъули, гьапIарбулхъуси, гьапIарбулхъен(гьапIарбулхъена/я), III несов.] см. гьапIарбикIес. II сов. гьапIарбухъес.

гьапIарбухъес

[(мн. гьапIардухъ-ес), гьапIарбухъун, гьапIарбухъи, гьапIарбухъунси, гьапIарбухъен(гьапIарбухъена/я), III сов.]
1) погнуться, изогнуться, прогнуться;
2) прийти в движение. II несов. гьапIарбулхъес.

гьапIаръала

[гьапIаръалали, гьапIаръалала, мн.,] см. гьапI.

гьапIбикIес

[(мн. гьапIдикI-ес), гьапIбикIар, гьапIбикIули, гьапIбикIуси, гьапIбикIен(гьапIбикIена/я), III несов.] см. гьапIарбикIес.

гьапIбулхъес

[(мн. гьапIдулхъ-ес), гьапIбулхъан, гьапIбулхъули, гьапIбулхъуси, гьапIбулхъен(гьапIбулхъена/я), III несов.] см. гьапIарбулхъес.II сов. гьапIбухъес.

гьапIбухъес

[(мн.гьапIдухъ-ес), гьапIбухъун, гьапIбухъи, гьапIбухъунси, гьапIбухъен(гьапIбухъена/я), III сов.] см. гьапIарбухъес. II несов. гьапIбулхъес.

гьапIлехI

[гьапIлехIли, гьапIлехIла, мн.,]
опля (обознач. призыва, побуждения при прыжке и т.д.).

гьапIпIяхI

[гьапIпIяхIли, гьапIпIяхIла, мн., межд.]
гоп (побуждение, поощрение к прыжку, скачку).

гьапIпIяхI-гьарссяхI

[гьапIпIяхIли, гьапIпIяхIла, мн., межд.]
гоп-асса (побуждение, поощрение танцора).

гьар

каждый, всякий, всё, гьар бархIи каждый день;
гьар секIал каждая вещь, всякое дело (всякие дела, всё);
гьар замана всякое время, каждый раз, всегда;
гьар се-секIал все дела, вещи;
гьар секIал ункъли сари всё в порядке, всё путём. Гьар базла ежемесячный, помесячный. Гьар бархIила ежедневный, каждодневный, обиходный, повседневный, текущий. Гьар даим всегда, постоянно. Гьар даимал всегда, постоянно. Гьар дусла ежегодный. Гьар жумягIла понедельный, еженедельный. Гьар журала всевозможный, различный, разнородный, разносторонний. Гьар журали по-всякому, по-разному, разнородно. Гьар мерлаб везде, всюду. Гьар мерличиб везде, всюду, повсюду. Гьар минутла поминутный. Гьар мурталра всегда, постоянно. Гьар секIал всё, всякая всячина. Гьар тяхIярла разный, разнообразный, всякий. Гьар тяхIярли по-всякому, по-разному, разнообразно. Гьар чинабадалра отовсюду, с разных или со всех мест. Гьар чинабалра везде, где угодно, всюду, в разных или во всех местах. Гьар чуйна каждый раз. Гьар шайчибад во всех отношениях, отовсюду. Гьар шайчибадси исчерпывающий, многогранный. Гьар секIал хIезирад дигахъу погов. всё зависит от тебя.

гьар-гьар

всякий, каждый;
гьаргьар адамли бируси анцбукь ахIен ил не всякий может натворить такое;
гьаргьар илди шурмачи ацIес хIейрар не всякий может забраться на эти скалы.

гьар-гьарил

всякий, каждый;
см. гьар-гьар.

гьар-се

[гьарли, гьарла, мн.,]
всё, все вещи, все дела, всякая всячина;
гьарсе секIал все вещи, все дела;
гьарсе секIал тамандиуб всё кончилось, все дела кончились.

гьар-чиди

[мест.]
всякий, каждый;
гьарчиди анцIбукь всякое событие;
гьарчиди адам каждый человек.

гьар-чиди

ЦА мест. всякий, каждый в отдельности;
гьарчиди адам сунеласун пагьмукар сай каждый человек в отдельности талантлив по-своему.

гьар-чинабалра

[(гьарвалра, гьарралра) нареч.]
повсюду, везде, всюду, где угодно;
дургъбани гьарралра гашила хIерзи далта войны везде оставляют следы голода.

гьара

[гьарали, гьарала;]
гьарми;
волокуша;
гьарали хъалч дяхIилизибад умубара очисти волокушой крышу от снега.

гьара

частица на, нате (вот, возьмите);
гьара жуз на книгу;
гьара хIушаб бялихъуни нате вам рыбы.

гьарай

[гьарайли, гьарайла, ед.]
и мн;
1) шум, гам, суматоха;
беспорядочная торопливость в действиях;
гьарай адердиб поднялась суматоха;
2) тревога, крик, призыв на помощь;
гьарай ахъдурцес кричать, поднимать шум;
поднимать тревогу;
звать на помощь;
цIадикибхIели, Аминатли гьарай ахъдуциб когда случился пожар, Аминат подняла шум.

гьарай-гьурай

[гьарайли, гьарайла, ед.]
и мн;
см. гьарай.

гьарай-марай

[гьарайли, гьарайла, ед.]
и мн;
см. гьарай.

гьарахъ

1. нареч. далеко;
гьарахъ игьес бросить, кинуть далеко;
гьарахъ арбукьес уйти далеко;
2. нареч. долой, прочь, вон;
уркаса, гьар секIал гьарахъ столличирад убери, долой всё со стола;
арукьядлири хIу хIулбала гьалавад гьарахъ ушёл бы ты с глаз долой;
дила хъуливад гьарахъ! вон из моей квартиры! 3. первая часть сложных слов со знач. «отдалить;
удалить»: гьарахъбарес отдалить, удалить;
гьарахъбикес отдалиться, удалиться и т.д.

гьарахъ-ахъли

[нареч.]
далеко и высоко;
сай декIар вахъ гьарахъахъли ваили хIейэс! он сам тоже ведь не так далеко и высоко ушёл.

гьарахъ-гьарахъли

[нареч.]
не близко;
далеко, далековато, на значительном расстоянии;
гьарахъгьарахъли кайзурлиригу, уртахъ? чего так далеко встал, дружок?

гьарахъбарес

[(гьарахъвар-ес, гьарахърар-ес; гьарахъдар-ес), гьарахъбариб, гьарахъбарили, гьарахъбарибси, гьарахъбара(гьарахъбарая); сов.]
1) отдалить, удалить, устранить;
отослать, избыть;
унрубала мезли урши неш-дудешличивад гьарахъвариб сплетни соседей отдалили сына от родителей;
урхIла гъайли неш рурсиличирад гьарахърариб лишние разговоры отдалили мать от дочери;
2) отстранить, отклонить;
отвергнуть;
изолировать;
набчибад ил секIал гьарахъбара убери от меня эту вещь;
ил жинс хIечибад гьарахъбара отдали от себя этот род. II несов. гьарахъбирес.

гьарахъбизес

[(гьарахъиз-ес, гьарахъриз-ес; гьарахъдиз-ес), гьарахъбизур, гьарахъбизурли, гьарахъбизурси, гьарахъбизи(гьарахъбизира/я); сов.]
показаться далёким, стать далёким;
ит ши наб лебгIеб гьарахъбизур тот аул мне показался очень далёким;
гIяяркьяна наб гьарахъизур, илбагьандан гъамхIейубра охотник мне показался далёким, поэтому не подошёл. II несов. гьарахъбилзес.

гьарахъбикIес

[(гьарахъикI-ес, гьарахърикI-ес; гьарахъдикI-ес), гьарахъбикIар, гьарахъбикIули, гьарахъбикIуси, гьарахъбикIен(гьарахъбикIена/я); несов.]
отдаляться, удаляться;
адам сецад вамсалра, илцадла ил аркьуси мерра гьарахъбикIар насколько устал путник, настолько отдаляется то место, куда он идёт.

гьарахъбикес

[(гьарахъик-ес, гьарахърик-ес; гьарахъдик-ес), гьарахъбикиб, гьарахъбикили, гьарахъбикибси, гьарахъбики(гьарахъбикира/я); сов.]
удалиться, отдалиться;
отойти, отступить;
отлететь;
отскакать;
отлучиться, разлучиться;
ну дуравхъунхIели, урчала мурдни шилизибад гьарахъбикилри когда я вышел, всадники отскакали от аула;
урхьу дублабад ялкан дебали гьарахъбикиб парус очень удалился от берега;
унра хьунул узи-уршилизирад гьарахърикиб перен. соседка отдалилась от родственников. II несов. гьарахъбиркес.

гьарахъбилзес

[(гьарахъилз-ес, гьарахърилз-ес; гьарахъдилз-ес), гьарахъбилзан, гьарахъбилзули, гьарахъбилзуси, гьарахъбилзен(гьарахъбилзена/я); несов.]
казаться далёким, становиться далёким;
дубурличибси ши гьарахъбилзули саби аул на горе кажется далёким;
цацахIели гъамтира наб гьарахъбилзан иногда и близкие родственники мне кажутся далёкими (чужими). II сов. гьарахъбизес.

гьарахъбирес

[(гьарахъир-ес, гьарахърир-ес; гьарахъдир-ес), гьарахъбиру(гьарахъбирар), гьарахъбирули, гьарахъбируси, гьарахъбирен(гьарахъбирена/я); несов.]
отдалять(ся), удалять(ся), отстранять(ся), отклонять(ся);
сагаси гьунили нушала махьи цархIилти шимазибад гьарахъбиру новая дорога отдалит наш хутор от других аулов;
лебтанилра мезлукь хьунул гьарахъриру перен. все отдалят сплетницу. II сов. гьарахъбиэс.

гьарахъбиркес

[(гьарахъирк-ес, гьарахърирк-ес; гьарахъбиркдир-к-ес), гьарахъбиркур, гьарахъбиркули, гьарахъбиркуси, гьарахъбиркен(гьарахъбиркена/я); несов.]
1) удаляться, отдаляться;
хIу валкьаайчи мурдни гьарахъбиркур пока ты соберёшься, всадники удалятся;
арбякьунси манзил дусличи дус гьарахъбиркур прошедшее время с каждым годом больше и больше удаляется;
2) чураться;
терять близкие отношения;
узби булан гьарахъбиркули саби даже братья теряют близкие отношения. II сов. гьарахъбикес.

гьарахъбиэс

[(гьарахъи-эс, гьарахъри-эс; гьарахъди-эс), гьарахъбиуб, гьарахъбиубли, гьарахъбиубси, гьарахъи(гьарахъира/я); сов.]
удалиться, отдалиться;
гьункьяби нушачибад гьарахъбиуб путники от нас удалились. II несов. гьарахъбирес.

гьарахъдеш

[гьарахъдешли, гьарахъдешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
1) расстояние, дистанция;
хIекьли халаси гьарахъдеш огромное расстояние;
баари гьарахъдеш порядочное расстояние;
2) даль, дальность, отдалённость, удалённость;
гьарахъдеш узидешлис бекIмаххIедулхъан дальность не помеха братству;
2) перен. отдаление, разлука.

гьарахълаб

[(гьарахълаблав, гьарахълаблар) нареч.]
далеко, на расстоянии;
илала махьи гIяхIцадла гьарахълаб саби его хутор на приличном расстоянии.

гьарахъли

[нареч.]
1. далеко;
вдали, дальше;
гьарахъли кайзес встать далеко;
гьарахъли вархьес послать далеко;
мекъ бируси манзил гьарахъли ахIен время свадьбы не так далеко;
2. предлог за, в стороне от кого-чего;
поодаль от кого-чего. Гьарахъли ахIи неподалёку, недалеко от, невдалеке.

гьарахълиб

[(гьарахълиблив, гьарахълиблир) нареч.]
далеко, вдалеке;
в отдалении;
на расстоянии;
гьарахълиб чебиуси дубура видимая далеко гора;
гьарахълиб хIербирути адамти далеко живущие люди.

гьарахълибад

[(гьарахъливад, гьарахълирад) нареч.]
издалека;
гьарахълибад багьес узнать издалека;
гьарахълибад бакьес услышать издалека;
гьарахълибад чебаэс увидеть издалека;
гьарахълирад дурхIнала тIама-гьама дикьулри издалека доносились крики детей.

гьарахълибадси

[(гьарахъливадси, гьарахълирадси; гьарахълибадсибадти, гьарахълибадсирадти)]
пришедший, добравшийся издалека;
гьарахълибадсибадти гIяхIли кунаки, пришедшие издалека.

гьарахъси

[гьарахъти]
1) далёкий, дальний;
захолустный, удалённый, уединённый;
гьарахъси ши далёкий аул;
гьарахъси дубура далёкая гора;
гьарахъти улкни дальние страны;
гьарахъси дунъя далёкая страна, далёкий мир;
гьарахъси челябкьла далёкое будущее;
2) перен. об отношениях: холодный, неуважительный, отдалённый;
тухумлизивад гьарахъси адам человек, отдалённый от родственников;
3) перен. чуждый, имеющий мало общего с кем-чем-н.;
илра нура гьарахъти адамтира мы с ним люди далёкие;
4) перен. чуждый;
далёкий;
ил жалла пикрумазивад гьарахъси сай он далёк от мысли спорить;
5) дальний;
гьарахъси тухум дальний родственник.

гьараэс

[гьараиб, гьараили, гьараибси, гьараа(гьараая), III сов.]
1) оттеснить (давлением, напором), уволочь;
нег гьараэс уволочь мякину;
2) пустить вперёд, впереди;
мазалис кьяцни гьараэс пустить впереди овец козлов;
3) спустить (выпустить);
кIав гьараэс спустить воду из пруда (букв. снести запруду пруда). II несов. гьариэс.

гьарбарес

[(мн. гьардар-ес), гьарбариб, гьарбарили, гьарбарибси, гьарбара(гьарбарая), III сов.]
1) выпрямить, спрямить;
2) перен. исправить, поправиться;
илини сунела хатIа бусягIят гьарбариб он тотчас исправил свою ошибку. II несов. гьарбирес.

гьарбиз

[гьарбизли, гьарбизла, гьарбизуни;]
везение, удача, фарт;
иличил барх гьарбиз башар ему сопутствует везение;
гьарбизла адам сай он - везунчик, везунок.

гьарбизагар

[гьарбизагарти]
1. злополучный, злосчастный;
разг. незадачливый;
гьарбизагар бархIи незадачливый день;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -ти;
неудачник;
гьарбизагар ветаэс стать неудачником.

гьарбизагардеш

[гьарбизагардешли, гьарбизагардешла, гьарбизагардешуни;]
невезение, неудача;
прост. облом, пролёт, невезуха;
гьарбизагардешличивли удиикиб проиграл из-за невезения.

гьарбизес

[(мн. гьардиз-ес), гьарбизур, гьарбизурли, гьарбизурси, гьарбизи(гьарбизира/я), III сов.]
1) повезти, посчастливиться;
удаться, получиться;
имтихIяйчиб гьарбизур повезло на экзамене;
архIя гьарбизур путешествие удалось;
2) о лотерее: выиграть;
илис лотерея гьарбизур он выиграл в лотерею. ХIела хIянчи гьарбизаб благопож. да повезёт тебе в работе! II несов. гьарбилзес.

гьарбизунар

удачливый, везучий;
гьарбизунар адам везучий человек.

гьарбилзес

[(мн. гьардилз-ес), гьарбилзан, гьарбилзули, гьарбилзуси, гьарбилзен(гьарбилзена/я), III несов.]
1) спориться, идти успешно, удаваться;
ишбархIи илала хIянчи гьарбилзули саби сегодня у него работа спорится;
2) везти;
фартить;
сопутствовать везению;
гьариллис имтихIяйчиб гьархIебилзан не каждому везёт на экзамене. ХIед муэрлизибра балли гьарбилзаб! благопож. пусть тебе везёт даже во сне! II сов. гьарбизес.

гьарбирес

[(мн. гьардир-ес), гьарбиру(гьарбирар), гьарбирули, гьарбируси, гьарбирен(гьарбирена/я), III несов.]
1) выпрямлять, спрямлять;
бамсурси кьяш гьарбирес выпрямлять усталую ногу;
2) перен. исправлять, поправлять(ся). II сов. гьарбарес.

гьарбурцес

[(гьарурц-ес, гьаррурц-ес; гьардурц-ес), гьарбурцу, гьарбурцули, гьарбурцуси, гьарбурцен(гьарбурцена/я); несов.]
водить (на верёвке, поводке или будучи поводырём);
сукъур гьарурцес водить слепого;
унци гьардурцес водить быков на верёвке. II сов. гьарбуцес.

гьарбухъес

[(гьарухъ-ес, гьаррухъ-ес; гьардухъ-ес), гьарбухъун, гьарбухъи, гьарбухъунси, гьарбухъен(гьарбухъена/я); сов.]
убежать, удрать;
жаниварти циркларад гьардухъун звери убежали из цирка. II несов. гьарбулхъес.

гьарбуцес

[(гьаруц-ес, гьарруц-ес; гьардуц-ес), гьарбуциб, гьарбуцили, гьарбуцибси, гьарбуца(гьарбуцая); сов.]
повести (на верёвке, поводке или будучи поводырём). II несов. гьарбурцес.

гьарг-гьаргли

[нареч.]
раскрыто, обнажённо, оголённо;
откровенно;
см. гьаргли.

гьарг-кьяпIбарес

[(мн. гьарг-кьяпIдар-ес), гьарг-кьяпIбариб, гьарг-кьяпIбарили, гьарг-кьяпIбарибси, гьарг-кьяпIбара(гьарг-кьяпIбарая), III сов.]
открыть и закрыть;
дягIли улкьай гьарг-кьяпIбариб ветер открыл и закрыл окно. II несов. гьарг-кьяпIбирес.

гьарг-кьяпIбикIес

[(мн. гьарг-кьяпIдикI-ес), гьарг-кьяпIбикIар, гьарг-кьяпIбикIули, гьарг-кьяпIбикIуси, гьарг-кьяпIбикIен(гьарг-кьяпIбикIена/я), III несов.]
открываться и закрываться;
см. гьарг-кьяпIбирес.

гьарг-кьяпIбирес

[(мн. гьарг-кьяпIдир-ес), гьарг-кьяпIбиру(гьарг-кьяпIбирар), гьарг-кьяпIбирули, гьарг-кьяпIбируси, гьарг-кьяпIбирен(гьарг-кьяпIбирена/я), III несов.]
открывать(ся) и закрывать(ся);
хъяшали унза гьарг-кьяпIбирули сай ребёнок открывает и закрывает дверь. II сов. гьарг-кьяпIбиэс.

гьарга

[гьаргали, гьаргала;]
гьаргни;
веранда, навес.

гьарга-гIяя

[гьаргали, гьаргала, мн.,]
веранда и двор;
гьарзати гьаргагIяя просторные веранда и двор.

гьаргала

[гьаргалали, гьаргалала, гьаргалаби;]
веранда, терраса;
юртлизиб халаси гьаргалара леб в доме имеется и большая веранда.

гьаргалаб

[(гьаргалаблав, гьаргалаблар) нареч.]
на веранде, на террасе;
гьаргалаб чатIали пукьа белшун на веранде ласточка свила гнездо;
гьаргалаб дурхIни далайбикIулри дети пели песни на веранде;
дудеш гьаргалаблав тIашлири отец стоял на веранде.

гьаргат

[гьаргатли, гьаргатла, гьаргатуни;]
1) место перед домом;
2) навес (место, приспособленное для хранения и сушки чего-л.);
урцул гьаргатлизи кадихьиб дрова положил под навес.

гьаргбарес

[(гьаргвар-ес, гьарграр-ес; гьаргдар-ес), гьаргбариб, гьаргбарили, гьаргбарибси, гьаргбара(гьаргбарая); сов.]
1) открыть, распахнуть, растворить;
унза гьаргбарес открыть дверь;
2) откупорить;
распаковать;
3) обнажить, заголить;
михъири гьаргбарес обнажить грудь;
4) развернуть, раскутать;
раскрыть;
5) перен. вскрыть;
раскрыть, выискать, выявить;
илини гIилмулизиб сагаси анцIбукь гьаргбариб он раскрыл новое явление в науке;
6) перен. обнаружить;
букIуй сагаси гIиниз гьаргбариб чабан обнаружил новый родник;
7) перен. разжать;
хункIгьаргбарес разжать кулак;
II несов. гьаргбирес.

гьаргбарра!

[межд.]
эврика! (букв. открыл!).

гьаргбикIес

[(гьаргикI-ес, гьаргрикI-ес; гьаргдикI-ес), гьаргбикIар, гьаргбикIули, гьаргбикIуси, гьаргбикIен(гьаргбикIена/я); несов.]
1) открывать, распахивать, растворять;
2) откупоривать;
распаковывать;
3) разворачивать, раскутывать;
раскрывать;
4) обнажать(ся);
разг. заголяться;
яслилизибти дурхIни гьаргбикIули саби дети в яслях заголяются;
5) перен. вскрывать;
раскрывать, выискивать, выявлять;
5) перен. обнаруживать;
6) перен. разжимать.

гьаргбирес

[(гьаргир-ес, гьаргрир-ес; гьаргдир-ес), гьаргбиру(гьаргбирар), гьаргбирули, гьаргбируси, гьаргбирен(гьаргбирена/я); несов.]
1) открывать(ся), распахивать(ся), растворять(ся);
улкьай гьаргбирес открывать окно;
дягIбухъалли, улкьай гьаргбирар если подует ветер, окно растворится;
2) откупоривать(ся);
распаковывать(ся);
3) разворачивать(ся), раскутывать(ся);
раскрывать(ся);
4) обнажать(ся);
разг. заголять(ся);
бусути дурхIни гьаргбирули саби спящие дети заголяются;
5) перен. вскрывать(ся);
раскрывать(ся), выискивать(ся), выявлять(ся);
арцла камдеш гьаргбирес выявлять недостачу денег;
6) перен. обнаруживать(ся);
7) перен. разжимать(ся). II сов. гьаргбиэс.

гьаргбирхъес

[(гьаргирхъ-ес, гьаргрирхъ-ес; гьаргбирхъдир-хъ-ес), гьаргбирхъу]
(ур), -ули, -уси, -ен(-ена/я), -яхъес, -ни;
несов. см. гьаргбирес. II сов. гьаргбяхъес.

гьаргбиубдеш

[(гьаргиубдеш, гьаргриубдеш; гьаргдиубдеш), гьаргбиубдешли, гьаргбиубдешла, ед.]
и мн.,
1) открытость, раскрытость, распахнутость;
раствор;
унзала гьаргдиубдеш раствор дверей;
2) откупоренность;
3) обнажённость, заголённость;
4) раскутанность;
развёрнутость;
бергурси гьаргбиубдеш развернутость скатанного;
5) перен. раскрытость, выявленность;
6) перен. обнаружение;
7) перен. разжатость;
хункIла гьаргбиубдеш разжатость кулака;
8) перен. о цветах, почках: раскрытость.

гьаргбиэс

[(гьарги-эс, гьаргри-эс; гьаргди-эс), гьаргбиуб, гьаргбиубли, гьаргбиубси, гьарги(гьаргира/я); сов.]
1) открыться, раскрыться, распахнуться;
раствориться;
унза гьаргдиуб двери открылись;
2) откупориться;
распаковаться;
3) обнажиться;
разг. заголиться;
бусути гьаргбиубли саби спящие заголились;
4) раскутаться;
раскрыться;
развернуться;
бергурси гьаргбиуб развернулось скатанное;
5) перен. вскрыться;
раскрыться, выискаться, выявиться;
кассализиб арцла камдеш гьаргбиуб в кассе выявилась недостача денег;
6) перен. обнаружиться;
ил агарли виъни гьаргбиуб обнаружилось, что его нет;
7) перен. разжаться;
хункIсаби-сабил гьаргбиуб кулак разжался сам собой;
8) перен. о цветах, почках: распуститься;
кIинчIби гьаргдиуб распустились почки;
9) перен. о чувствах: пробудиться;
гьаларла хIялани гьаргдиуб пробудились прежние чувства. II несов. гьаргбирес.

гьаргбулхъес

[(гьаргулхъ-ес, гьаргрулхъ-ес; гьаргбулхъдул-хъ-ес), гьаргбулхъан, гьаргбулхъули, гьаргбулхъуси, гьаргбулхъен(гьаргбулхъена/я); несов.]
обнажаться, оголяться;
михъири гьаргбулхъули саби оголяется грудь;
см. гьаргбирес. II сов. гьаргбухъес.

гьаргбухъес

[(гьаргухъ-ес, гьаргрухъ-ес; гьаргдухъ-ес), гьаргбухъун, гьаргбухъи, гьаргбухъунси, гьаргбухъен(гьаргбухъена/я); сов.]
обнажиться, оголиться;
см. гьаргбиэс. II несов. гьаргбулхъес.

гьаргбяхъес

[(гьаргвяхъ-ес, гьаргряхъ-ес; гьаргдяхъ-ес), гьаргбяхъиб, гьаргбяхъили, гьаргбяхъибси, гьаргбяхъи(гьаргбяхъира/я), гьаргяхъес, гьаргбяхъни; сов.] см. гьаргбарес. II несов. гьаргбирхъес.

гьаргдеш

[гьаргдешли, гьаргдешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
открытость, обнажённость, оголённость;
раскрытие, обнажение;
хутIла гьимирла гьаргдеш оголённость электрического провода;
уркIила гьаргдеш перен. откровенность, открытость сердца.

гьаргдешагар

[гьаргдешагарти]
без открытости, без обнажения;
не имеющий открытости, обнажения, оголённости;
гьаргдешагар ти гъай перен. неоткровенный разговор.

гьаргдешагарли

[нареч.]
без открытости, без обнажения, без оголённости;
без откровения;
гьаргдешагарли гъайикIес перен. говорить без откровения.

гьаргил

см. гьаргси.

гьаргли

[нареч.]
открыто, распахнуто, обнажённо;
голышом;
нараспашку;
улкьай гьаргли саби окно открыто;
гIяхIяйс нушала унза мурталра гьаргли дирар двери нашего дома всегда будут открыты для гостей.

гьаргсабарес

[(гьаргсабарсар-ес, гьаргсабарсарар-ес; гьаргсабарсадар-ес), гьаргсабариб, гьаргсабарили, гьаргсабарибси, гьаргсабара(гьаргсабарая); сов.] см. гьаргбарес
4). II несов. гьаргсабирес.

гьаргсабирес

[(гьаргсабирсайр-ес, гьаргсабирсарир-ес; гьаргсабирсадир-ес), гьаргсабиру(гьаргсабирар), гьаргсабирули, гьаргсабируси, гьаргсабирен(гьаргсабирена/я); несов.] см. гьаргбирес
4). II сов. гьаргсабиэс.

гьаргсабиэс

[(гьаргсабисай-эс, гьаргсабисари-эс; гьаргсабисади-эс), гьаргсабиуб, гьаргсабиубли, гьаргсабиубси, гьаргсабии(гьаргсабиира/я); сов.] см. гьаргбиэс
4). II несов. гьаргсабирес.

гьаргси

[гьаргти]
1) открытый;
раскрытый, распахнутый;
отверстый, разверстый;
гьаргти къапу раскрытые ворота;
2) обнажённый, голый;
гьаргти хъуцIруми обнажённые плечи;
3) откупоренный;
распакованный;
гьаргси шиша откупоренная бутылка;
4) перен. раскрытый, выявленный;
5) перен. прямой, явный, открытый;
гьаргси къяна явная ложь. Гьаргси кагъар открытое письмо. Гьаргти унзала бархIи день открытых дверей (в учебном заведении).

гьардеш

[гьардешли, гьардешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
расположенность лицевой стороной.

гьардуц

[гьардуцли, гьардуцла, гьардуцуни;]
поводок, верёвка, на котором водят волов, быков и др.;
гъезла гьардуц волосяной поводок, волосяная верёвка.

гьарза-бягIубарес

[(мн. гьарза-бягIубардягIудар-ес), гьарза-бягIубариб, гьарза-бягIубарили, гьарза-бягIубарибси, гьарза-бягIубара(гьарза-бягIубарая), III сов.]
расширить, увеличить, сделать свободным;
раздвинуть, раздать;
илини сунела хъу гьарза-бягIубариб он расширил своё поле. II несов. гьарза-бягIубирес.

гьарза-бягIубирес

[(мн. гьарза-бягIубирдягIудир-ес), гьарза-бягIубиру(гьарза-бягIубирар), гьарза-бягIубирули, гьарза-бягIубируси, гьарза-бягIубирен(гьарза-бягIубирена/я), III несов.]
расширять(ся), увеличивать(ся);
см. гьарзабирес
1). II сов. гьарза-бягIубиэс.

гьарза-бягIубиэс

[(мн. гьарза-бягIубидягIуди-эс), гьарза-бягIубиуб, гьарза-бягIубиубли, гьарза-бягIубиубси, гьарза-бягIуи(гьарза-бягIуира/я), III сов.]
расшириться, увеличиться;
раздвинуться;
см. гьарзабиэс
1). II несов. гьарза-бягIубирес.

гьарза-бягIудеш

[гьарзали, гьарзала, ед.,] см. гьарзадеш

гьарза-бягIули

[нареч.]
широко, размашисто;
см. гьарзали

гьарза-бягIуси

обширный;
см. гьарзаси

гьарза-гьарзали

[нареч.]
1) широко, размашисто;
свободно;
гьарзагьарзали дабри далдикиб обувь свободно подошла;
2) пошире;
шире-шире;
ганз гьарзагьарзали кацIа делай шаг пошире.

гьарзабарес

[(мн. гьарзадар-ес), гьарзабариб, гьарзабарили, гьарзабарибси, гьарзабара(гьарзабарая), III сов.]
1) расширить, увеличить, сделать свободным;
раздвинуть, раздать;
азбар гьарзабарес расширить двор;
хIева гьарзабарес сделать платье (рубашку) свободным;
2) перен. сделать изобильным, обильным;
берк-бержла продуктуни гьарзадарес сделать продукты питания изобильными, создать изобилие продуктов питания. II несов. гьарзабирес.

гьарзабизес

[(мн. гьарзадиз-ес), гьарзабизур, гьарзабизурли, гьарзабизурси, гьарзабизи(гьарзабизира/я), III сов.]
1) показаться просторным, свободным;
илдала азбар гьарзабизур их двор показался просторным;
2) перен. показаться изобильным, обильным;
шантала яшав гьарзабизур достаток сельчан показался изобильным. II несов. гьарзабилзес.

гьарзабикIес

[(мн.гьарзадикI-ес), гьарзабикIар, гьарзабикIули, гьарзабикIуси, гьарзабикIен(гьарзабикIена/я), III несов.]
1) расширяться, увеличиваться, становиться свободным;
раздаваться;
илдала давла гьарзабикIули саби их богатство увеличивается;
2) перен. становиться изобильным, обильным;
берк-берж гьарзадикIули сари продукты питания имеются в изобилии.

гьарзабилзес

[(мн. гьарзадилз-ес), гьарзабилзан, гьарзабилзули, гьарзабилзуси, гьарзабилзен(гьарзабилзена/я), III несов.]
1) казаться просторным, свободным;
илдала юрт гьарзабилзули саби их дом кажется просторным;
2) перен. казаться изобильным, обильным. II сов. гьарзабизес.

гьарзабирес

[(мн. гьарзадир-ес), гьарзабиру(гьарзабирар), гьарзабирули, гьарзабируси, гьарзабирен(гьарзабирена/я), III несов.]
1) расширять(ся), увеличивать(ся);
унруби юрт гьарзабирес бехIбихьиб соседи начали расширять дом;
2) оказываться, быть шире, больше размером;
хIева набчи гьарзабирар рубашка мне будет больше;
3) перен. делать (становиться) изобильным, обильным;
хъалибаргла яшав гьарзабирули саби достаток семьи становится изобильным. II сов. гьарзабиэс.

гьарзабиубдеш

[(мн. гьарзадиубдеш), гьарзабиубдешли, гьарзабиубдешла, ед.]
и мн.,
1) расширение, увеличение;
чIябарла гьарзабиубдеш расширение площади;
2) перен. изобильность, обильность.

гьарзабиэс

[(мн. гьарзади-эс), гьарзабиуб, гьарзабиубли, гьарзабиубси, гьарзаи(гьарзаира/я), III сов.]
1) расшириться, увеличиться;
раздвинуться;
ваяхI урасибхIели, хъали гьарзабиуб когда убрали вещи, комната расширилась;
2) оказаться, быть шире, больше размером;
набчи костюм гьарзабиуб мне костюм оказался широким;
3) перен. стать изобильным, обильным;
умножиться. Мекъ гIеркъабитIаб, разидеш имцIабиаб! благопож. да продлится свадьба и умножится веселье. II несов. гьарзабирес.

гьарзадеш

[гьарзадешли, гьарзадешла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
1) ширь, широта, свобода, простор;
просторность;
хъулрала гьарзадеш просторность комнат;
2) перен. изобилие, обилие, достаток, избыток;
щедрость;
продуктунала гьарзадеш изобилие продуктов. Лебдешлизиб гьарзадеш гIяхIси бирар погов. в достатке желательно изобилие.

гьарзадешагар

[гьарзадешагарти]
1) не широкий, не свободный, непросторный;
гьарзадешагар зал непросторный зал;
2) перен. неизобильный, необильный.

гьарзали

[нареч.]
1) широко, свободно, просторно;
2) перен. вдоволь;
обильно;
изобильно, много;
в изобилии, во множестве;
илдала яшав гьарзали саби их достаток изобилен;
ишдус заб-марка гьарзали лерри в этом году дожди были в изобилии.

гьарзалибирес

[(мн. гьарзалидир-ес), гьарзалибирар, гьарзалибирули, гьарзалибируси, гьарзалибирен(гьарзалибирена/я), III несов.]
1) бывать свободным, оказываться больше (не впору);
2) бывать в изобилии. II сов. гьарзалибиэс.

гьарзалибиэс

[(мн. гьарзалиди-эс), гьарзалибиуб, гьарзалибиубли, гьарзалибиубси, гьарзалии(гьарзалиира/я), III сов.]
1) быть свободным, оказаться больше (не впору);
2) быть в изобилии. II сов. гьарзалибирес.

гьарзаси

[гьарзати]
1) широкий, свободный, просторный, поместительный;
мешковатый (об одежде);
гьарзаси кьакьа широкая улица;
гьарзаси хIева свободная рубашка;
2) перен. вольный, привольный, раздольный;
гьарзати гIямру привольная жизнь;
3) перен. достаточный, изобильный;
обильный;
гьарзаси яшав жизнь в достатке.

гьарзуд

[гьарзудли, гьарзудла, гьарзудуни;]
простор, просторное место;
гьарзудличи дурабухъес выйти на простор.

гьари

1. нареч. где? гьари дила неш? где моя мама? 2. частица -ка, ну-ка;
пожалуйте;
ваши гьари иша! ну-ка, иди сюда или иди-ка! кайи гьари! садись-ка! Гьаригу ну, ну-ка. Гьаригу хIела хъали будь добр, извольте. Гьаригу ца! а ну-ка, ну-тка. Гьари-гьари! ну-ка, ну-ка. Гьария! ну-ка, будьте добры, извольте!

гьарианти

[гьариантани, гьариантала, мн.,]
вид игры (перетягивание в игре «в чижики»).

гьарикIун

частица ну-ка, ну-тка;
потрудись;
изволь(те);
гьарикIун, гъамии ну-ка подойди;
гьарикIун, гьачам гьатIи дакIирая потрудитесь прийти ещё раз;
гьарикIун, вархьли кайзи изволь стоять смирно.

гьарил

1. мест. каждый;
каждый встречный и поперечный;
любой;
разный, всяк, всякий;
гьарил адам каждый человек;
гьарил анцIбукь каждое событие;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -ти;
каждый, всякий;
гьарил вегIлис вегI хужаим сай каждый сам себе хозяин;
гьарилли сунела имканти дала всякий знает свои возможности. Гьарил гачлис чуть что, по малейшему поводу.

гьарилласи

[гьариллати]
собственный;
гьариллати хъулри собственные дома;
гьарилласи вегIдеш собственное имущество.

гьариэс

[гьариу, гьариули, гьариуси, гьариэн(гьариэна/я), III несов.]
1) оттеснять давлением, напором;
волочь;
нег гьариэс волочь мякину;
2) пускать вперёд, впереди;
3) спускать воду;
шара гьариэс спускать воду водоёма. II сов. гьараэс.

гьарли

[нареч.]
1) лицевой стороной;
прямо, открыто;
чIянкIи гьарли саби ткань расположена лицевой стороной;
лерил секIал гьарли сари всё прямо, открыто;
2) все вместе;
лерилра гьарли дакIирая приходите все вместе.

гьарли-марли

1. нареч. в самом деле, на самом деле, в действительности, действительно;
в полном смысле слова, вне (всякого) или без (всякого) сомнения;
гьарлимарли леб действительно имеется;
гьарлимарли илкьяйда ахIен в действительности не так;
ил гьарлимарли духуси адам сай он действительно умный человек;
гьарлимарли викIуду? в самом деле говоришь? 2. вводн. сл. серьёзно, кроме шуток, в самом деле;
ягъари, гьарлимарли, хIу кьабуллирив? неужели, серьёзно, ты согласен?

гьарли-марси

[гьарлити]
1) совершенный, истинный, настоящий, доподлинный, подлинный;
определённый, законченный, заправский;
окончательный;
гьарлимарси жагадеш совершенная, истинная красота;
гьарлимарси адам настоящий человек;
гьарлимарси документ подлинный документ;
гьарлимарси уста заправский мастер;
2) натуральный, природный, живой, неподдельный, неприкрашенный, оригинальный;
гьарлимарси дарай натуральный шёлк;
гьарлити дукелцIи натуральный, неподдельный смех;
3) прирождённый, природный;
гьарлимарси пагьму прирождённый талант;
4) прямой;
собственный;
типичный;
углублённый;
гьарлимарси жаваб прямой ответ.

гьарс!

межд. асса! (танцевальный возглас).

гьарси

[гьарти]
1) прямой, открытый, лицевой;
2) грам. именительный;
гьарси уйхъу падеж именительный падеж;
гьарти ахIенти падежуни косвенные падежи (букв. падежи кроме именительного). Гьарси гъай прямая речь. Гьарси ахIенси гъай косвенная речь (букв. не прямая речь).

гьарссяхI!

[межд.]
асса!

гьартар

[гьартарли, гьартарла, мн.,]
о чересчур просторной, свободной одежде: болтание;
палтарла гьартар болтание одежды.

гьартарбикIес

[(мн. гьартардикI-ес), гьартарбикIар, гьартарбикIули, гьартарбикIуси, гьартарбикIен(гьартарбикIена/я), III несов.]
об одежде: болтаться;
гьарзати палтар гьартардикIар просторная одежда будет болтаться.

гьартарбулхъес

[(мн. гьартардулхъ-ес), гьартарбулхъан, гьартарбулхъули, гьартарбулхъуси, гьартарбулхъен(гьартарбулхъена/я), III несов.]
болтаться;
хъуцIрумачиб пиджак гьартарбулхъули саби пиджак болтается на плечах. II сов. гьартарбухъес.

гьартарбухъес

[(мн.гьартардухъ-ес), гьартарбухъун, гьартарбухъи, гьартарбухъунси, гьартарбухъен(гьартарбухъена/я), III сов.]
болтнуться. II несов. гьартарбулхъес.

гьартарли

[нареч.]
1) о верёвке, канате и т.д.: слабо, не туго;
илала ири гьартарли саби у него ремень слаб;
2) об одежде: широко, мешковато, не по размеру.

гьартарси

[гьартарти]
1) о верёвке, канате: слабый, не тугой;
гьартарси гьимир не тугая верёвка;
2) об одежде: широкий, мешковатый, большой, не по размеру;
гьартарти палтарла вегI обладатель мешковатой одежды.

гьартаръала

[гьартаръалали, гьартаръалала, мн.,]
о, чересчур просторной одежде: болтание;
см. гьартар.

гьаруш

[гьарушли, гьарушла, мн.,]
буза;
гьаруш дарес приготовить бузу;
гьарушла хъаба чарка, чаша бузы;
гьарушла бержес выпить бузу;
гьарушли велкъес напиться бузы.

гьархIебизес

[(мн. гьархIедиз-ес), гьархIебизур, гьархIебизурли, гьархIебизурси, III сов.]
провалиться, проиграть;
разг. не повезти;
перен. обанкротиться;
гьархIебизни конец, неудача, фиаско. II несов. гьархIебилзес.

гьархIебилзан

1. прич. от гьархIебилзес;
2. в знач. прил. неудачливый;
разг. невезучий;
гьархIебилзан адам невезучий человек;
гьархIебилзан бархIи неудачливый день;
3. в знач. сущ.;
-ни, -на, -ти;
невезучий, неудачник.

гьархIебилзес

[(мн. гьархIедилз-ес), гьархIебилзан, гьархIебилзули, гьархIебилзуси, III несов.]
1) проваливаться, проигрывать (в каком-л. деле);
разг. не везти;
гьархIебилзни невезение;
2) перен. банкротиться. II сов. гьархIебизес.

гьархIели

[нареч.]
всегда, завсегда, постоянно, всякий раз, во всякое время, в любое время, неизменно, постоянно;
гьархIели илис жаликIес дигахъу он всегда любит спорить;
ил гьархIели набчил барх бихулра его я всегда ношу с собой.

гьарчебакIес

[(гьарчевакI-ес, гьарчеракI-ес; гьарчедакI-ес), гьарчебакIиб, гьарчебакIили, гьарчебакIибси, гьарчебакIи(гьарчебакIира/я); сов.] см. гьаббакIес. II несов. гьарчебикIес.

гьарчебикIес

[(гьарчеикI-ес, гьарчерикI-ес; гьарчедикI-ес), гьарчебикIар, гьарчебикIули, гьарчебикIуси, гьарчебикIен(гьарчебикIена/я); несов.] см. гьаббикIес. II сов. гьарчебакIес.

гьарш

[гьаршли, гьаршла, ед.]
и мн. (совокуп: -ани);
1) зыбка, подвесная колыбель, люлька;
гьаршлизив гьарширес качать в зыбке;
2) мн. движения качели;
гьалакти гьарш быстрые движения качели;
3) первая часть сложных слов со знач. «качать;
покачать»: гьаршбирес качать;
гьаршбикIес качаться и т.д.

гьаршар

[гьаршарли, гьаршарла, мн.,] см. гьарш.

гьаршарбарес

[(гьаршарвар-ес, гьаршаррар-ес; гьаршардар-ес), гьаршарбариб, гьаршарбарили, гьаршарбарибси, гьаршарбара(гьаршарбарая); сов.] см. гьаршбарес. II несов. гьаршарбирес.

гьаршарбикIес

[(гьаршарикI-ес, гьаршаррикI-ес; гьаршардикI-ес), гьаршарбикIар, гьаршарбикIули, гьаршарбикIуси, гьаршарбикIен(гьаршарбикIена/я); несов.] см. гьаршбикIес.

гьаршарбирес

[(гьаршарир-ес, гьаршаррир-ес; гьаршардир-ес), гьаршарбиру(гьаршарбирар), гьаршарбирули, гьаршарбируси, гьаршарбирен(гьаршарбирена/я); несов.] см. гьаршбирес. II сов. гьаршарбиэс.

гьаршарбиэс

[(гьаршари-эс, гьаршарри-эс; гьаршарди-эс), гьаршарбиуб, гьаршарбиубли, гьаршарбиубси, гьаршари(гьаршарира/я); сов.] см. гьаршбиэс. II несов. гьаршарбирес.

гьаршарбулхъес

[(гьаршарулхъ-ес, гьаршаррулхъ-ес; гьаршардулхъ-ес), гьаршарбулхъан, гьаршарбулхъули, гьаршарбулхъуси, гьаршарбулхъен(гьаршарбулхъена/я); несов.] см. гьаршбулхъес. II сов. гьаршарбухъес.

гьаршарбухъес

[(гьаршарухъ-ес, гьаршаррухъ-ес; гьаршардухъ-ес), гьаршарбухъун, гьаршарбухъи, гьаршарбухъунси, гьаршарбухъен(гьаршарбухъена/я); сов.] см. гьаршбухъес. II несов. гьаршарбулхъес.

гьаршаръала

[гьаршаръалали, гьаршаръалала, мн.,] см. гьаршъала.

гьаршбарес

[(гьаршвар-ес, гьаршрар-ес; гьаршдар-ес), гьаршбариб, гьаршбарили, гьаршбарибси, гьаршбара(гьаршбарая); сов.]
раскачать, покачать;
гьаршдукIгьаршбарес раскачать качели. II несов. гьаршбирес.

гьаршбикIес

[(гьаршикI-ес, гьаршрикI-ес; гьаршдикI-ес), гьаршбикIар, гьаршбикIули, гьаршбикIуси, гьаршбикIен(гьаршбикIена/я); несов.]
качаться, мотаться;
гьамадли гьаршбикIуси легко раскачивающийся.

гьаршбирес

[(гьаршир-ес, гьаршрир-ес; гьаршдир-ес), гьаршбиру(гьаршбирар), гьаршбирули, гьаршбируси, гьаршбирен(гьаршбирена/я); несов.]
качать(ся), мотать(ся);
илини виштIал узи гьарширули сай он качает младшего брата. II сов. гьаршбиэс.

гьаршбулхъес

[(гьаршулхъ-ес, гьаршрулхъ-ес; гьаршдулхъ-ес), гьаршбулхъан, гьаршбулхъули, гьаршбулхъуси, гьаршбулхъен(гьаршбулхъена/я); несов.]
качаться, мотаться;
см. гьаршбикIес. II сов. гьаршбухъес.

гьаршбухъес

[(гьаршухъ-ес, гьаршрухъ-ес; гьаршдухъ-ес), гьаршбухъун, гьаршбухъи, гьаршбухъунси, гьаршбухъен(гьаршбухъена/я); сов.]
покачаться, раскачаться. II несов. гьаршбулхъес.

гьаршдукI

[гьаршдукIли, гьаршдукIла, гьаршдукIуни;]
подвесные качели;
гамак;
люлька, висячая колыбель для ребёнка;
гьаршдукI баршес повесить качели;
гьаршдукIличи кайрес садиться на качели;
дурхIни гьаршдукIличиб гьаршбикIули саби дети качаются на качелях;
гьаршдукIлав дурхIя усаун на качелях дитя уснуло;
~- ута кресло-качалка.

гьаршдукIлаирес

[(гьаршдукIларир-ес; гьаршдукIладир-ес), гьаршдукIлаиру(гьаршдукIлаар), гьаршдукIлаирули, гьаршдукIлаируси, гьаршдукIлаирен(гьаршдукIлаирена/я), I, несов.]
укачиваться (от качки);
ил левгIев жявли гьаршдукIлаируси сай он слишком быстро укачивается. II сов. гьаршдукIлаиэс.

гьаршдукIлаиэс

[(гьаршдукIлари-эс; гьаршдукIлади-эс), гьаршдукIлауб, гьаршдукIлаубли, гьаршдукIлаубси, гьаршдукIлаи(гьаршдукIлаира/я), I, сов.]
укачаться (от качки);
хъяша гьаршдукIлаубли сай ребёнок укачался. II несов. гьаршдукIлаирес.

гьаршъала

[гьаршъалали, гьаршъалала, мн.,] см. гьарш.

гьасайэс

[гьасайу(гьасайур), гьасайули, гьасайуси, гьасайэн(гьасайэна/я), III несов.]
представляться, чудиться, мерещиться;
илис челябкьла гьасайули саби ему представляется будущее. II сов. гьасаэс.

гьасаэс

[гьасаиб, гьасаили, гьасаибси, гьасаа(гьасаая), III сов.]
представиться, почудиться, померещиться;
унрас къаралди гьасаиб соседу почудился призрак. II несов. гьасайэс.

гьатIи

частица
1) ещё;
гьачам гьатIи барес ещё раз сделать;
ца гьатIи касес взять ещё одного;
гIур се бируси гьатIи?! что ещё поделаешь?!
2) разве;
ит вакIилив гьатIи? разве он пришёл?

гьатIи-гьатIи

частица см. гьатIи.

гьатIира

[нареч.]
ещё, ещё раз;
ил гьатIира лявкьян он придёт ещё;
гьатIира халаси асар ещё большее влияние;
гьатIира гIяхIил саби ещё лучше. ГьатIира бархьли буралли а лучше (вернее, точнее) сказать. ГьатIира гIяхIси вводн. сл. лучше, лучше всего.

гьатIиралра

[нареч.]
ещё;
и ещё;
гьатIиралра гIяхIси саби ещё лучше;
гьатIиралра декIси мах ещё тяжелее ноша;
гьатIиралра бизиси хурег ещё вкуснее еда.

гьаутес

[(мн. гьаутдурт-ес), гьаутар, гьаутули, гьаутуси, гьаутен(гьаутена/я), III несов.]
сворачиваться (закрывая, закупоривая что-л.);
засоряться;
турбализи няс гьаутули сари труба закупоривается, засоряется грязью. II сов. гьабертес.

гьачам

1. нареч. а) один раз, однажды, единожды, как-то, когда-то;
гьачам буралли баибси саби достаточно сказать один раз;
б) ещё один раз, ещё раз;
в) однажды, раз;
гьачам ну илав къаршиикира однажды я оказался там;
г) пока, сперва;
гьачам хIечи хъарси бара сначала сделай, что положено тебе делать;
2. союз то-то;
гьачам чяхIбикIар, гьачам вязбикIар то льётся дождь, то моросит;
гьачам вашар, гьачам арвашар то приходит, то уходит;
гьачам итав, гьачам ишав то там, то здесь. Гьачам бируси разовый, единовременный. Гьачамра-сера не один раз, не единожды. Гьачам бурибси гъай гъабзани къянахIебиру погов. от сказанного слова мужчина не откажется.

гьачам-гьатIи

[нареч.]
ещё, ещё раз;
снова;
гьачамгьатIи бура! ещё раз скажи-ка! гьачамгьатIи вакIи приходи ещё раз.

гьачам-гьачам

[нареч.]
по одному разу;
нуша гьачамгьачам ита дякьунра мы туда ходили по одному разу.

гьачам-кIийна

[нареч.]
один-два раза;
гьачамкIийна бурили хьалли, илдани иргъули ахIен они не понимают, если говорить один-два раза.

гьачамалра

[нареч.]
1) хоть раз;
гьачамалра хIу набчи вакIирив? хоть раз ты ко мне приходил?
2) ни разу;
хIу гьачамалра набчи хIекIири ты ни разу ко мне не приходил.

гьачамичиб-гьачам

[нареч.]
всё больше и больше;
сильнее и сильнее, с нарастанием;
гьачамичибгьачам бугIярбикIес с нарастанием холодеть;
гьачамичибгьачам бахъбикIес всё больше и больше увеличиваться.

гьачамла

одноразовый, разовый;
гьачамла багьа бедни разовая оплата;
гьачамла билет одноразовый билет.

гьачамладеш

[гьачамладешли, гьачамладешла, мн.,]
разовость;
билетла гьачамладеш илини хIисабхIебариб он не обратил внимания на разовость билета.

гьачамли

[нареч.]
за один раз, в один приём, в один раз, зараз, одним разом, разом;
лерилра ваяхIгьачамли духес кьасбариб решил снести все вещи одним разом.

гьачамлис

[нареч.]
пока что, покамест, покуда;
гьачамлис илав чилра агара пока там никого нет;
гьачамлис хIу виштIалири покамест ты маленький.

гьачамличиб-гьачам

[нареч.]
раз за разом, снова и снова;
с каждым разом;
илдала кьукья гьачамличибгьачам халабикIули саби ихняя группа растёт с каждым разом.

гьачамра-сера

[нареч.]
один раз, единожды, единовременно;
гьачамрасера вакIниличибли анцIбукь таманхIебирар дело не кончится одним посещением.

гьачамхIели

[нареч.]
один раз, иногда, иной раз, порой, подчас, временами, кое-когда;
гьачамхIели вакIи приходи один раз;
гьачамхIели гьавикIур заходит порой;
гьачамхIели цаван гъайикIар, гьачамхIели цараван один раз одно говорит, другой раз другое;
гьачамхIели ца буру, гьачамхIели цархIил иногда одно говорит, иногда другое;
гьачамхIели дягI булхъан, гьачамхIели урзар порой ветер поднимется, порой дождь пойдёт.

гьаэс

[гьаиб, гьаили, гьаибси, гьаа(гьаая), III сов.]
предсказать, предречь. II несов. гьаирес.

гьая

[гьаяли, гьаяла;]
гьайми;
верёвка;
гантирла гьая пеньковая веревка. Гьая бухъяна гIяхIси бирар, гъай - къантIа погов. верёвка хороша длинная, речь - краткая.

гье

[гьели, гьела, ед.]
и мн., семя, семена;
гье дегIес посеять семена;
гьела анкIи семенная пшеница.

гье-гье!

[межд.]
хе-хе (служит для обозначения сдержанного смеха или усмешки);
гьегье!! ил се пайдаагар секIал саби? хе-хе! это что за ерунда?

гье-гьебарес

[(гье-гьевар-ес, гье-гьерар-ес; гье-гьедар-ес), гье-гьебариб, гье-гьебарили, гье-гьебарибси, гье-гьебара(гье-гьебарая); сов.]
усмехнуться, поднять на смех;
произнести «хе-хе»;
илала хIянчи лебтанилра гье-гьебариб все усмехнулись над его работой. II несов. гье-гьебирес.

гье-гьебикIес

[(гье-гьеикI-ес, гье-гьерикI-ес; гье-гьедикI-ес), гье-гьебикIар, гье-гьебикIули, гье-гьебикIуси, гье-гьебикIен(гье-гьебикIена/я); несов.]
усмехаться, произносить хе-хе.

гье-гьебирес

[(гье-гьеир-ес, гье-гьерир-ес; гье-гьедир-ес), гье-гьебиру(гье-гьебирар), гье-гьебирули, гье-гьебируси, гье-гьебирен(гье-гьебирена/я); несов.]
усмехаться, поднимать на смех;
произносить «хе-хе»;
чятлизибти хъяшни гье-гьебирули сай усмехается над детьми, находящимися в грязи. II сов. гье-гьебарес.

гье-гьебулхъес

[(гьеулхъ-ес, гьерулхъ-ес; гьедулхъ-ес), гьеан, гьеули, гьеуси, гьеен(гьеена/я); несов.] см. гье-гьебирес. II сов. гье-гьебухъес.

гье-гьебухъес

[(гьеухъ-ес, гьерухъ-ес; гьедухъ-ес), гьеун, гьеи, гьеунси, гьеен(гьеена/я); сов.] см. гье-гьебарес. II несов. гье-гьебулхъес.

гье-гьей!

[межд.]
ого (выражает удивление);
гьегьей!, сецад хIу халаваилри! ого, как ты вырос!

гье-гьеллелей!

[межд.]
ого-го, ого-го-го (выражает удивление, восхищение, одобрение и т. п.);
гьегьеллелей!! сецад жагаси мерал! ого-го! какое красивое место!

гье-гьем!

[межд.]
хм (выражает сомнение, недоверие, заминку и другие подобные чувства).

гье2!

[межд.]
хе (обозначает короткий, иронический смешок);
гье2!! ил суратличи мешулив гьатIи? хе! разве это похоже на рисунок?

гьебикIес

[(гьеикI-ес, гьерикI-ес; гьедикI-ес), гьебикIар, гьебикIули, гьебикIуси, гьебикIен(гьебикIена/я); несов.]
говорить «хе» (выражая иронический смешок);
илала хIянчи чебаалли чи-дигара гьеикIар увидев его работу, кто-угодно будет говорить «хе».

гьегь

1. -ли, -ла, ед. (совокуп: -ани);
пар, испарение;
хъумачибад гьегь ахъбирули саби с полей поднимается пар;
зараллати гьегьани вредные испарения;
2. первая часть сложных слов со знач. «превращаться в пар»: гьегьарес превращаться в пар и т.д.

гьегьала

[гьегьли, гьегьла, мн.,] см. гьегь.

гьегьарес

[гьегьарар, гьегьарули, гьегьаруси, гьегьарен(гьегьарена/я), III несов.]
превращаться в пар, образовываться пар;
хIямамла печличи чяхIдарибти шин гьегьарули сари вода, наплесканная на печь бани, превращается в пар. II сов. гьегьаэс.

гьегьаэс

[гьегьаур, гьегьаурли, гьегьаурси, гьегьаи(гьегьаира/я), III сов.]
превратиться в пар, образоваться пар;
хIябцси ва буцIарси гьегьаур образовался влажный и горячий пар. II несов. гьегьарес.

гьегьбикIес

[(мн. гьегьдикI-ес), гьегьбикIар, гьегьбикIули, гьегьбикIуси, гьегьбикIен(гьегьбикIена/я), III несов.]
выделять пар, испускать пар, парок.

гьегьлабарес

[(мн. гьегьладар-ес), гьегьлабариб, гьегьлабарили, гьегьлабарибси, гьегьлабара(гьегьлабарая), III сов.]
пропалить, пропарить;
урцул гьегьлабарес пропарить древесину;
банилизир лигуби гьегьладарес шутл. пропарить косточки в бане. II несов. гьегьлабирес.

гьегьлабирес

[(мн. гьегьладир-ес), гьегьлабиру(гьегьлабирар), гьегьлабирули, гьегьлабируси, гьегьлабирен(гьегьлабирена/я), III несов.]
парить, пропаривать(ся);
овощуни гьегьладирес парить овощи. II сов. гьегьлабиэс.

гьегьлибирхъес

[(мн. гьегьлидирхъ-ес), гьегьлибирхъур, гьегьлибирхъули, гьегьлибирхъуси, гьегьлибирхъен(гьегьлибирхъена/я), гьегьлибирхъяхъес, гьегьлибирхъни, III несов.]
парить, пропаривать;
см. гьегьлабирес. II сов. гьегьлибяхъес.

гьегьлибяхъес

[(мн. гьегьлидяхъ-ес), гьегьлибяхъиб, гьегьлибяхъили, гьегьлибяхъибси, гьегьлибяхъи(гьегьлибяхъира/я), гьегьлияхъес, гьегьлибяхъни, III сов.]
пропалить, пропарить;
см. гьегьлабарес. II несов. гьегьлибирхъес.

гьей

[межд.]
гей (призывное эй, слышь, слушай, поди сюда);
гьей! тIашизи! эй! остановись! Гьей, аркьяни, лявкьяни! фольк. эй, уходящий, приходящий!

гьей

[межд.]
ну;
гей (понукательный окрик на лошадей и волов в упряжи);
гьей! гъарш! гей! соблюдай борозду!

гьей-гьуй

[гьейли, гьейла, ед.]
и мн., шум, возгласы веселья или тревоги с обращением кому-л.

гьейбикIес

[(гьейикI-ес, гьейрикI-ес; гьейдикI-ес), гьейбикIар, гьейбикIули, гьейбикIуси, гьейбикIен(гьейбикIена/я);]
несов
1) понукать, гонять;
унцази гьейикIес понукать волов;
2) перен. пахать;
хъубзара гьейикIес вехIихьиб крестьянин начал пахать.

гьейбирес

[(мн. гьейдир-ес), гьейбиру(гьейбирар), гьейбирули, гьейбируси, гьейбирен(гьейбирена/я), III несов.]
1) гнать, вести;
урчи гьейбирес вести, гнать коня;
2) перен. пахать. II сов. гьейбарес.

гьейэс

[гьейиб, гьейили, гьейибси, гьейа(гьейая), III сов.]
произнести понукательный окрик «гей»;
унцази гьейэс крикнуть на волов. II несов. гьейирес.

гьелелей!

[межд.]
ого-го (выражает удивление, восхищение, одобрение и т. п.);
см. гье-гьеллелей.

гьелизибизес

[(мн. гьелизидиз-ес), гьелизибизур, гьелизибизурли, гьелизибизурси, гьелизибизи(гьелизибизира/я), III сов.]
стать семеноносным, плодоносным;
хъу гьелизибизур пашня стала семеноносной, плодоносной. II несов. гьелизибилзес.

гьелизибилзес

[(мн. гьелизидилз-ес), гьелизибилзан, гьелизибилзули, гьелизибилзуси, гьелизибилзен(гьелизибилзена/я), III несов.]
становиться семеноносным, плодоносным. II сов. гьелизибизес.

гьеп

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
атмосфера, воздух (в чём-либо, закрытом);
дыхание;
2. первая часть сложных слов со знач. «спереть;
сжать»: гьепбарцес спереть;
гьепбуцес стеснить дыхание и т.д.

гьепI!

1. межд. хоп, гей (возглас, выражающий радость, удовольствие);
2. первая часть сложных слов со знач. «радостно восклицать»: гьепIикIес восклицать (радостно) и т.д.

гьепIбикIес

[(гьепIикI-ес, гьепIрикI-ес; гьепIдикI-ес), гьепIбикIар, гьепIбикIули, гьепIбикIуси, гьепIбикIен(гьепIбикIена/я); несов.]
радостно восклицать;
мекъличибти гьепIбикIули саби присутствующие на свадьбе радостно восклицают.

гьепIвай

см. гьепI.

гьепIирес

[гьепIиру, гьепIирули, гьепIируси, гьепIирен(гьепIирена/я), III несов.]
радостно восклицать;
см. гьепIбикIес. II сов. гьепIэс.

гьепIъала

[гьепIъалали, гьепIъалала, мн.,] см. гьепI.

гьепIэс

[гьепIъиб, гьепIъили, гьепIъибси, гьепIъа(гьепIъая), гьепIъахъес, гьепIибни, III сов.]
радостно воскликнуть;
пигьала ахъбуцили, гьепIъиб подняв бокал, радостно воскликнул. II несов. гьепIирес.

гьепбарцес

[(мн. гьепдарц-ес), гьепбарцур, гьепбарцурли, гьепбарцурси, гьепбарци(гьепбарцира/я), III сов.]
об атмосфере, воздухе, паре, дыхании: спереть, сдавить, сжать;
гьигь гьепбарцур дыхание стеснило;
пар гьепбарцурли, шанг дамбухъун котёл взорвался из-за спёртого пара. II несов. гьепбурцес.

гьепбурцес

[гьепбурцар, гьепбурцули, гьепбурцуси, III несов.]
об атмосфере, воздухе, паре, дыхании: сдавливать, сжимать. II сов. гьепбарцес.

гьепбурцес

[гьепбурцу, гьепбурцули, гьепбурцуси, III несов.]
1) сдавливать, сжимать;
2) захватывать дыхание, задыхаться;
астмала изай илала гьепбурцахъули саби астма заставляет его задыхаться. II сов. гьепбуцес.

гьепбуцес

[гьепбуциб, гьепбуцили, гьепбуцибси, III сов.]
1) сдавить, сжать;
2) захватить дыхание, задохнуться. II несов. гьепбурцес.

гьерк

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
одышка;
учащённое, трудное дыхание;
дуцIси гIяяркьянала гьерк дакIубиуб от быстрой ходьбы у охотника появилась одышка;
2. первая часть сложных слов со знач. «учащённо дышать»: гьеркбикIес учащённо дышать и т.д.

гьеркала

[гьеркли, гьеркла, мн.,] см. гьерк.

гьеркбикIес

[(гьеркикI-ес, гьеркрикI-ес; гьеркдикI-ес), гьеркбикIар, гьеркбикIули, гьеркбикIуси, гьеркбикIен(гьеркбикIена/я); несов.]
учащённо, трудно дышать, запыхиваться;
пыхтеть;
рухъна гьеркрикIули сари старушка трудно дышит;
вамсурдешли гьеркикIес пыхтеть от усталости.

гьеркбикIудеш

[(гьеркикIудеш, гьеркрикIудеш; гьеркдикIудеш), гьеркбикIудешли, гьеркбикIудешла, мн.,]
учащённое, трудное дыхание;
одышка;
гьеркикIудешли гъайикIес вирули ахIен из-за одышки не может говорить.

гьеркличибикес

[(гьеркличиик-ес, гьеркличирик-ес; гьеркличидик-ес), гьеркличибикиб, гьеркличибикили, гьеркличибикибси, гьеркличибики(гьеркличибикира/я); сов.]
запыхтеть;
запыхаться;
дойти до одышки;
гьеркличибикили, дурхIни хъули абацIиб дети зашли домой, запыхавшись. II несов. гьеркличибиркес.

гьеркличибиркес

[(гьеркличиирк-ес, гьеркличирирк-ес; гьеркличидирк-ес), гьеркличибиркур, гьеркличибиркули, гьеркличибиркуси, гьеркличибиркен(гьеркличибиркена/я); несов.]
пыхтеть;
запыхиваться;
доходить до одышки;
дуцIбикIути гьеркличибиркули саби бегущие запыхиваются. II сов. гьеркличибикес.

гьесбарес

[(гьесвар-ес, гьесрар-ес), гьесбариб, гьесбарили, гьесбарибси, гьесбара(гьесбарая);]
III сов.
1) сделать взрослыми, состарить;
дусмани илдира гьесбариб года и их состарили;
2) перен. показать, (сделать) взрослым на вид;
илди палтарли гьесбарили саби одежда сделала их взрослыми на вид. II несов. гьесбирес.

гьесбаэс

[(гьесва-эс, гьесра-эс), гьесбаиб, гьесбаили, гьесбаибси, гьесбаи(гьесбаира/я);]
IIIмн.;
сов. постареть, состариться. II несов. гьесбиэс2.

гьесбирес

[(гьесир-ес, гьесрир-ес), гьесбиру(гьесбирар), гьесбирули, гьесбируси, гьесбирен(гьесбирена/я);]
IIIмн.;
несов.
1) стареть, становиться старым;
2) казать (делать) взрослым на вид. II сов. гьесбиэс1.

гьесбиэс

[(гьеси-эс, гьесри-эс), гьесбиуб, гьесбиубли, гьесбиубси, гьеси(гьесира/я);]
IIIмн.;
сов. стать взрослым;
вступить в года, вступить в возраст, войти в лета, вступить в лета;
состариться. II несов. гьесбирес.

гьесбиэс

[(гьеси-эс, гьесри-эс), гьесбиур, гьесбиули, гьесбиуси, гьесбиэн(гьесбиэна/я);]
IIIмн.;
несов. вступать в года, вступать в возраст, входить в лета, вступать в лета, становиться взрослым. II сов. гьесбаэс.

гьесдеш

[гьесдешли, гьесдешла, ед.]
и мн., степень взрослости, старшинства;
старость.

гьесил

старший, взрослый, старый;
см. гьесси.

гьесли

[нареч.]
старше, взрослее, старее;
ил итичив гьесли чейули сай он выглядит старее, чем тот.

гьесси

[гьести]
старший, взрослый, старый;
гьесси адам старший, старый человек.

гьеч

1. нареч. абсолютно, совершенно, совсем, вовсе;
ил набчи гьеч мешули ахIен он совершенно не похож на меня;
гьеч хIядурли ахIен совсем не готов;
гьеч хIяжатли ахIен вовсе не требуется;
2. частица никак, ни в коем случае, ни в коей мере;
ит адам нушани гьеч мукIурвакIахъес хIедиубра этого человека мы никак не смогли уговорить.

гьи

[межд.]
1) хы (выражает недоверие, сомнение, насмешку);
гьи! ил сабив хIуни барибси? хы! и это ты сделал?
2) фу (обозначает укоризну, недовольство, досаду, порицание, презрение или отвращение);
гьи, сегъуна жяргадешал! фу, какая гадость!

гьи-гьи

и ГЬИ-ГЬИ-ГЬИ звукоподр. хи-хи и хи-хи-хи (тихий смех);
гьиличил гъайикIули сай разговаривает, хихикая.

гьи-гьи-хIя-хIя

[гьили, гьила, мн.,]
хаханьки (смешки, шуточки).

гьибанди

[гьибандили, гьибандила, гьибандиби;]
беседа, разговор, собеседование;
гьалмагъунала гьибанди беседа друзей;
риганайличилси гьибанди разговор с любимой.

гьибандибарес

[(мн. гьибандидар-ес), гьибандибариб, гьибандибарили, гьибандибарибси, гьибандибара(гьибандибарая); сов.]
провести беседу, побеседовать;
унрачил гьибандибарес побеседовать с соседом. II несов. гьибандибирес.

гьибандибикIес

[(гьибандиикI-ес, гьибандирикI-ес; гьибандибикIди-кI-ес), гьибандибикIар, гьибандибикIули, гьибандибикIуси, гьибандибикIен(гьибандибикIена/я); несов.]
беседовать, проводить беседы;
неш жагали гьибандирикIули сари мать красиво беседует.

гьибандибирес

[(мн.гьибандидир-ес), гьибандибиру, гьибандибирули, гьибандибируси, гьибандибирен(гьибандибирена/я); несов.]
беседовать, проводить беседы;
см. гьибандибикIес. II сов. гьибандибарес.

гьибандибулхъес

[(гьибандиулхъ-ес, гьибандирулхъ-ес; гьибандидулхъ-ес), гьибандибулхъан, гьибандибулхъули, гьибандибулхъуси, гьибандибулхъен(гьибандибулхъена/я); несов.]
беседовать, проводить беседы;
см. гьибандибикIес. II сов. гьибандибухъес.

гьибандибухъес

[(гьибандиухъ-ес, гьибандирухъ-ес; гьибандидухъ-ес), гьибандибухъун, гьибандибухъи, гьибандибухъунси, гьибандибухъен(гьибандибухъена/я); сов.]
провести беседу, побеседовать;
см. гьибандибарес. II несов. гьибандибулхъес.

гьигь

1. -ли, -ла, -ани;
дыхание, дух, гьигь тIаш-бизур остановилось дыхание;
гьигь буцес задержать, остановить дыхание;
гьалакти гьигьани частое дыхание;
гьигь бурцахъуси удушливый;
гьигь бурцни удушье;
2. первая часть сложных слов со знач. «дышать»: гьигьабатес отдышаться;
гьигьбикIес дышать и т.д.

гьигьабалтес

[гьигьабалта, гьигьабалтули, гьигьабалтуси, гьигьабалтен(гьигьабалтена/я); несов.]
1) см. гьигьбикIес;
2) перен. устраивать передышку, отдыхать;
бамсурти гьункьябани гьигьабалтули саби уставшие путники устраивают передышку. II сов. гьигьабатес.

гьигьабатес

[гьигьабатур, гьигьабатурли, гьигьабатурси, гьигьабати(гьигьабатира/я); сов.]
1) см. гьигьбарес;
2) перен. устроить передышку;
отдышаться, передохнуть;
туристунани гIинизла мякьлаб гьигьабатес пикрибариб туристы решили передохнуть вблизи родника. II несов. гьигьабалтес.

гьигьагар

[гьигьагарти]
без дыхания, бездыханный.

гьигьагарбарес

[(гьигьагарвар-ес, гьигьагаррар-ес; гьигьагардар-ес), гьигьагарбариб, гьигьагарбарили, гьигьагарбарибси, гьигьагарбара(гьигьагарбарая); сов.]
о дыхании: остановить;
ил дармай ухъна гьигьагарвариб это лекарство остановило дыхание старика. II несов. гьигьагарбирес.

гьигьагарбирес

[(гьигьагарир-ес, гьигьагаррир-ес; гьигьагардир-ес), гьигьагарбиру(гьигьагарбирар), гьигьагарбирули, гьигьагарбируси, гьигьагарбирен(гьигьагарбирена/я); несов.]
о дыхании: останавливать(ся);
зягIипси гьигьагарирули сай у больного останавливается дыхание. II сов. гьигьагарбиэс.

гьигьагарбиэс

[(гьигьагари-эс, гьигьагарри-эс; гьигьагарди-эс), гьигьагарбиуб, гьигьагарбиубли, гьигьагарбиубси, гьигьагари(гьигьагарира/я); сов.]
о дыхании: остановиться;
хапли ил гьигьагариуб внезапно у него остановилось дыхание. II несов. гьигьагарбирес.

гьигьбалтес

[гьигьбалта, гьигьбалтули, гьигьбалтуси, гьигьбалтен(гьигьбалтена/я); несов.]
1) дышать;
мурхьли гьигьбалтес дышать глубоко;
2) перен. отдыхать, устраивать передышку;
узухIели гьигьбалтес чебиркур во время работы следует устраивать передышку. II сов. гьигьбатес.

гьигьбарес

[гьигьбариб, гьигьбарили, гьигьбарибси, гьигьбара(гьигьбарая); сов.]
подышать;
зярхIси гьава гьигьбарес подышать свежим воздухом. II несов. гьигьбирес.

гьигьбатес

[гьигьбатур, гьигьбатурли, гьигьбатурси, гьигьбати(гьигьбатира/я); сов.]
1) подышать;
2) отдохнуть, передохнуть, устроить передышку;
гьункъяби гьигьбатес тIаш-бизур путники остановились на передышку. II несов. гьигьбалтес.

гьигьбикIес

[(гьигьикI-ес, гьигьрикI-ес; гьигьдикI-ес), гьигьбикIар, гьигьбикIули, гьигьбикIуси, гьигьбикIен(гьигьбикIена/я); несов.]
1) дышать;
вава-кьар кIапIрачирли гьигьдикIар растения дышат с помощью листьев;
хургьрачил гьигьикIес дышать лёгкими;
2) перен. пропускать воздух;
резинна дабри гьигьхIедикIар резиновая обувь не дышит;
3) перен. будучи проникнутым, наполненным чем-н., обнаруживать, испускать что-н., веять чем-н.;
илала хIулби гъабзадешли гьигьдикIулри его глаза дышали отвагой. Гьигь кабурхули саби умирает (букв. дыхание кончается).

гьигьбирес

[гьигьбиру, гьигьбирули, гьигьбируси, гьигьбирен(гьигьбирена/я); несов.]
дышать;
умуси гьава гьигьбирес дышать чистым воздухом. II сов. гьигьбарес.

гьигьбулхъес

[(гьигьулхъ-ес, гьигьрулхъ-ес; гьигьбулхъдул-хъ-ес), гьигьбулхъан, гьигьбулхъули, гьигьбулхъуси, гьигьбулхъен(гьигьбулхъена/я); несов.]
1) дышать;
см. гьигьбирес;
2) о ветре: веять, дуть;
кункси цIуэри гьигьбулхъулри веял легкий ветерок. II сов. гьигьбухъес.

гьигьбуршес

[гьигьбуршу, гьигьбуршули, гьигьбуршуси, гьигьбуршен(гьигьбуршена/я); несов.]
1) дышать;
см. гьигьбирес;
2) перен. вздыхать;
илини декIли гьигьбуршули сай он тяжело вздыхает. II сов. гьигьбушес.

гьигьбухIнабарес

[гьигьбухIнабариб, гьигьбухIнабарили, гьигьбухIнабарибси, гьигьбухIнабара(гьигьбухIнабарая); сов.]
вдохнуть;
зярхIси гьава гьигьбухIнабарес вдохнуть свежий воздух. II несов. гьигьбухIнабирес.

гьигьбухIнабикIес

[(гьигьбухIнабикIухIнаикI-ес, гьигьбухIнабикIрухIнарикI-ес), гьигьбухIнабикIар, гьигьбухIнабикIули, гьигьбухIнабикIуси, гьигьбухIнабикIен(гьигьбухIнабикIена/я); несов.]
вдыхать (делать вдох);
умуси гьавали гьигьбухIнабикIес вдыхать свежий воздух.

гьигьбухIнабирес

[гьигьбухIнабиру, гьигьбухIнабирули, гьигьбухIнабируси, гьигьбухIнабирен(гьигьбухIнабирена/я); несов.]
1) вдыхать (делать вдох);
умуси гьавали гьигьбухIнабирес вдыхать свежий воздух. II сов. гьигьбухIнабарес.

гьигьбухъес

[(гьигьухъ-ес, гьигьрухъ-ес; гьигьдухъ-ес), гьигьбухъун, гьигьбухъи, гьигьбухъунси, гьигьбухъен(гьигьбухъена/я); сов.]
1) подышать;
см. гьигьбарес;
2) о ветре: повеять, подуть. II несов. гьигьбулхъес.

гьигьбушес

[гьигьбушиб, гьигьбушили, гьигьбушибси, гьигьбуша(гьигьбушая); сов.]
вздохнуть;
дохнуть шиндалан гьигьбушес валкьаур пловец успел сделать вдох. II несов. гьигьбуршес.

гьигьдурабуршес

[гьигьдурабуршу, гьигьдурабуршули, гьигьдурабуршуси, гьигьдурабуршен(гьигьдурабуршена/я); несов.]
выдыхать. II сов. гьигьдурабушес.

гьигьдурабушес

[гьигьдурабушиб, гьигьдурабушили, гьигьдурабушибси, гьигьдурабуша(гьигьдурабушая); сов.]
выдохнуть, дохнуть;
хIилхIи гьигьдурабушиб еле выдохнул. II несов. гьигьдурабуршес.

гьигьиала

[гьигьиалали, гьигьиалала, мн.,]
хиханьки;
илис гьигьиала гIяхIдилзули сари ему нравятся хиханьки.

гьигьибикIес

[(гьигьиикI-ес, гьигьирикI-ес; гьигьидикI-ес), гьигьибикIар, гьигьибикIули, гьигьибикIуси, гьигьибикIен(гьигьибикIена/я); несов.]
хихикать;
чевдукаркIули, гьигьиикIес хихикать, насмехаясь.

гьигьибирхъес

[гьигьибирхъу, гьигьибирхъули, гьигьибирхъуси, гьигьибирхъен(гьигьибирхъена/я), гьигьибирхъяхъес, гьигьибирхъни; несов.] см. гьигьибикIес. II сов. гьигьибяхъес.

гьигьибулхъес

[(гьигьиулхъ-ес, гьигьирулхъ-ес; гьигьидулхъ-ес), гьигьибулхъан, гьигьибулхъули, гьигьибулхъуси, гьигьибулхъен(гьигьибулхъена/я); несов.]
хихикать. II сов. гьигьибухъес.

гьигьибухъес

[(гьигьиухъ-ес, гьигьирухъ-ес; гьигьидухъ-ес), гьигьибухъун, гьигьибухъи, гьигьибухъунси, гьигьибухъен(гьигьибухъена/я); сов.]
хихикнуть;
иличибад рурсби гьигьибухъун девушки хихикнули над ним. II несов. гьигьибулхъес.

гьигьибяхъес

[гьигьибяхъиб, гьигьибяхъили, гьигьибяхъибси, гьигьибяхъи(гьигьибяхъира/я), гьигьибяхъяхъес, гьигьибяхъни; сов.] см. гьигьиэс. II несов. гьигьибирхъес.

гьигьиирес

[гьигьииру, гьигьиирули, гьигьиируси, гьигьиирен(гьигьиирена/я); несов.]
хихикать;
см. гьигьибулхъес. II сов. гьигьиэс.

гьигьиэс

[гьигьииб, гьигьиили, гьигьиибси, гьигьиа(гьигьиая); сов.]
хихикнуть;
см. гьигьибухъес. II несов. гьигьиирес.

гьигьчебли

[(гьигьчевли, гьигьчерли) нареч.]
1) дыша, сохраняя дыхание;
2) перен. живо, бодро;
илди гьигьчебли вяшбикIули ахIен они не действуют живо.

гьигьчебси

[(гьигьчевси, гьигьчерси; гьигьчебти, гьигьчерти)]
1) дышаший, сохраняющий дыхание;
2) перен. живой, бодрый.

гьидаят

1. -ли, -ла, -уни;
книжн. рел. праведный путь;
гьидаят чеббикIес выбрать праведный путь;
2. -ли, -ла, ед., (Г проп. имя собств. жен.) Гидаят.

гьижра

[гьижрали, гьижрала, ед.,]
хиджра (уход пророка Мухаммеда из Мекки в Медину 16 июля 622 г.;
начало мусульманского летоисчисления);
гьижрала тарих летоисчисление по хиджре.

гьимат

[гьиматли, гьиматла, мн.,]
великодушие, величие души, нравственное величие;
илала хIял-тIабигIятлизиб гьимат агара в его характере нет великодушия.

гьиматдеш

[гьиматдешли, гьиматдешла, мн.,]
великодушие, щедрость, благородность, бескорыстность, величие души, нравственное величие, благородство;
гьиматдеш дакIударес проявить великодушие, благородство.

гьиматдешагар

[гьиматдешагарти]
не обладающий великодушием, благородством;
гьиматдешагар адам невеликодушный человек.

гьиматчеббарес

[(гьиматчеввар-ес, гьиматчеррар-ес; гьиматчердар-ес), гьиматчеббариб, гьиматчеббарили, гьиматчеббарибси, гьиматчеббара(гьиматчеббарая); сов.]
сделать великодушным, щедрым, благородным;
нешла гъайли ил гьиматчеввариб слова матери сделали его великодушным. II несов. гьиматчеббирес.

гьиматчеббикIес

[(гьиматчевикI-ес, гьиматчеррикI-ес; гьиматчердикI-ес), гьиматчеббикIар, гьиматчеббикIули, гьиматчеббикIуси, гьиматчеббикIен(гьиматчеббикIена/я); несов.]
становиться великодушным, щедрым, благородным;
илала хIял-тIабигIят гьиматчердикIули сари он становится великодушным.

гьиматчеббирес

[(гьиматчевир-ес, гьиматчеррир-ес; гьиматчердир-ес), гьиматчеббиру(гьиматчеббирар), гьиматчеббирули, гьиматчеббируси, гьиматчеббирен(гьиматчеббирена/я); несов.]
делать (становиться) великодушным, щедрым, благородным;
см. гьиматчеббикIес. II сов. гьиматчеббиэс.

гьиматчеббиэс

[(гьиматчеви-эс, гьиматчерри-эс; гьиматчерди-эс), гьиматчеббиуб, гьиматчеббиубли, гьиматчеббиубси, гьиматчеббии(гьиматчеббиира/я); сов.]
стать великодушным, щедрым, благородным;
виштIал урши гьиматчевиуб младший сын стал великодушным. II несов. гьиматчеббирес.

гьиматчебдеш

[(гьиматчевдеш, гьиматчердеш), гьиматчебдешли, гьиматчебдешла, ед.]
и мн., великодушие, щедрость, благородность, бескорыстность, величие души, нравственное величие, благородство;
гьиматчевдеш чедаахъес проявить великодушие, благородство.

гьиматчебли

[(гьиматчевли, гьиматчерли) нареч.]
великодушно, щедро, благородно, бескорыстно;
гьиматчевли кавхъес поступить великодушно, щедро.

гьиматчебси

[(гьиматчевси, гьиматчерси; гьиматчебти, гьиматчерти)]
великодушный;
гьиматчерти хIял-тIабигIят великодушный характер.

гьимбукIес

[(гьимукI-ес, гьимрукI-ес; гьимдукI-ес), гьимбукIиб, гьимбукIили, гьимбукIибси, гьимбукIи(гьимбукIира/я); сов.]
обидеться, рассердиться, разгневаться;
разъяриться;
перессориться (со многими);
возмутиться, обидеться;
озлобиться;
осердиться;
разг. надуться;
нушачи унруби гьимбукIиб на нас обиделись соседи;
адамти гьимбукIеси мабирид не делай того, что обидит людей;
илала куц гьимукIибсилагъуна саби у него вид озлобленного, разгневанного. II несов. гьимбуркIес.

гьимбукIибдеш

[(гьимукIибдеш, гьимрукIибдеш; гьимдукIибдеш), гьимбукIибдешли, гьимбукIибдешла, ед.]
и мн., обида, рассерженность, разгневанность;
гьимукIибдешли, гъайикIес вирули ахIен от обиды потерял дар речи.

гьимбуркIес

[(гьимуркI-ес, гьимруркI-ес; гьимдуркI-ес), гьимбуркIар, гьимбуркIули, гьимбуркIуси, гьимбуркIен(гьимбуркIена/я); несов.]
обижаться, сердиться;
злиться гневаться;
свирепеть, ссориться;
яриться;
нуша кьандиахIелли, илди гьимбуркIар если мы опоздаем, они обидятся. II сов. гьимбукIес.

гьими

1. -ли, -ла;
гьимри;
анат. жёлчный пузырь;
2. -ли, -ла, ед., анат. желчь;
итан жершилис гIергъи гьими батбухъун после чеснока очистился от желчи;
3. -ли, -ла, ед., перен. зло, злоба, ненависть;
злость;
перен. яд;
4. первая часть сложных слов со знач. «ненавидеть»: гьимидухъес возненавидеть;
гьимидулхъес ненавидеть и т.д. Гьимила пушягI жёлчный пузырь. Гьими ахъес расправиться, отомстить;
перен. расплатиться. Гьими ахъни месть, мщение.

гьими-инзагъ

[гьимили, гьимила, мн.,]
обида (внутренняя, затаённая);
гьимиинзагъ агарли, хIу илкьяйда гъайхIейкIади без обиды, ты так не говорил бы.

гьими-инзагъагар

[гьимити]
бездумный, беззаботный, безобидный, без изъяна (о человеке);
гьимиинзагъагар унра безобидный сосед.

гьими-кьида

[гьимили, гьимила, ед.]
и мн., зло, злоба, ненависть;
злость;
козни;
ссора;
гьимикьида тIинтIдарес раздуть ссору.

гьими-кьидабарес

[(гьими-кьидавар-ес, гьими-кьидарар-ес; гьими-кьидадар-ес), гьими-кьидабариб, гьими-кьидабарили, гьими-кьидабарибси, гьими-кьидабара(гьими-кьидабарая); сов.]
сделать враждебным, злобным;
поссорить;
илини бегIти гьими-кьидабариб он сделал злобными родителей. II несов. гьими-кьидабирес.

гьими-кьидабирес

[(гьими-кьидаир-ес, гьими-кьидарир-ес; гьими-кьидадир-ес), гьими-кьидабиру(гьими-кьидабирар), гьими-кьидабирули, гьими-кьидабируси, гьими-кьидабирен(гьими-кьидабирена/я); несов.]
делать (становиться) враждебным, злобным;
ссорить(ся);
ил гьарилтачил гьими-кьидаирули сай он со всеми ссорится. II сов. гьими-кьидабиэс.

гьими-кьидабиэс

[(гьими-кьидаи-эс, гьими-кьидари-эс; гьими-кьидади-эс), гьими-кьидабиуб, гьими-кьидабиубли, гьими-кьидабиубси, гьими-кьидаи(гьими-кьидаира/я); сов.]
стать враждебным, злобным;
поссориться;
кIелра узи гьими-кьидабиуб оба брата поссорились. II несов. гьими-кьидабирес.

гьими-кьидали

[нареч.]
враждебно, злобно;
ненавистно;
в ссоре, на ножах;
илди бахъхIи гьимикьидали саби они давно на ножах.

гьими-кьидаси

[гьимити]
враждебный, злобный;
ненавистный;
ссорящийся;
гьимикьидаси хIер злобный взгляд.

гьими-кьяс

[гьимили, гьимила, ед.]
и мн., ненависть, нерасположение, козни, недружелюбие (букв. зло-зависть);
гьимила адам недружелюбный человек;
гьимиличил вяшикIес действовать с ненавистью.

гьими-кьясбарес

[(гьими-кьясвар-ес, гьими-кьясрар-ес; гьими-кьясдар-ес), гьими-кьясбариб, гьими-кьясбарили, гьими-кьясбарибси, гьими-кьясбара(гьими-кьясбарая); сов.]
сделать недружелюбным, враждебным;
илини лебилра къушум гьими-кьясбариб он сделал компанию недружелюбной. II несов. гьими-кьясбирес.

гьими-кьясбирес

[(гьими-кьясир-ес, гьими-кьясрир-ес; гьими-кьясбирди-р-ес), гьими-кьясбиру(гьими-кьясбирар), гьими-кьясбирули, гьими-кьясбируси, гьими-кьясбирен(гьими-кьясбирена/я); несов.]
делать (становиться) недружелюбным, враждебным. II сов. гьими-кьясбиэс.

гьими-кьясбиэс

[(гьими-кьяси-эс, гьими-кьясри-эс; гьими-кьясди-эс), гьими-кьясбиуб, гьими-кьясбиубли, гьими-кьясбиубси, гьими-кьяси(гьими-кьясира/я); сов.]
стать недружелюбным, враждебным;
ил набчи гьими-кьясиубли сай он стал недружелюбен ко мне. II несов. гьими-кьясбирес.

гьими-кьясдеш

[гьимили, гьимила, мн.,]
враждебность, агрессивность, недружелюбие, вражда, рознь;
гьимикьясдеш адилкьес разжигать вражду, рознь.

гьими-кьясли

[нареч.]
враждебно, агрессивно, недружелюбно;
гьимикьясли кайзурси настроенный враждебно.

гьими-кьясси

[гьимити]
враждебный, агрессивный, недружелюбный;
злобный;
гьимити вяшатIала враждебные действия;
гьимити гъай злобные речи.

гьимиагар

[гьимиагарти]
не злой, не злобный, не имеющий злости.

гьимиайхъес

[гьимиайхъур, гьимиайхъули, гьимиайхъуси, гьимиайхъен(гьимиайхъена/я); несов.]
об изжоге: ощущаться;
страдать изжогой;
гьимиайхъули, инжитирули сай мучается от изжоги. II сов. гьимиахъес.

гьимиахъес

[гьимиахъиб, гьимиахъили, гьимиахъибси, гьимиахъи; сов.]
об изжоге: ощутиться, появиться;
бержили гIергъи гьимиахъиб изжога появилась после выпивки. II несов. гьимиайхъес.

гьимидулхъес

[гьимидулхъан, гьимидулхъули, гьимидулхъуси; несов.]
ненавидеть;
гьимидулхъули сари зло берёт;
агь, дила гьимидулхъан, бецIлагъуна хIерличи фольк. о, как я ненавижу, волчий взгляд. II сов. гьимидухъес.

гьимидухъ

1. -ли, -ла, -уни;
озорник, большой проказник;
разг. сорвиголова, сорванец;
урши гьимидухъ ветарули сай мальчишка становится сорванцом;
2. в знач. прил. заклятый;
гьимидухъ душман заклятый враг.

гьимидухъес

[гьимидухъун, гьимидухъи, гьимидухъунси; сов.]
разозлиться, рассердиться;
вознегодовать, возненавидеть, невзлюбить;
дила гьимидухъун я рассердился (букв. у меня зло вышло);
гьимидухъеси баркьуди возмутительное дело. II несов. гьимидулхъес.

гьимидухъундеш

[гьимидухъундешли, гьимидухъундешла, ед.]
и мн., негодование, изъявление неудовольствия, презрения, отвращения;
шутIни-къунбарличи гьимидухъундеш вознегодование на клеветника.

гьимикар

1. злой, злобный;
ненавистный, недоброжелательный, зложелательный;
гьимикар душман ненавистный враг;
гьимикар адам ненавистный человек;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -ти;
злыдень, ненавистник, недоброжелатель;
разг. злюка и злючка;
гьимикар шилизи чарухъун ненавистник вернулся в аул.

гьимикардеш

[гьимикардешли, гьимикардешла, мн.,]
ненавистничество, враждебность;
книжн. злопыхательство;
унрала гьимикардеш кадурхули ахIен злопыхательства соседа не кончаются.

гьимили

в знач. нареч. ненавистно, враждебно;
злобно;
гьимили хIерикIес смотреть ненавистно;
гьимили вицIили полный ненависти.

гьимир

[гьимирли, гьимирла, гьимирти;]
верёвка;
мах гьимирли бигьес перевязать тюк (ношу) верёвкой;
капронна гьимир капроновая верёвка.

гьимиси

[гьимити]
гневный, яростный, ненавистный, враждебный;
злобный;
гьимиси адам злобный человек;
гьимиси хIер гневный взгляд.

гьимичеббарес

[(гьимичеввар-ес, гьимичеррар-ес; гьимичердар-ес), гьимичеббариб, гьимичеббарили, гьимичеббарибси, гьимичеббара(гьимичеббарая); сов.]
разгневать;
уршили дудеш гьимичеввариб сын разгневал отца. II несов. гьимичеббирес.

гьимичеббирес

[(гьимичевир-ес, гьимичеррир-ес; гьимичердир-ес), гьимичеббиру(гьимичеббирар), гьимичеббирули, гьимичеббируси, гьимичеббирен(гьимичеббирена/я); несов.]
гневаться. II сов. гьимичеббиэс.

гьимичеббиэс

[(гьимичеви-эс, гьимичерри-эс; гьимичерди-эс), гьимичеббиуб, гьимичеббиубли, гьимичеббиубси, гьимичеббии(гьимичеббиира/я); сов.]
разгневаться;
илди цаличи ца гьимичеббиуб они разгневались друг на друга. II несов. гьимичеббирес.

гьимичебдеш

[(гьимичевдеш, гьимичердеш), гьимичебдешли, гьимичебдешла, ед.]
и мн., ненавистничество, враждебность;
сунела гьимичевдеш чедиахъули сай показывает свою враждебность.

гьимичебли

[(гьимичевли, гьимичерли) нареч.]
ненавистно, враждебно;
злобно;
гьимичевли хIерикIес смотреть с ненавистью;
гьимичерли гъайрикIули сари разговаривает злобно.

гьимичебси

[(гьимичевси, гьимичерси; гьимичебти, гьимичерти)]
гневный, яростный, ненавистный, враждебный;
злобный;
гьимичебси хIер гневный взгляд;
гьимичерти гъай злопыхательские речи.

гьимра

[гьимрали, гьимрала, ед.]
и мн., незрелый плод.

гьинкI

1. -ли, -ла, ед. и мн., диал. мигание, моргание;
см. линкI;
2. первая часть сложных слов со знач. «моргать;
мигать»: гьинкIбарес моргнуть;
гьинкIбикIес моргать, подмигивать и т.д.

гьинкIбарес

[(мн. гьинкIдар-ес), гьинкIбариб, гьинкIбарили, гьинкIбарибси, гьинкIбара(гьинкIбарая), III сов.]
диал. моргнуть, подмигнуть;
хIули гьинкIбарес подмигнуть глазом. II несов. гьинкIбирес

гьинкIбикIес

[(гьинкIикI-ес, гьинкIрикI-ес; гьинкIдикI-ес), гьинкIбикIар, гьинкIбикIули, гьинкIбикIуси, гьинкIбикIен(гьинкIбикIена/я); несов.]
диал. моргать, подмигивать;
рурсби гьинкIбикIес бурсибиуб девочки научились подмигивать.

гьинкIбирес

[(мн. гьинкIдир-ес), гьинкIбиру(гьинкIбирар), гьинкIбирули, гьинкIбируси, гьинкIбирен(гьинкIбирена/я), III несов.]
диал. моргать, мигать, подмигивать;
хIули гьинкIбирес мигать глазом. II сов. гьинкIбарес.

гьинкIбулхъес

[(гьинкIулхъ-ес, гьинкIрулхъ-ес; гьинкIдулхъ-ес), гьинкIбулхъан, гьинкIбулхъули, гьинкIбулхъуси, гьинкIбулхъен(гьинкIбулхъена/я); несов.]
диал. моргать, мигать, подмигивать;
см. гьинкIбирес. II сов. гьинкIбухъес.

гьинкIбухъес

[(гьинкIухъ-ес, гьинкIрухъ-ес; гьинкIдухъ-ес), гьинкIбухъун, гьинкIбухъи, гьинкIбухъунси, гьинкIбухъен(гьинкIбухъена/я); сов.]
диал. моргнуть, подмигнуть;
см. гьинкIбарес. II несов. гьинкIбулхъес.

гьинкIу

[гьинкIули, гьинкIула, гьинкIуби;]
диал. мигач, моргун;
см. линкIу.

гьинкIъала

[гьинкIъалали, гьинкIъалала, мн.,]
диал. подмигивание;
см. гьинкI.

гьинтIикI

[гьинтIикIли, гьинтIикIла, гьинтIикIуни;]
родничок;
гьинтIикI бархбетикиб родничок сросся.

гьинта

[гьинтали, гьинтала;]
гьинтби;
газель, серна, горная антилопа;
гьинтала хIулби глаза газели (перен. большие и выразительные глаза);
дуцIлис, гьинтаван кункси легкий в беге, как газель.

гьир

[гьирли, гьирла, ед.]
и мн.,
1) разг. науськивание, натравливание;
хIела гьир тIашаа! останови, прекрати свои науськивания, натравливания;
2) перен. побуждение;
импульс;
вызов (что-то сделать);
марти гьир честные побуждения;
уркIила гьир стремление сердца;
3) понуждение кого-либо к какому-либо действию, поступку;
стимул, инициатива;
перен. толчок;
кьабулдешличи гьир понуждение к согласию;
4) первая часть сложных слов со знач. «науськивать;
побуждать»: гьирбирес науськивать;
гьирбиэс побудиться и т.д.

гьир-кус

1. -ли, -ла, мн., провокация;
разг. науськивание, натравливание;
прост. шкода;
гьиркус анцIдукьун надоело науськивание, натравливание;
2. первая часть сложных слов со знач. «науськивать;
побуждать»: гьир-кусбирес науськивать и т.д.

гьир-кусбарес

[(мн. гьир-кусдар-ес), гьир-кусбариб, гьир-кусбарили, гьир-кусбарибси, гьир-кусбара(гьир-кусбарая); сов.]
1) натравить, науськать, напустить;
хя гьир-кусбарес натравить, напустить собаку;
2) перен. возбудить против кого-н., побудить к чему-л.;
подстрекнуть, стравить;
подговорить, подбить;
дурхIни гьир-кусбарес подстрекнуть детей;
3) перен. поддразнить;
воодушевить;
мобилизовать;
поднять. II несов. гьир-кусбирес.

гьир-кусбирес

[(мн. гьир-кусдир-ес), гьир-кусбиру(гьир-кусбирар), гьир-кусбирули, гьир-кусбируси, гьир-кусбирен(гьир-кусбирена/я); несов.]
1) напускать(ся);
разг. натравливать(ся), науськивать(ся);
2) перен. возбуждать(ся) против кого-н., побуждать к чему-л.;
подговаривать, подбивать, провоцировать;
3) перен. поддразнивать;
воодушевлять(ся);
мобилизовывать(ся);
поднимать(ся). II сов. гьир-кусбарес.

гьирбарес

[(гьирвар-ес, гьиррар-ес; гьирдар-ес), гьирбариб, гьирбарили, гьирбарибси, гьирбара(гьирбарая); сов.]
1) натравить, науськать, напустить;
хя гьирбарес натравить, напустить собаку;
2) перен. возбудить против кого-н., побудить (к чему-либо);
подстрекнуть;
подговорить;
дурхIни гьирбарес подстрекнуть детей;
гIяхIдешличи гьиррарес побудить к добру;
3) перен. воодушевить;
мобилизовать;
поднять. II несов. гьирбирес.

гьирбаркь

[гьирбаркьли, гьирбаркьла, гьирбаркьуни;] см. гьир.

гьирбикIес

[(гьирикI-ес, гьиррикI-ес; гьирдикI-ес), гьирбикIар, гьирбикIули, гьирбикIуси, гьирбикIен(гьирбикIена/я); несов.]
1) напускать;
разг. натравливать, науськивать;
2) перен. возбуждать против кого-н., побуждать к чему-л.;
подговаривать, провоцировать;
унрубази гьирбикIес подговаривать соседей;
3) перен. воодушевлять;
мобилизовывать;
поднимать.

гьирбирес

[(гьирир-ес, гьиррир-ес; гьирдир-ес), гьирбиру(гьирбирар), гьирбирули, гьирбируси, гьирбирен(гьирбирена/я); несов.]
1) напускать(ся);
разг. натравливать(ся), науськивать(ся);
гIяра буцахъес хя гьирбирес натравливать собаку на зайца;
2) перен. возбуждать(ся) против кого-н., побуждать к чему-л.;
подговаривать, провоцировать;
унруби цабехIличи цабехIгьирбирес подговаривать соседей друг на друга;
3) перен. воодушевлять(ся);
мобилизовывать(ся);
поднимать(ся). II сов. гьирбиэс.

гьирбиэс

[(гьири-эс, гьирри-эс; гьирди-эс), гьирбиуб, гьирбиубли, гьирбиубси, гьири(гьирира/я); сов.]
1) напуститься;
хя гьамадли гьирбиуб собака легко напустилась;
2) перен. возбудиться против кого-н., побудиться (к чему-либо);
3) перен. воодушевиться;
мобилизоваться;
4) перен. налечься, взяться, приняться;
хьунри арцIила хIянчилизи гьирбиуб женщины взялись за работу по уборке сорняков. II несов. гьирбирес.

гьирбулхъес

[(гьирулхъ-ес, гьиррулхъ-ес; гьирбулхъдул-хъ-ес), гьирбулхъан, гьирбулхъули, гьирбулхъуси, гьирбулхъен(гьирбулхъена/я); несов.]
1) напускать;
разг. натравливать, науськивать;
2) перен. возбуждать против кого-н., побуждать к чему-л.;
подговаривать, провоцировать;
3) перен. воодушевлять;
мобилизовывать;
поднимать;
4) перен. налегать, приниматься, браться;
хIянчилизи гьирбулхъес приниматься за работу. II сов. гьирбухъес.

гьирбухъес

[(гьирухъ-ес, гьиррухъ-ес; гьирдухъ-ес), гьирбухъун, гьирбухъи, гьирбухъунси, гьирбухъен(гьирбухъена/я); сов.]
1) напуститься;
хя гьамадли гьирбухъун собака легко напустилась;
2) перен. возбудиться против кого-н., побудиться к чему-л.;
3) перен. воодушевиться;
мобилизоваться;
4) перен. налечься, приняться, взяться;
хIянчилизи гьирбухъун принялись за работу. II несов. гьирбулхъес.

гьирли

[нареч.]
1) натравленно;
2) перен. в побуждённом, устремлённом состоянии;
3) перен. возбуждённо против кого-н.;
провоцированно;
4) воодушевлённо;
мобилизованно.

гьирси

[гьирти]
1) натравленный;
2) побуждённый;
устремлённый;
талихIличи гьирси уркIи сердце, устремлённое к счастью;
3) перен. возбуждённый против кого-н.;
подбитый, провоцированный;
илди цаличи ца гьиртигъунти саби они, как будто подбиты друг против друга;
4) перен. воодушевлённый;
мобилизованный;
сархибдешуначи гьирси мобилизованный на успехи.

гьирчебарес

[(гьирчевар-ес, гьирчерар-ес; гьирчедар-ес), гьирчебариб, гьирчебарили, гьирчебарибси, гьирчебара(гьирчебарая); сов.] см. гьирбарес и гьир-кусбарес. II несов. гьирчебирес.

гьирчебикIес

[(гьирчеикI-ес, гьирчерикI-ес; гьирчедикI-ес), гьирчебикIар, гьирчебикIули, гьирчебикIуси, гьирчебикIен(гьирчебикIена/я); несов.] см. гьирбикIес.

гьирчебирес

[(гьирчеир-ес, гьирчерир-ес; гьирчедир-ес), гьирчебиру(гьирчебирар), гьирчебирули, гьирчебируси, гьирчебирен(гьирчебирена/я); несов.] см. гьирбирес и гьир-кусбирес. II сов. гьирчебарес.

гьирчи

[гьирчили, гьирчила, гьирчиби;]
1) науськиватель;
хурала гьирчиби науськиватели собак;
2) перен. подговорщик, подстрекатель, провокатор, возбудитель, заводила;
разг. баламут;
къалмакъарчидешла гьирчи подстрекатель ссоры;
3) перен. воодушевитель, вдохновитель;
чедибдешла гьирчи вдохновитель победы.

гьиръала

[гьиръалали, гьиръалала, мн.,] см. гьир.

гьис

[межд.]
взы (возглас, которым натравливают, науськивают собак).

гьиски

1. -ли, -ла, мн., натравливание, науськивание;
илини гьиски дехIдихьиб он начал науськивание;
2. первая часть сложных слов со знач. «натравить;
науськать»: гьискибарес натравить;
гьискибирес науськивать и т.д.

гьискибарес

[(мн. гьискидар-ес), гьискибариб, гьискибарили, гьискибарибси, гьискибара(гьискибарая), III сов.]
натравить, науськать кого-л. на кого-что-л.;
букIунни сунела хя урхIла хяличи гьискибариб чабан натравил свою собаку на чужую собаку. II несов. гьискибирес.

гьискибирес

[(мн. гьискидир-ес), гьискибиру(гьискибирар), гьискибирули, гьискибируси, гьискибирен(гьискибирена/я), III несов.]
натравливать, науськивать кого-л. на кого-что-л. II сов. гьискибарес.

гьискили

[нареч.]
натравленно, науськанно.

гьискиси

[гьискити]
натравленный, науськанный;
гьискиси хя науськанная собака.

гьм

и ГЬМ-ГЬМ межд. гм, хм (выражает сомнение, недоверие).

гьм-гьмбикIес

[(гьм-гьмикI-ес, гьм-гьмрикI-ес; гьм-гьмдикI-ес), гьм-гьмбикIар, гьм-гьмбикIули, гьм-гьмбикIуси, гьм-гьмбикIен(гьм-гьмбикIена/я); несов.]
хмыкать;
разиагарли гьм-гьмикIес неодобрительно хмыкать.

гьу

1. межд. ну, ну-ка (выражает побуждение, удивление, восхищение);
гьу, бура гьари, бура! ну, рассказывай-ка, рассказывай! гьу, лехIахъи! да ну, молчи! 2. частица да (употребляется при ответе для выражения утверждения, согласия);
- ва, ГIяли! - гьу! - эй, Али! - да! 3. межд. взы;
см. гьис;
4. частица вот;
гьу, гьанна хIушазира бурулра вот, теперь и вам говорю;
5. частица нуте, нуте-с (фамильярное выражение побуждения);
гьу, бурая се бетаурал нуте, расскажите, что случилось;
6. первая часть сложных слов со знач. «нукать, гнать»: гьубарес гнать;
гьубирес подгонять. Гьу, дила бугъа! фольк. о, молодец! (выражает одобрение, побуждение к действию, букв. о, мой бугай!).

гьу-гьари

1. частица
1) нуте и нуте-с (фамильярное выражение побуждения);
гьугьари, бурая се дигулрал нуте, скажите, что желаете;
2. межд. ну-ка;
а ну-ка (употребляется при побуждении, приглашении);
гьугьари, бура ну-ка, расскажи;
гьугьари, рурсби! а ну-ка, девушки! гьугьари, уршби! а ну-ка, парни!

гьу-гьария

1. частица
2) нуте и нуте-с (фамильярное выражение побуждения);
см. гьу-гьари;
2. межд. ну-ка;
а ну-ка (употребляется при побуждении, приглашении к действию);
гьугьария, се-биалра бурая а ну-ка, расскажите что-нибудь;
гьугьария, гIяхIгъубзни, кадухъена гъазализи! а ну-ка, храбрецы, вступите в битву! 3. куча-мала (возглас в детской игре, по которому устраивается общая свалка);
гьугьария, дурхIни! куча-мала, ребята!

гьу-гьу

частица да, да-да (употребляется при ответе для выражения утверждения, согласия);
- дудеш, хIу дураулхъулрив? - гьугьу! - отец, ты выходишь? - да-да.

гьу-гьуала

см. гьу-гьу.

гьу-гьубикIес

[(гьу-гьуикI-ес, гьу-гьурикI-ес; гьу-гьудикI-ес), гьу-гьубикIар, гьу-гьубикIули, гьу-гьубикIуси, гьу-гьубикIен(гьу-гьубикIена/я); несов.]
отвечать «да-да»;
се хьарбаадлира, гьу-гьуикIули сай что бы ни спросил, отвечает «да-да».

гьубарес

[(мн. гьудар-ес), гьубариб, гьубарили, гьубарибси, гьубара(гьубарая), III сов.]
погнать (нукая, говоря «ну»);
илини урчи гьубариб он погнал коня, нукая. II несов. гьубирес.

гьубикIес

[(гьуикI-ес, гьурикI-ес; гьудикI-ес), гьубикIар, гьубикIули, гьубикIуси, гьубикIен(гьубикIена/я); несов.]
нукать, подгонять, говоря «ну».

гьубирес

[(мн.гьудир-ес), гьубиру, гьубирули, гьубируси, гьубирен(гьубирена/я), III несов.]
понукать, подгонять, говоря «ну»;
унци гьудирес понукать волов. II сов. гьубарес.

гьугу

1. межд. и (выражает увещевание или несогласие);
гьугу, диур! и, полно! 2. частица ну же (выражает побуждение, просьбу);
гьугу, ваши набчи ну же, иди ко мне.

гьугь

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
выдох, вдох;
дутьё;
някъбачи гьугь дутьё на руки;
2. первая часть сложных слов со знач. «подуть;
вздыхать»: гьугьбарес подуть на что-л., гьугьбикIес вздыхать;
гьугьбулхъес вздыхать и т.д.

гьугьала

[гьугьли, гьугьла, мн.,]
вздохи;
см. гьугь.

гьугьбалтес

[(мн. гьугьдалт-ес), гьугьбалта, гьугьбалтули, гьугьбалтуси, гьугьбалтен(гьугьбалтена/я), III несов.] см. гьугьбикIес. II сов. гьугьбатес.

гьугьбарес

[(мн. гьугьдар-ес), гьугьбариб, гьугьбарили, гьугьбарибси, гьугьбара(гьугьбарая), III сов.]
подуть;
мугьур гьугьбарес подуть на печать;
някъби гьугьдарес подуть на руки. II несов. гьугьбирес.

гьугьбатес

[(мн. гьугьдат-ес), гьугьбатур, гьугьбатурли, гьугьбатурси, гьугьбати(гьугьбатира/я), III сов.] см. гьугьбарес. II несов. гьугьбалтес.

гьугьбикIес

[(гьугьикI-ес, гьугьрикI-ес; гьугьдикI-ес), гьугьбикIар, гьугьбикIули, гьугьбикIуси, гьугьбикIен(гьугьбикIена/я); несов.]
1) дышать, дуть;
дяргIибти някъбачи гьугьикIес дышать, дуть на замерзшие руки;
2) вздыхать.

гьугьбирес

[(мн. гьугьдир-ес), гьугьбиру, гьугьбирули, гьугьбируси, гьугьбирен(гьугьбирена/я), III несов.]
дуть (выпускать изо рта тёплую струю воздуха);
уршила дяргIибти тIулби гьугьдирес дуть на замёрзшие пальцы сына. II сов. гьугьбарес.

гьугьбулхъес

[(гьугьулхъ-ес, гьугьрулхъ-ес; гьугьдулхъ-ес), гьугьбулхъан, гьугьбулхъули, гьугьбулхъуси, гьугьбулхъен(гьугьбулхъена/я); несов.] см. гьугьбикIес. II сов. гьугьбухъес.

гьугьбуршес

[гьугьбуршу, гьугьбуршули, гьугьбуршуси, гьугьбуршен(гьугьбуршена/я), III несов.] см. гьугьирес. II сов. гьугьбушес.

гьугьбухъес

[(гьугьухъ-ес, гьугьрухъ-ес; гьугьдухъ-ес), гьугьбухъун, гьугьбухъи, гьугьбухъунси, гьугьбухъен(гьугьбухъена/я); сов.]
1) подуть;
дяргIибти тIулбачи гьугьухъес подуть на замёрзшие пальцы;
2) вздохнуть. II несов. гьугьбулхъес.

гьугьбушес

[гьугьбушиб, гьугьбушили, гьугьбушибси, гьугьбуша(гьугьбушая), III сов.] см. гьугьэс. II несов. гьугьбуршес.

гьугьирес

[гьугьиру, гьугьирули, гьугьируси, гьугьирен(гьугьирена/я), III несов.]
вздыхать, делать вздохи;
выдыхать;
декIли гьугьирес вздыхать тяжело. II сов. гьугьэс.

гьугьэс

гьугь-иб, гьугь-или, гьугь-ибси, гьугь-а(гьугь-ая), гьугь-ахъес, гьугь-ибни, III сов. вздохнуть, сделать вздох;
выдохнуть;
чуйнарил гьугьили, усаун заснул, вздохнув несколько раз. II несов. гьугьирес.

гьудгьуди

[гьудгьудили, гьудгьудила, гьудгьудиби;]
удод, потатуйка;
см. вадвади.

гьужум

[гьужумли, гьужумла, гьужумти;]
штурм, атака, приступ;
налёт, рейд;
удар;
разг. наскок;
гьужум бехIбихьес начать атаку;
гьужумличи дурабухъес выйти на приступ, пойти на атаку. ХIела карцIайла гьужум поэт. приступ твоей страсти.

гьужумбарес

[гьужумбариб, гьужумбарили, гьужумбарибси, гьужумбара(гьужумбарая); сов.]
пойти на штурм, атаковать, пойти на приступ;
гьужумбарили, къала буцес штурмом овладеть крепостью. II несов. гьужумбирес.

гьужумбирес

[гьужумбиру, гьужумбирули, гьужумбируси, гьужумбирен(гьужумбирена/я); несов.]
штурмовать, идти на штурм, атаковать, идти на приступ, нападать;
душмайчи гьужумбирес атаковать врага. II сов. гьужумбарес.

гьужумтар

с атаками, с множеством атак, приступов.

гьужумчи

[гьужумчили, гьужумчила, гьужумчиби;]
1) участник атаки, штурма;
2) нападающий, форвард;
нушала гьужумчи цIакьси сай наш нападающий силён.

гьуирес

[гьуиру, гьуирули, гьуируси, гьуирен(гьуирена/я); несов.]
понукать, подгонять, говоря «ну»;
унцлизи гьуирес понукать вола. II сов. гьуэс.

гьуйчи

1. нареч. в дорогу, в путь;
гьуйчи хIядуриэс собраться в дорогу;
2. первая часть сложных слов со знач. «наладить»: гьуйчибикес наладиться;
гьуйчибуршес налаживать и т.д.

гьуйчиаэс

[гьуйчиаиб, гьуйчиаили, гьуйчиаибси, гьуйчиаа(гьуйчиаая); сов.]
1) направить, показать путь;
чеббалкIунти гьуйчиаэс направить заблудившихся;
2) перен. уладить, устроить, урегулировать, утрясти;
лерилра къуллукъуни гьуйчиаэс уладить все дела. II несов. гьуйчииэс.

гьуйчиб

[(гьуйчибчив, гьуйчибчир) нареч.]
дорогой, мимоходом, по дороге;
наездом;
гьуйчибчир гъайдулхъехIе поговорим дорогой.

гьуйчибикес

[(гьуйчиик-ес, гьуйчирик-ес; гьуйчидик-ес), гьуйчибикиб, гьуйчибикили, гьуйчибикибси, гьуйчибики(гьуйчибикира/я); сов.]
наладиться, уладиться, нормализоваться;
утрястись, образоваться, пойти на лад;
хIянчи гьуйчибикиб работа наладилась;
бархбасуни гьуйчидикиб нормализовались отношения;
зигармайкIуд, гьар секIал гьуйчибикдиркур не волнуйся, всё наладится. II несов. гьуйчибиркес.

гьуйчибиркес

[(гьуйчиирк-ес, гьуйчирирк-ес; гьуйчидирк-ес), гьуйчибиркур, гьуйчибиркули, гьуйчибиркуси, гьуйчибиркен(гьуйчибиркена/я); несов.]
налаживаться, улаживаться, устраиваться, нормализоваться;
утрясаться, образовываться, идти на лад;
илдала яшав гьуйчибиркули саби их быт налаживается;
белчIудила масъулти гьуйчидиркули сари проблемы учёбы утрясаются. II сов. гьуйчибикес.

гьуйчибси

[(гьуйчибсичивси, гьуйчибсичирси; гьуйчибсичибти, гьуйчибсичирти)]
1) дорожный, путевой, указательный;
гьуйчибси лишан дорожный знак;
гьуйчибсичирти белкIани путевые записки;
2) путешествователь, путешественник.

гьуйчибуршес

[(гьуйчиурш-ес, гьуйчирурш-ес; гьуйчибуршдур-ш-ес), гьуйчибуршу, гьуйчибуршули, гьуйчибуршуси, гьуйчибуршен(гьуйчибуршена/я); несов.]
1) улаживать, устраивать, нормализовать, оздоровлять;
направлять, утрясать;
лерилра хIянчи гьуйчидуршес улаживать все дела;
2) упорядочивать, налаживать, слаживать, сорганизовывать, регулировать, регламентировать, организовывать, приводить в порядок;
предприятиела бузери гьуйчибуршес приводить в порядок деятельность предприятия;
3) выверять, исправлять, координировать, корректировать, настраивать, отлаживать, поправлять. II сов. гьуйчибушес.

гьуйчибушес

[(гьуйчиуш-ес, гьуйчируш-ес; гьуйчидуш-ес), гьуйчибушиб, гьуйчибушили, гьуйчибушибси, гьуйчибуша(гьуйчибушая); сов.]
1) уладить, устроить, нормализовать, оздоровить;
направить, утрясти;
биргадала бузери гьуйчибушес нормализовать работу бригады;
2) упорядочить, наладить, сладить, отрегулировать, организовать, привести в порядок;
отделти ургарти бархбасуни гьуйчидушес отрегулировать отношения между отделами;
3) выверить, исправить, настроить, отладить, поправить, приспособить, согласовать;
дирекцияличил суал гьуйчибушес согласовать вопрос с дирекцией. II несов. гьуйчибуршес.

гьуйчииэс

[гьуйчииу, гьуйчииули, гьуйчииуси, гьуйчииэн(гьуйчииэна/я); несов.] см. гьуйчибуршес. II сов. гьуйчиаэс.

гьули

[гьулили, гьулила, мн.,]
чечевица;
гьулала каш каша из чечевицы.

гьулуси

[гьулусили, гьулусила, мн.,]
дикорастущий лук;
гьулуси дучира собрал дикорастущий лук;
гьулуси кIел журала дирар дикорастущий лук бывает двух видов.

гьулухъара

[гьулухъарали, гьулухъарала, мн.,]
горох, нут, нухут.

гьум

[гьумли, гьумла, гьумани;]
зоб (птиц, насекомых);
лагьала гьум зоб голубя.

гьунар

[гьунарли, гьунарла, гьунарти;]
1) сила, энергия, потенция, мощь;
гьачамлис чархлизиб гьунар леб пока в теле имеется сила, мощь;
халаси гьунарла адам человек большой силы;
2) подвиг, героический поступок;
гьунар барес совершить подвиг;
игитси гьунар героический подвиг;
дявила гьунар воинский подвиг;
3) редко. талант, дар, дарование, способность;
искусство, умение;
устадешла гьунар дарование мастерства;
4) трюк, фокус;
пагьливанна гьунар трюк канатоходца;
5) перен. чудо;
6) перен., неодобр. мелкий, недостойный проступок.

гьунар-бажар

[гьунарли, гьунарла, мн.,]
собир.
1) способность и талант, умение и талант;
гьунарбажар дакIударес проявить способность и талант;
2) старание, усердие, потуги, стремление, трудолюбие;
гьунарличил узес работать с большим усердием, старанием.

гьунарагар

[гьунарагарти]
1. слабый, щуплый, бессильный, немощный;
гьунарагар адам немощный человек;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -ти;
прост. пренебр. слабак;
разг. бездарь;
гьунарагарла баркьудира сунечи мешуси бирар и поступок слабака бывает похож на него.

гьунарагарбарес

[(гьунарагарвар-ес, гьунарагаррар-ес; гьунарагардар-ес), гьунарагарбариб, гьунарагарбарили, гьунарагарбарибси, гьунарагарбара(гьунарагарбарая); сов.]
лишить силы, энергии, мощи;
изай чарх гьунарагарбариб болезнь лишила тело силы. II несов. гьунарагарбирес.

гьунарагарбикес

[(гьунарагарик-ес, гьунарагаррик-ес; гьунарагардик-ес), гьунарагарбикиб, гьунарагарбикили, гьунарагарбикибси, гьунарагарбики(гьунарагарбикира/я); сов.]
лишиться сил, мощи;
ослабнуть, расслабнуть;
гьуйчиб бегIти гьунарагарбикили саби родители лишились сил на дороге. II несов. гьунарагарбиркес.

гьунарагарбирес

[(гьунарагарир-ес, гьунарагаррир-ес; гьунарагардир-ес), гьунарагарбиру(гьунарагарбирар), гьунарагарбирули, гьунарагарбируси, гьунарагарбирен(гьунарагарбирена/я); несов.]
лишать(ся) сил, мощи;
слабеть;
чарх гьунарагарбирули саби тело лишается сил. II сов. гьунарагарбиэс.

гьунарагарбиркес

[(гьунарагарирк-ес, гьунарагаррирк-ес; гьунарагардирк-ес), гьунарагарбиркур, гьунарагарбиркули, гьунарагарбиркуси, гьунарагарбиркен(гьунарагарбиркена/я); несов.]
лишаться сил, мощи;
слабеть;
см. гьунарагарбирес. II сов. гьунарагарбикес.

гьунарагарбиэс

[(гьунарагари-эс, гьунарагарри-эс; гьунарагарди-эс), гьунарагарбиуб, гьунарагарбиубли, гьунарагарбиубси, гьунарагари(гьунарагарира/я); сов.]
лишиться сил, мощи;
обессилеть, расслабнуть;
см. гьунарагарбикес. II несов. гьунарагарбирес.

гьунарагардеш

[гьунарагардешли, гьунарагардешла, ед.]
и мн.,
1) бессилие, слабость;
ухънала чархла гьунарагардеш чебаэслири было заметно бессилие, слабость тела старика;
2) неспособность, тупость;
цала дагьрила гьунарагардеш бахълис бекIмахдулхъан неспособность одного человека может помешать многим другим.

гьунарагарли

[нареч.]
1) бессильно, немощно;
илала чарх гьунарагарли саби его тело бессильно;
2) перен. бездарно, бесталанно;
ил повесть гьунарагарли белкIи саби эта повесть написана бесталанно.

гьунарбизес

[гьунарбизур, гьунарбизурли, гьунарбизурси, III сов.]
разг. показаться подвигом, деянием, делом;
дурхIнас чуни барибси гьунарбизур то, что они сделали, ребятам показалось деянием. II несов. гьунарбилзес.

гьунарбилзес

[гьунарбилзан, гьунарбилзули, гьунарбилзуси, III несов.]
разг. казаться подвигом, деянием, делом. II сов. гьунарбизес.

гьунарла

могучий, мощный, сильный;
гьунарла адам сильный человек;
гьунарла бяхъ мощный удар.

гьунарчи

[гьунарчили, гьунарчила, гьунарчиби;]
1) силач, богатырь;
2) трюкач, фокусник;
пехлеван;
гьунарчила хIябал някъ дирар у трюкача (у фокусника) бывает три руки.

гьунарчидеш

[гьунарчидешли, гьунарчидешла, ед.]
и мн.,
1) богатырство;
2) трюкачество, занятие фокусника.

гьунбигIяхIла

посошок (рюмка, выпиваемая перед уходом);
гьунбигIяхIла бержес выпить на посошок (букв. выпить за хорошие дороги).

гьунгел

[гьунгелли, гьунгелла, гьунгелти;]
гостинец;
дудешли гьунгелти хиб отец привёз гостинцы.

гьунгелагар

[гьунгелагарти]
без гостинцев, не имеющий гостинцев. Гьунгелагар гIяхIял дурхIнас хIейгахъу погов. дети не любят гостя без гостинцев.

гьунгеллис

[нареч.]
в подарок, в качестве гостинца;
илини гьунгеллис жагати кампетуни хиб в качестве гостинцев он принёс красивые конфеты.

гьунгелтар

с гостинцами, имеющий гостинцы.

гьуни

[гьунили, гьунила;]
гьунби и гьундури;
1) путь, дорога;
путь сообщения;
хан гьуни столбовая дорога;
къирла гьуни асфальтированная дорога;
кьяшла гьуни тропа (букв. ножная дорога);
пушла гьуни тракт, почтовая дорога;
мегьла гьуни железная дорога;
2) путь следования;
хъули аркьурси гьуникад по дороге к дому;
3) путешествие;
пребывание в пути;
гьундурачив вамсурра устал с дороги;
къиянти гьундури трудные пути-дороги;
4) перен. образ действий, направление деятельности;
стезя;
бегIтала гьуни чеббикIа выбери путь, стезю родителей;
мура ва хьуна гьундури декIардикиб пути-дороги мужа и жены разошлись;
5) перен. направление, маршрут;
курс;
линия, ход, нушала гьуни машрикьлизибяхI саби наш путь лежит на восток;
хIела гьунчивад вашен иди своей дорогой;
6) перен. направление деятельности, развития чего-н., образ действий;
бархьдешла гьуникад вашен иди, следуй по пути правды, справедливости;
7) перен. доступ, проход, ход;
компьютерла баянтачи гьуни агара нет доступа к информации компьютера;
интернетлизи гьуни доступ к интернету;
8) перен. метод, средство;
гьабкьяси гьуни пайдалабарес использовать передовой метод;
се-биалра сархнила гIядатласи гьуни простое средство добывания чего-либо;
9) первая часть сложных слов со знач. «встречать, проводить»: гьунибалтес проводить;
гьунибиэс встречать и т.д. Вашусини гьуни ихъу погов. дорогу осилит идущий. Вархкья виалли, гьуни къантIкабирар погов. умный товарищ - половина дороги (букв. со спутником идёшь - дорога укоротится). Гьуни бедес
1) пропустить, расступиться, дать дорогу;
2) признать, счесть. Гьуни гIяхIбираб (гьунби гIяхIдираб) благопож. счастливого пути. Гьуни кабирхьан покоритель (букв. прокладыватель дороги). Гьуни чебиахъан
1) проводник;
2) наставник;
3) руководитель. Гьуни чебиахъес -
1) провожать, показывать дорогу;
2) быть наставником;
3) руководить, управлять, править, начальствовать. Урга гьуйчи тIашкамайзаби! благопож. да не будет тебе суждено остановиться на полпути!

гьуни-гьуйчи

[нареч.]
на дороги, на пути-дороги;
къачагъуни гьунигьуйчи дурабухъун разбойники вышли на пути-дороги.

гьуни-гьуйчиб

[(гьуничив, гьуничир) нареч.]
на дорогах, на путях-дорогах;
гьуничир гIямру деркIиб провёл жизнь на путях-дорогах.

гьуни-гьуникад

[нареч.]
по дороге, по пути;
по ходу движения;
гьунигьуникад далайикIули аркьулри шёл, исполняя песню по пути.

гьуни-хIекь

[гьунили, гьунила, ед.,]
1) расходы на дорогу;
транспортные расходы;
2) оплата за проезд;
таксистлис гьунихIекь бедиб заплатил таксисту за проезд.

гьунибалтес

[(гьунивалт-ес, гьуниралт-ес; гьунидалт-ес), гьунибалта, гьунибалтули, гьунибалтуси, гьунибалтен(гьунибалтена/я); несов.]
провожать, направлять, отправлять, прощаться;
илини гIяхIли шила дубличи бикайчи гьунибалтули сай он провожает гостей до окраины села. II сов. гьунибатес.

гьунибарес

[гьунибариб, гьунибарили, гьунибарибси, гьунибара(гьунибарая); сов.]
1) уступить дорогу, дать дорогу, дать пройти, пропустить, посторониться;
дурхIнани халатас гьунибариб дети уступили дорогу старшим;
2) перен. пойти, уйти своей дорогой;
илини сунела гьунибариб он пошёл своей дорогой;
хIела гьунибарили, вашен иди своей дорогой. II несов. гьунибирес.

гьунибатес

[(гьуниват-ес, гьунират-ес; гьунидат-ес), гьунибатур, гьунибатурли, гьунибатурси, гьунибати(гьунибатира/я); сов.]
проводить, направить, отправить, попрощаться;
армиялизи аркьути гьунибатес шанти дурабухъун сельчане вышли провожать уезжающих в армию. II несов. гьунибалтес.

гьунибаъни

1. масд. от гьунибаэс;
2. в знач. сущ. -ли, -ла, -би;
а) встреча, свидание;
гьалмагъунала гьунибаъни встреча друзей;
риганайличилси гьунибаъни свидание с любимой;
б) собрание, съезд, конгресс, конференция, совет, слёт, сбор, тусовка, пленум, саммит, форум;
устар. сход, сходка;
разг. сборище, летучка;
шантала гьунибаъни сход, собрание сельчан;
цакласслантала гьунибаъни сходка одноклассников;
жагьилтала гьунибаъни тусовка молодёжи.

гьунибаэс

[(гьунива-эс, гьунира-эс; гьунида-эс), гьунибаиб, гьунибаили, гьунибаибси, гьунибаи(гьунибаира/я); сов.]
встретиться, собраться, съехаться;
избирателти депутатличил гьунибаиб избиратели встретились с депутатом. II несов. гьунибиэс.

гьунибирес

[гьунибиру, гьунибирули, гьунибируси, гьунибирен(гьунибирена/я); несов.]
1) уступать дорогу, давать дорогу, пропускать, сторониться;
илдани халатас гьунибирули ахIен они не уступают дорогу старшим;
2) перен. проходить, уходить своей дорогой. II сов. гьунибарес.

гьунибиэс

[(гьунии-эс, гьунири-эс; гьуниди-эс), гьунибиур, гьунибиули, гьунибиуси, гьунибиэн(гьунибиэна/я); несов.]
встречаться, собираться, съезжаться;
студентуни бегIтачил гьунибиули саби студенты встречаются с родителями. II сов. гьунибаэс.

гьунибурцес

[гьунибурцу, гьунибурцули, гьунибурцуси, гьунибурцен(гьунибурцена/я), III несов.]
1) переграждать, загораживать дорогу;
запрещать, воспрещать движение;
полицияли гьунибурцули саби полиция загораживает дорогу;
2) перен. идти своей дорогой. II сов. гьунибуцес.

гьунибуцес

[гьунибуциб, гьунибуцили, гьунибуцибси, гьунибуца(гьунибуцая), III сов.]
1) преградить, загородить путь;
запретить, воспретить движение;
къачагъли гьунибуциб разбойник преградил дорогу;
2) перен. пойти, пройти своей дорогой;
чула гьунибуцили, туристуни арбякьун туристы ушли своей дорогой. II несов. гьунибурцес.

гьуникар

[гьуникарли, гьуникарла, гьуникарти;]
редко разг. ученик, последователь;
илала гьуникарти леб у него есть ученики.

гьуникьунгIебли

[(гьуникьунгIеблигIевли, гьуникьунгIеблигIерли) нареч.]
по дороге, по пути, по курсу, попутно;
гьуникьунгIебли аркьуси машина автомашина, едущая попутно.

гьуникьунгIебси

[(гьуникьунгIебсигIебти, гьуникьунгIебсигIерти)]
попутный;
гьуникьунгIебси машина тIашаиб остановил попутную машину.

гьуникьяна

[гьуникьянали, гьуникьянала, гьуникьянаби;]
путник.

гьункья

[гьункьяли, гьункьяла, гьункьяби;]
пешеход, прохожий, путник;
попутчик;
проезжий;
гIяхIси гьункья къаршиикиб встретился хороший путник.

гьункьябала

1. род. п. от мн. гьункья;
2. в знач. прил. пешеходный;
гьункьябала гуми пешеходный мост;
гьункьябала гьуни пешеходная дорожка.

гьункьяварес

[(гьункьярар-ес), гьункьявариб, гьункьяварили, гьункьяварибси, гьункьявара(гьункьяварая), I, сов.]
сделать путником, сделать попутчиком;
дудешли унра гьункьявариб отец сделал соседа попутчиком. II несов. гьункьяирес.

гьункьядеш

[гьункьядешли, гьункьядешла, мн.,]
совокупность свойств путника и попутчика;
гьункьядеш дирес быть попутчиком.

гьункьяирес

[(гьункьярир-ес), гьункьяиру(гьункьяар), гьункьяирули, гьункьяируси, гьункьяирен(гьункьяирена/я), I, несов.]
делать (становиться) путником или попутчиком;
наб ил гьункьяар или, гьанбиркуси ахIенри я не думал, что он будет мне попутчиком. II сов. гьункьяиэс.

гьункьяиэс

[(гьункьяри-эс), гьункьяуб, гьункьяубли, гьункьяубси, гьункьяи, I, сов.]
стать путником или попутчиком. II несов. гьункьяирес.

гьунугь

[гьунугьли, гьунугьла, гьунугьуни;]
зоб (болезнь щитовидной железы);
гьунугьла вегI зобастый (больной зобом).

гьунуцI

[гьунуцIли, гьунуцIла, гьунуцIуни;]
рысак, скакун;
дила гьавала гьунуцI поэт. мой поднебесный скакун.

гьунчибикес

[(гьунчиик-ес, гьунчирик-ес; гьунчидик-ес), гьунчибикиб, гьунчибикили, гьунчибикибси, гьунчибики(гьунчибикира/я); сов.] см. гьуйчибикес. II несов. гьунчибиркес.

гьунчибиркес

[(гьунчиирк-ес, гьунчирирк-ес; гьунчидирк-ес), гьунчибиркур, гьунчибиркули, гьунчибиркуси, гьунчибиркен(гьунчибиркена/я); несов.] см. гьуйчибиркес. II сов. гьунчибикес.

гьунчибуршес

[(гьунчиурш-ес, гьунчирурш-ес; гьунчидурш-ес), гьунчибуршу, гьунчибуршули, гьунчибуршуси, гьунчибуршен(гьунчибуршена/я); несов.] см. гьуйчибуршес. II сов. гьунчибушес.

гьунчибушес

[(гьунчиуш-ес, гьунчируш-ес; гьунчидуш-ес), гьунчибушиб, гьунчибушили, гьунчибушибси, гьунчибуша(гьунчибушая); сов.] см. гьуйчибушес. II несов. гьунчибуршес.

гьупI

[межд.]
оп, гоп (возглас, выражающий призыв, побуждение к прыжку и т.д.).

гьупIлехI

[межд.]
оп, гоп;
см. гьупI.

гьура

[межд.]
ура (боевой клич, восклицание).

гьурабикIес

[(гьураикI-ес, гьурарикI-ес; гьурадикI-ес), гьурабикIар, гьурабикIули, гьурабикIуси, гьурабикIен(гьурабикIена/я); несов.]
кричать «ура»;
гьурабикIули, дуцIбухъун побежали с криком «ура».

гьуркь

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
икота;
гьуркьла тIамри адердиб раздались звуки икоты;
2. первая часть сложных слов со знач. «икать»: гьуркьбикIес икать;
гьуркьбухъес икнуть и т.д.

гьуркьала

[гьуркьли, гьуркьла, мн.,]
икота;
см. гьуркь.

гьуркьбикIес

[(гьуркьикI-ес, гьуркьрикI-ес; гьуркьдикI-ес), гьуркьбикIар, гьуркьбикIули, гьуркьбикIуси, гьуркьбикIен(гьуркьбикIена/я); несов.]
икать(ся);
ил, кайхьи, гьуркьикIулри он икал, лёжа.

гьуркьбулхъес

[(гьуркьулхъ-ес, гьуркьрулхъ-ес; гьуркьдулхъ-ес), гьуркьбулхъан, гьуркьбулхъули, гьуркьбулхъуси, гьуркьбулхъен(гьуркьбулхъена/я); несов.]
икать;
см. гьуркьбикIес. II сов. гьуркьбухъес.

гьуркьбухъес

[(гьуркьухъ-ес, гьуркьрухъ-ес; гьуркьдухъ-ес), гьуркьбухъун, гьуркьбухъи, гьуркьбухъунси, гьуркьбухъен(гьуркьбухъена/я); сов.]
икнуть;
ил чуйнарил гьуркьухъун он икнул несколько раз. II несов. гьуркьбулхъес.

гьуркьирес

[гьуркьиру, гьуркьирули, гьуркьируси, гьуркьирен(гьуркьирена/я); несов.]
икать;
рах-рахли илинира гьуркьирули сай временами и он икает. II сов. гьуркьэс.

гьуркьэс

гьуркь-иб, гьуркь-или, гьуркь-ибси, гьуркь-а(гьуркь-ая), гьуркь-ахъес, гьуркь-ибни;
сов. икнуть;
см. гьуркьбухъес. II несов. гьуркьирес.

гьут

[гьутли, гьутла, ед.]
и мн.,
1) веяние, потягивание ветра;
2. первая часть сложных слов со знач. «веять, потягивать»: гьутбикIес веять;
гьутбулхъес потягивать и т.д.

гьутбикIес

[гьутбикIар, гьутбикIули, гьутбикIуси, гьутбикIен, III несов.]
о ветре: дуть, веять;
о холоде: потягивать;
дягIгьутбикIули саби ветер веет.

гьутбулхъес

[гьутбулхъан, гьутбулхъули, гьутбулхъуси, гьутбулхъен, III несов.]
о ветре: дуть, веять;
о холоде: потягивать;
см. гьутбикIес. II сов. гьутбухъес.

гьутбухъес

[гьутбухъун, гьутбухъи, гьутбухъунси, гьутбухъен, III сов.]
пахнуть;
о ветре: подуть, повеять;
о холоде: потянуть;
улкьайлабад бугIярдеш гьутбухъун из окна потянул холод. II несов. гьутбулхъес.

гьутси

[гьутти]
о ветре: дующий, веющий;
о холоде: тянущийся;
унзалабад гьутси бугIярдеш тянущийся из двери холод.

гьуцI

1. -ли, -ла, ед. и мн. (совокуп: -ани);
а) стремление, устремление, влечение, тяга, тяготение;
талихIличи гьуцI стремление к счастью;
багьудлумачи гьуцI тяга к знаниям;
б) желание, воля, хотение, охота, жажда, вожделение, похоть;
влечение, порыв, позыв;
хIела гьуцI гьарбизаб да будет удовлетворено твоё желание;
2. первая часть сложных слов со знач. «устремить(ся);
захотеть»: гьуцIбирес стремиться;
гьуцIбухъес устремиться и т.д.

гьуцIбарес

[(гьуцIвар-ес, гьуцIрар-ес; гьуцIдар-ес), гьуцIбариб, гьуцIбарили, гьуцIбарибси, гьуцIбара(гьуцIбарая); сов.]
устремить, увлечь;
подтолкнуть;
всколыхнуть, инспирировать, подвигнуть;
багьудлумачи гьуцIбарес устремить к знаниям. II несов. гьуцIбирес.

гьуцIбикIес

[(гьуцIикI-ес, гьуцIрикI-ес; гьуцIдикI-ес), гьуцIбикIар, гьуцIбикIули, гьуцIбикIуси, гьуцIбикIен(гьуцIбикIена/я); несов.]
стремиться, тяготеть;
желать, хотеть;
лезть, рваться;
намереваться;
шагьарлизи укьес уркIи гьуцIбикIар хочется ехать в город (букв. в город идти сердце стремится);
рурси тухтур ретаэс гьуцIрикIар дочь намеревается стать врачом.

гьуцIбирес

[(гьуцIир-ес, гьуцIрир-ес; гьуцIдир-ес), гьуцIбиру(гьуцIбирар), гьуцIбирули, гьуцIбируси, гьуцIбирен(гьуцIбирена/я); несов.]
инспирировать;
стремиться, тяготеть;
желать, хотеть;
лезть, рваться;
намереваться. II сов. гьуцIбиэс.

гьуцIбиэс

[(гьуцIи-эс, гьуцIри-эс; гьуцIди-эс), гьуцIбиуб, гьуцIбиубли, гьуцIбиубси, гьуцIи(гьуцIира/я); сов.]
устремиться, соблазниться, потянуться;
итхIели дубурланти багьудлумачи гьуцIбиуб тогда горцы потянулись к знаниям. II несов. гьуцIбирес.

гьуцIбулхъес

[(гьуцIулхъ-ес, гьуцIрулхъ-ес; гьуцIбулхъдул-хъ-ес), гьуцIбулхъан, гьуцIбулхъули, гьуцIбулхъуси, гьуцIбулхъен(гьуцIбулхъена/я); несов.]
стремиться, тяготеть;
желать, хотеть;
лезть, рваться;
намереваться. II сов. гьуцIбухъес.

гьуцIбухъес

[(гьуцIухъ-ес, гьуцIрухъ-ес; гьуцIдухъ-ес), гьуцIбухъун, гьуцIбухъи, гьуцIбухъунси, гьуцIбухъен(гьуцIбухъена/я); сов.]
устремиться, соблазниться, потянуться;
вознамериться;
илизи уркIи бурес гьуцIухъунра соблазнился открыть ей сердце. II несов. гьуцIбулхъес.

гьуцIдеш

[гьуцIдешли, гьуцIдешла, ед.,]
устремлённость;
стремление;
уркIила гьуцIдеш устремлённость сердца;
гьавла гьуцIдеш стремление души.

гьуцIли

[нареч.]
1) со стремлением, устремлённо;
тяготея;
талихIличи гьуцIли со стремлением к счастью;
2) желая, хотя, жаждая;
хIечил гьуниваэс гьуцIли жаждая с тобою встретиться.

гьуцIси

[гьуцIти]
1) стремящийся, устремлённый, влекомый;
гIилмуличи гьуцIси влекомый к науке;
2) желающий, жаждущий, вожделеющий;
горячий, дерзкий;
дигайличи гьуцIси жаждущий любви.

гьуцIуцI

[гьуцIуцIли, гьуцIуцIла, ед.]
и мн. (совокуп: -уни);
гуцуц (возглас при подбрасывании ребёнка, а также при поднимании козла на задние ноги)

гьуцIуцIбалтес

[(гьуцIуцIвалт-ес, гьуцIуцIралт-ес; гьуцIуцIдалт-ес), гьуцIуцIбалта, гьуцIуцIбалтули, гьуцIуцIбалтуси, гьуцIуцIбалтен(гьуцIуцIбалтена/я); несов.]
1) поднимать козла на задние ноги;
2) подбрасывать ребёнка. II сов. гьуцIуцIбатес.

гьуцIуцIбарес

[(гьуцIуцIвар-ес, гьуцIуцIрар-ес; гьуцIуцIдар-ес), гьуцIуцIбариб, гьуцIуцIбарили, гьуцIуцIбарибси, гьуцIуцIбара(гьуцIуцIбарая); сов.]
1) поднять козла на задние ноги;
2) поднять, подбросить ребёнка. II несов. гьуцIуцIбирес.

гьуцIуцIбатес

[(гьуцIуцIват-ес, гьуцIуцIрат-ес; гьуцIуцIдат-ес), гьуцIуцIбатур, гьуцIуцIбатурли, гьуцIуцIбатурси, гьуцIуцIбати(гьуцIуцIбатира/я); сов.]
1) поднять козла на задние ноги;
2) поднять, подбросить ребёнка. II несов. гьуцIуцIбалтес.

гьуцIуцIбикIес

[(гьуцIуцIикI-ес, гьуцIуцIрикI-ес; гьуцIуцIдикI-ес), гьуцIуцIбикIар, гьуцIуцIбикIули, гьуцIуцIбикIуси, гьуцIуцIбикIен(гьуцIуцIбикIена/я); несов.]
1) поднимать козла на задние ноги;
2) подбрасывать ребёнка.

гьуцIуцIбирес

[(гьуцIуцIир-ес, гьуцIуцIрир-ес; гьуцIуцIдир-ес), гьуцIуцIбиру(гьуцIуцIбирар), гьуцIуцIбирули, гьуцIуцIбируси, гьуцIуцIбирен(гьуцIуцIбирена/я); несов.] см. гьуцIуцIбикIес. II сов. гьуцIуцIбиэс.

гьуцIуцIбиэс

[(гьуцIуцIи-эс, гьуцIуцIри-эс; гьуцIуцIди-эс), гьуцIуцIбиуб, гьуцIуцIбиубли, гьуцIуцIбиубси, гьуцIуцIи(гьуцIуцIира/я); сов.]
о козле: подняться на задние ноги. II несов. гьуцIуцIбирес.

гьуцIуцIъала

[гьуцIуцIъалали, гьуцIуцIъалала, мн.,] см. гьуцIуцI.

гьуцIъала

[гьуцIъалали, гьуцIъалала, мн.,] см. гьуцI.

гьуэс

[гьуиб, гьуили, гьуибси, гьуа(гьуая), III сов.]
произнести «ну» (понукая). II несов. гьуирес.

гьуя

1. -ли, -ла, мн., плач;
дурхIяла гьуя нешлис анцIдукьун плач ребёнка надоел матери;
2. межд. ой (выражает удивление);
гьуя, иш се хабара?! ой, это что за новость?!

гьуя-вяв

[гьуяли, гьуяла, мн.,]
крик, шум, вопль (букв. плач-крик);
разг. шумиха;
цIадикибхIели, шилизир гьуявяв адердиб при пожаре в ауле поднялась шумиха.

гьуя-гьарай

[гьуяли, гьуяла, мн.,]
страшный шум, крик;
вопль, вой;
разг. суматоха;
хьунул адамтала гьуяли ши бицIиб село наполнилось криками, воплями женщин.

гьуя-гьарайбикIес

[(гьуя-гьарайикI-ес, гьуя-гьарайрикI-ес; гьуя-гьарайдикI-ес), гьуя-гьарайбикIар, гьуя-гьарайбикIули, гьуя-гьарайбикIуси, гьуя-гьарайбикIен(гьуя-гьарайбикIена/я); несов.]
вопить, кричать;
разг. вести себя суматошно;
лебилра хьунул адамти цаван гьуя-гьарайбикIули саби все женщины вопят как один.

гьуя-чIяр

[гьуяли, гьуяла, мн.,]
вопль, плач и крик.

гьуя-чIярбикIес

[(гьуя-чIярикI-ес, гьуя-чIяррикI-ес; гьуя-чIярдикI-ес), гьуя-чIярбикIар, гьуя-чIярбикIули, гьуя-чIярбикIуси, гьуя-чIярбикIен(гьуя-чIярбикIена/я); несов.]
вопить, плакать и кричать;
лебилра хъалибарг гьуя-чIярбикIули саби вся семья вопит.

гьуя-чIяръала

[гьуяли, гьуяла, мн.,]
вопль, плач и крик;
см. гьуя-чIяр.

гьуяала

[гьуяалали, гьуяалала, мн.,] см. гьуя.

гьуябикIес

[(гьуяикI-ес, гьуярикI-ес; гьуядикI-ес), гьуябикIар, гьуябикIули, гьуябикIуси, гьуябикIен(гьуябикIена/я); несов.]
1) плакать;
ахъли гьуярикIулри громко плакала;
кьудкьули гьуяикIес горько плакать;
2) удивляться, говорить «ой».

гьуяирес

[гьуяиру, гьуяирули, гьуяируси, гьуяирен(гьуяирена/я), III несов.]
1) начинать плакать;
се-биалра бурадли, илини гьуяирули сай если что-то скажешь, он начинает плакать;
2) удивляться, говорить «ой». II сов. гьуяэс.

гьуяэс

[гьуяиб, гьуяили, гьуяибси, гьуяа(гьуяая), III сов.]
1) заплакать;
неш аррякьунхIели, хъяшани гьуяиб когда мать ушла, ребёнок заплакал;
2) удивиться, сказать «ой». II несов. гьуяирес.